به این شکل در بیاوریم؟ شکلگیری مناطق آزاد در کشور ما به خصوص وقتی که با سرزمین اصلی درگیر میشود یعنی این مناطق بخشی از سرزمین اصلی هستند، تبعات مثبتی نداشته است.

برای مثال در خوزستان یا تبریز شاهد بودیم که تردد اتومبیلهای لوکس در مناطق شهری که در محدوده مناطق اقتصادی قرار میگرفتند چه تبعات اقتصادی یا اجتماعی را شکل دادند. از این جهت کارنامه مناطق آزاد و ویژه ما به جز مناطق محدودی برای مثال در عسلویه کارنامه موفقی نیست. عسلویه در همان تعریفی که برای آن شد کار میکند اما در مناطق دیگر تعریفی که برای توسعه صادرات و جذب سرمایهگذاری شده بود به صورت واقعی شکل نگرفت بلکه تبدیل به روزنهای برای مبادلات نه چندان شفاف شدهاند.

باید دید مناطق آزاد و ویژه در دنیا به چه منظوری ایجاد میشوند یعنی این ابزار در خدمت کدام هدف قرار میگیرند؟ این مناطق در اقتصادهای بسته شکل میگیرند تا کمی آزادسازی انجام دهند. یعنی این مناطق را شکل میدهند تا در آنها قوانین بستهای که در اقتصاد آنها وجود دارد را در این مناطق باز کنند تا ببینند میتوان آزادسازی را به طور آزمایشی انجام داده و به بقیه مناطق تعمیم داد یا خیر؟

الان با این هفت منطقه آزاد ما قریب به دهها منطقه آزاد و ویژه در کشور داریم که روزنههایی ایجاد کردهاند که در آنها یک سری فرارهای اقتصادی انجام میشود، اگر واقعا اقتصاد ما به شکلی است که تا این میزان قوانین مخل برای کسب و کار دارد که ما مجبور هستیم این تعداد منطقه آزاد ایجاد کنیم، بهتر است که به آزادسازی اقتصاد کشور به طور کلی فکر کرده و در سطح کشور آزادسازیهایی انجام دهیم تا مجبور نشویم این تعداد منطقه آزاد ایجاد کنیم.

فشار لابیها در این مورد وجود دارد، این لابیها میتواند به صورت محلی باشد که مثلا استاندارها یا نمایندگان آن محل دوست دارند که تحولی در منطقه ایجاد شود و فکر میکنند که این کار باعث رشد استان یا منطقه میشود. در کنار اینها لابیهای دیگری هم وجود دار، قبل از اینکه منطقه آزادی ایجاد شود کسانی که رانت اطلاعاتی دارند از آن استفاده میکنند برای مثال در بوشهر در ماههای گذشته یک مجتمع تجاری بسیار بزرگ وسط بیابان افتتاح شد که بعد این بیایان به منطقه آزاد بدل شد.