اثرناپذیری تحریم‌های یکجانبه آمریکا

طرح تحریم‌های جدید علیه ایران به بهانه آزمایش موشکی در حالی برای رأی‌گیری روی میز سنای آمریکا است که ایران در گذشته انواع تحریم‌ها را تجربه کرده و در این میان تنها تحریم‌های مربوط به هسته‌ای با مذاکرات منتج به برجام رفع گردید، اما سایر تحریم‌ها کم و بیش به قوت خود باقی است. با روی کار آمدن ترامپ در کاخ سفید، مخالفان برجام و مذاکرات هسته‌ای مانند لابی‌های صهیونیستی و عربی که منافع آنها با توافق هسته‌ای به خطر افتاد، تلاششان برای لغو برجام‌ دوچندان شد، زیرا آنها همواره علاوه بر تحریم، خواهان انزوا و در نهایت حذف ایران از جامعه ملل بودند، اما قبل از این‌ با وجود مخالفت‌ها و کارشکنی‌های لابی‌های صهیونیستی و عربی، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، اوباما و وزیر امورخارجه‌اش، جان کری همواره از توافق حمایت کردند و در نهایت برجام به‌سرانجام رسید. اما مخالفان برجام در کنگره و سنای آمریکا پس از آن همه تلاش واهی برای شکست برجام و کارشکنی علیه آن به‌دنبال راه دیگری هستند. مخالفان برجام ‌درصددند که بگویند ایران نقض عهد کرده و به بهانه برنامه موشکی بالستیک، تحریم‌های جدیدی علیه جمهوری‌اسلامی وضع کنند. همه این تلاش‌ها در حالی است که به‌هیچ‌روی مشخص نیست طرح تحریم‌های جدید علیه ایران در مجلس سنا تصویب شود. البته یکی از تحریم‌های عمده که منجر به صدور چهار قطعنامه اجرایی ذیل فصل هفتم و ماده 41 منشور سازمان ملل متحد شده بود، همه کشورهای دنیا را موظف به انجام آن می‌کرد، اما پس از توافق هسته‌ای تنها ایالات متحده آمریکا می‌تواند تحریم‌های یکجانبه علیه ایران اعمال کند. در صورت تشدید تحریم‌ها هم از آنجا که حجم مناسبات ایران و آمریکا به‌ویژه در حوزه اقتصادی آن‌قدر زیاد نیست، این تحریم‌ها تاثیری در وضعیت کشورمان ندارد. اگر برخی از نهادهای مالی بین‌المللی منافع خود را در همکاری با آمریکا بدانند، این مساله بدون تحریم و قانون نیز قابل تحقق است، کما اینکه درگذشته برخی از نهادهای بین‌المللی اقتصادی، مالی و بانکی تحت تاثیر فشار آمریکا، مناسبات و مراودات مالی خود را با ایران قطع کرده بودند. در نتیجه با وضع تحریم‌های جدید اتفاق خاصی برای ایران نخواهد افتاد. اما به همین اندازه اگر دولت روحانی بتواند مانع وضع تحریم‌های جدید علیه ایران شود، همکاری نهادهای مالی و اقتصادی بین‌المللی را با کشورمان تسریع خواهد کرد؛ در غیر صورت باز هم اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران از سوی دولت آمریکا تاثیری در وضعیت کشور نخواهد داشت. البته لابی ایران از طریق اتحادیه اروپا و برخی از کشورهای آسیایی ذینفوذ می‌تواند تاثیر گذار باشد، اما درباره اینکه تا چه اندازه این لابی بتواند موثر واقع شود، جای بسی تردید وجود دارد. از سویی اینکه همکاری‌های منطقه‌ای ایران که علاقه‌مند است برخی از مسائل منطقه‌ای حل‌وفصل شود، تا چه اندازه در صورت اعمال تحریم‌های جدید توسعه پیدا کند، خود مساله دیگری است. به هر روی ایران ممکن است اهمیت چندانی به منافع اقتصادی در قبال مسائل سیاسی و امنیتی منطقه ندهد و نظم توافق با آمریکا را با نظم پیگیری مسائل منطقه‌ای خود برابر نداند؛ بنابراین شرایط را برای مذکرات منطقه‌ای نیز مساعد نداند، کما اینکه مذاکرات غیرمستقیم در قالب نشست‌های چندجانبه با آمریکا در مورد مسائل منطقه رخ داده است. به‌طور نمونه در ژنو، آستانه و سایر نشست‌هایی که واشنگتن در آن حضور پیدا کرده است، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با این کشور سخن گفته شده است، به‌طور قطع مذاکرات در مورد مسائل منطقه با ایالات متحده متوقف نخواهد شد و این تلاش‌ها در آینده ادامه پیدا خواهد کرد. اما این مساله که تلاش‌های ایران به نتیجه خواهد رسید تا در نهایت بتواند مانع اعمال تحریم‌ها از سوی آمریکا شود، جای بسی تردید است. به هر روی قوی‌ترین حربه‌ای که در اختیار ایران است، دیپلماسی است. دولت ایران می‌تواند دیپلماسی خود را با اتحادیه اروپا و کشورهای آسیایی ذینفوذ و دارای روابط مستحکم با ایالات متحده به‌علاوه شورای امنیت و اعضای دائم آن تقویت کند و از طریق آنها مواضع آمریکا را نسبت به ایران تعدیل کند.
* تحلیلگر مسائل بین‌الملل