تدارک تهران برای صلح در کابل

گروه سیاسی/ تهران روز گذشته در شرایطی میزبان نشست گفت‌وگوهای بین‌الافغانی با حضور نمایندگان دولت افغانستان، شخصیت‌های عالی جمهوریت و هیأت عالی سیاسی طالبان بود که قدرت گرفتن دوباره این گروه در افغانستان و گسترده شدن تدریجی دامنه تسلط آن در این کشور از جمله گسترش نفوذ در بخش‌های شمالی افغانستان و سقوط تعدادی از شهرها و عمیق شدن درگیری و خشونت در این کشور بر عمق نگرانی همسایگان از جمله ایران بابت پیامدهای امنیتی آن افزوده است. چه به ادعای طالبان، این گروه طی چند هفته گذشته اداره بیش از ۷۰ شهر افغانستان را در اختیار گرفته است. ناگفته پیداست همسایگی ایران و افغانستان و نگرانی از بروز تحولات این کشور که می‌تواند یک تهدید امنیتی جدی برای مرزهای مشترک میان دو کشور به شمار آید، مقامات کشورمان را به ورود جدی در عرصه رایزنی‌های سیاسی و دیپلماتیک جهت کاهش تنش و برقراری ثبات در افغانستان ناگزیر کرده است.
از این رو در روزهای گذشته و با شتاب گرفتن تحولات تنش‌آفرین در افغانستان، اقدامات دیپلماتیک ایران هم برای کاهش بحران در این کشور شدت گرفته است. حضور «ژان آرنو»، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور افغانستان در تهران و رایزنی با مقامات ایرانی، اعزام ابراهیم طاهریان، نماینده ویژه وزیر امور خارجه کشورمان به کابل و اسلام‌آباد و رایزنی‌هایی که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در حاشیه نشست مجمع دیپلماسی آنتالیا با مقامات افغانستان داشت همراه با اعلام آمادگی ایران برای تسهیل مذاکرات بین‌الافغانی در راستای این اقدامات انجام شده است. پیش از این وزارت خارجه کشورمان در خلال سفر سال گذشته «محمد حنیف اتمر»، وزیر خارجه افغانستان در بیانیه‌ای ۱۵ بندی اعلام کرده بود که آماده است در صورت درخواست افغانستان، ظرفیت و امکانات خود را برای هموار کردن روند مذاکرات بین‌الافغانی و میزبانی از این مذاکرات به کار گیرد. مقام‌های ایرانی در خلال این رایزنی‌ها هدف پایان بخشیدن به خشونت و تنش در افغانستان، تسهیل گفت‌و‌گوهای بین الافغانی و کمک به تشکیل یک دولت فراگیر ملی با قانون اساسی برای تأمین حقوق مردم و اقلیت‌های این کشور را دنبال می‌کنند.
در پی این اعلام آمادگی و اقدامات بود که ایران علاوه بر رایزنی‌های دوجانبه با طرف‌های درگیر روز گذشته میزبانی گفت‌وگوهای بین‌الافغانی با حضور نمایندگان دولت افغانستان، شخصیت‌های عالی جمهوریت و هیأت عالی سیاسی طالبان را عهده‌دار شد. ظریف که روز گذشته در وزارت خارجه میزبان گفت‌وگوهای بین‌الافغانی بود در سخنانی ضمن اعلام آمادگی ایران برای کمک به روند گفت‌وگوها بین جناح‌های افغانستان به منظور حل‌و‌فصل بحران‌های جاری در این کشور، بر تعهد جمهوری اسلامی برای کمک به توسعه همه جانبه افغانستان پس از برقراری صلح تأکید کرد.
به گزارش «ایران»، وزیر امور خارجه طی سخنانی در نشست مذکور با یادآوری اینکه ایران در دوران جهاد در افغانستان در برابر اشغالگران خارجی در کنار ملت و دولت این کشور بوده است، به شکست ایالات متحده امریکا در افغانستان و حضور بیش از دو دهه در این کشور که موجب خرابی‌های بسیاری شده است، اشاره و خاطرنشان کرد: امروز مردم و رهبران سیاسی افغانستان باید برای آینده کشورشان تصمیمات دشوار اتخاذ کنند.


ظریف با اشاره به نتایج نامطلوب ادامه منازعات در افغانستان، بازگشت به میز مذاکرات بین‌الافغانی و تعهد به راهکارهای سیاسی را بهترین انتخاب از سوی رهبران و جریان‌های سیاسی افغانستان خواند و آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای کمک به روند گفت‌وگوها بین جناح‌های موجود به منظور حل و فصل مناقشات و بحران‌های جاری در آن کشور اعلام کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین بر تعهد جمهوری اسلامی ایران برای کمک به توسعه همه‌جانبه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی افغانستان پس از برقراری صلح تأکید کرد.
رهبران ارشد طالبان در تهران
رهبری هیأت جمهوری اسلامی افغانستان در این دور از مذاکرات را «یونس قانونی» وزیر امور خارجه پیشین افغانستان و رهبری هیأت مذاکراتی گروه طالبان را «عباس استانکزی» معاون دفتر این گروه بر عهده دارند. بیش از این «سید رسول موسوی» دستیار وزیر امور خارجه از حضور همزمان چهار هیأت از افغانستان در تهران خبر داده و در پیامی نوشت: تهران میزبان همزمان چهار هیأت افغان شامل هیأت کمیسیون فرهنگی پارلمان افغانستان، هیأت عالیرتبه سیاسی طالبان، هیأت عالی‌رتبه سیاسی جمهوریت و هیأت عالی ناظر بر روند تثبیت هویت اتباع است.
پیشتر رسانه‌های افغانستان از سفر برخی از رهبران سیاسی افغان و رهبران سیاسی طالبان به تهران خبر داده بودند. «یونس قانونی»، «کریم خرم»، «ارشاد احمدی»، «محمدالله بتاش»، «ظاهر وحدت» و «سلام رحیمی» اعضای هیأتی سیاسی هستند که از کابل به تهران آمده‌اند که نمایندگی اغلب اقوام و جهت‌ها را عهده‌دار بوده و به اعتقاد صاحبنظران همین امر می‌تواند تسهیل‌گر ادامه این گفت‌وگوها در آینده باشد. از سوی دیگر، رهبران ارشد سیاسی طالبان نیز به تهران آمده‌اند که این خود نشان از عزم جدی این گروه برای حاضر شدن در میز مذاکرات بین‌الافغانی دارد.
نخستین بار در اواخر سال ۲۰۱۸ بود که خبر میزبانی نمایندگان طالبان از سوی ایران اعلام شد. رویدادی که گفته شد دولت افغانستان در جریان آن بوده و هدف از آن حل‌و‌فصل مشکلات امنیتی در افغانستان اعلام شد. در همین زمان بود که ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان هم در یک گفت‌و‌گو با خبرگزاری ایلنا گفته بود: «جنگ داخلی و نداشتن تجربه باعث شد که این گروه نتواند در دوره حکومت خود بر افغانستان روابط خوبی با ایران ایجاد کند». به گفته او طالبان در تلاش است رفتار خود را عوض کند و تفاوت زیادی با روابط ایران و طالبان در سال ۲۰۰۰ وجود دارد. این در حالی بود که بعدها به دنبال توافقی که در سال ۲۰۲۰ میان طالبان و امریکا برای خروج نیروهای این کشور از افغانستان انجام شد، ایران خواستار توجه بیشتر به مذاکرات بین دولت افغانستان و طالبان شد. مذاکراتی که تهران کوشید در گرماگرم آن نقش میانجیگری ایفا کند.
بعدها و همزمان با اوج‌گیری گفت‌و‌گوی طالبان با امریکا و ایران و پاکستان، وزیر خارجه کشورمان در سخنانی عمومی اعلام کرد که طالبان قطعاً بخشی از آینده افغانستان است، او همچنین در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه تعاریف ایران از طالبان چیست، گفت که ایران هنوز بر اساس قوانین طالبان را از گروه تروریستی خارج نکرده است. اما این مانع از آن نشد که ایران نقش طالبان را برای فروکاستن بحران در افغانستان و تشکیل یک دولت فراگیر نادیده بگیرد.