روزنامه ابتکار
1400/04/17
ژیوان گاسپاریان در سن 93 سالگی درگذشت خاموشی نوای بهشتی بهترین دودوک‌نواز
گروه فرهنگ و هنر – سازش را که گوشه لبانش می‌گذاشت، جادوی موسیقی‌اش فضا را پرمی‌کرد. ژیوان گاسپاریان، ستاره دودوک‌نوازان، شامگاه سه‌شنبه در سن 92 سالگی از دنیا رفت اما صدای سازش تا همیشه باقی خواهد ماند.جیوان گاسپاریان ۱۲ اکتبر ۱۹۲۸ در دهکده سولاک در حومه شهر ایروان در ارمنستان متولد شد. او در شش سالگی نواختن دودوک را آغاز کرد.
دودوک، اصیل‌ترین ساز ارمنیان در بین دیگر سازهای ملی آنان است. این ساز، گونه‌ای از نی است که از چوب درخت زردآلو ساخته میشود. دودوک یا تزیراناپوق اصیل‌ترین ساز ارمنیان در بین دیگر سازهای ملی آن‌ها به‌شمار می‌رودموسیقی‌شناسان ارمنی، به استناد شواهد تاریخی و داده‌های باستان‌شناسی قدمت این ساز را به ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد و تاریخ موسیقی دودوک ارمنی را به دوران پادشاهی تیگران بزرگ در سرزمین کوهستانی ارمنستان دانسته‌اند ولی دانشمندان غربی قدمت این ساز را ۱۵۰۰ سال پیش می‌دانند.
گاسپاریان درباره کودکی‌اش گفته است:«تنها شش سال داشتم. مادرم فوت کرده و پدرم هم به جنگ رفته بود و من در یتیم خانه دوران کودکی سختی را طی می‌کردم. در آن دوره جاهایی بود که مثل سینماهای امروزی فیلم نشان می‌دادند. از آنجا که فیلم‌ها صامت بودند سه نفر نوازنده زیر پرده می‌نشستند و با نواختن دودوک نمایش فیلم را همراهی می‌کردند. اولین بار که صدای دودوک را شنیدم خیلی خوشم آمد. در میان آن سه نوازنده، استادی هم بود به نام مارکار مارکاریان؛ خود را به او رساندم و از او خواهش کردم که یک دودوک هم به من بدهد؛ خیلی خشن جواب داد که می‌خواهی چکار؟ برو درست را بخوان مگر پدر و مادر نداری؟
روزی پیش او رفتم و پول ناچیزی را که از فروش ظرف و ظروف کهنهٔ خانه به دست آورده بودم به او دادم؛ پول‌ها و دست کوچک عرق کردهٔ مرا پس زد، دودوک ساده‌ای را از جیب درآورد به من داد و گفت:برو بزن؛ تو شاید آدم خواهی شد. از خوشحالی در پوست نمی‌گنجیدم؛ در طول زمستان یک لحظه دودوک را از لبانم دور نکردم و نواختن نخستین آهنگ را که «دِلِ یامان» نام داشت فرا گرفتم. بهار بعد، بار دیگر نزد استاد مارکاریان رفتم و از او خواهش کردم که به نواختن من گوش دهد. گوش کرد و اشک از چشمانش سرازیر شد. دودوک بهتری به من داد و گفت: برو بزن؛ تو نوازندهٔ زبردستی خواهی شد. این حرف استاد مشوق من شد تا در هفده سالگی به نواختن دودوک مسلط شوم.»
او در ۱۹۴۷ میلادی، وقتی که نوزده سال داشت از دست ژوزف استالین رئیس‌جمهور وقت شوروی یک ساعت مچی جایزه گرفت. نخستین اجرای گاسپاریان، تکنوازی در گروه رقص و آواز سنتی ارکستر سمفونیک تاتول آلتونیان، در ۲۱ سالگی بود.
این نوازنده در سال ۱۹۵۹ با کسب مدال طلای چهارمین جشنواره یونسکو نخستین جایزه خود را به دست آورد و در سال‌های ۱۹۶۲ و ۱۹۷۳ در همین جشنواره به ترتیب مدال نقره و برنز را گرفت. گاسپاریان در سال ۱۹۷۳ عنوان هنرمند مردمی ارمنستان را به دست آورد و سال ۱۹۸۸ آغاز زندگی حرفه‌ای او در عرصه بین المللی بود.
همواره از گاسپاریان به‌عنوان استاد بلامنازع دودوک یاد شده است. گاسپاریان به‌عنوان یک هنرمند در تعهدات اجتماعی‌اش هم بسیار مسئولیت‌پذیر بود. او بارها بین ارمنستان و ترکیه تقاضای صلح کرده بود.
گاسپاریان علاوه بر چهره‌های ایرانی، با هنرمندان معروف بین‌المللی از جمله پیتر گابریل، ارکان اوگور، مایکل بروک، برایان می، لیونل ریچی، درک شرینیان، هانس زیمر و آندریاس وولن وایدر همکاری داشت. مشارکت در ساخت موسیقی متن فیلم‌های نام آشنایی چون گلادیاتور (ساخته ریدلی اسکات ۲۰۰۰) و الماس خونین (ادوارد زوئیک ۲۰۰۶) از دیگر نقاط پررنگ کارنامه هنری این هنرمند توانا بود. این نوازنده برجسته همچنین در آثاری چون «آخرین وسوسه مسیح»، «راه رفتن مرد مرده»، «محاصره»، «کلاغ» و... نیز حضور داشت.
ژیوان گاسپاریان موسس «مدرسه دودوک و کمانچه ایروان» در ارمنستان است. او طی سال‌های متمادی هنرمندان و نوازندگانی بسیار توانا و حرفه‌ای در زمینه نوازندگی دودوک را تربیت کرده است.
گاسپاریان برای اجرای موسیقی چند سفر به ایران نیز داشت. یکی از این سفرها برای حضور در جشنواره موسیقی فجر و دیگری برای اجرای کنسرتی مشترک با حسین علیزاده بود. آلبوم مشترک او با حسین علیزاده با نام «به تماشای آب‌های سپید» نامزد جایزه گرمی در رشته «بهترین موسیقی سنتی جهان» شد.
مرگ این هنرمند ارمنی بسیاری از هنرمندان را در غم و اندوه فرو برد.
علیزاده در فقدان او چنین نوشت: «ژیوان گاسپاریان یک عمر چنان عاشقانه در سازش دمید، که تا ابد جادوی آن در دل عاشقان ماندنی‌ست. او با ساز کوچک‌ش چه لطیف پیام عشق و دوستی و صلح را به جهان هدیه داد. ساز دل او برتر از هر سلاح و قدرتی در جهان طنین‌انداز شد و چه خوش گفت: در این خاک، در این خاک/ در این مزرعه پاک/ به جز مهر/ به جز عشق/ دگر بذر نکاریم. یادش جاودان»
احمد گونش‌تکین، نقاش ترک از استانبول، نیز او را هنرمندی خوانده که آواهای زمان‌های قدیم را به دوره ما رسانده است.
موسیقیِ گاسپاریان، یک موسیقی با اصالت و ریشه‌دار شرقی است؛ موسیقی و اصواتی که برای ما ایرانیان، آشنا، خاطره‌انگیز و جادوانه است.
این هنرمند برجسته روز سه‌شنبه در 93 سالگی چشم از جهان فرو بست.
سایر اخبار این روزنامه
ژیوان گاسپاریان در سن 93 سالگی درگذشت
خاموشی نوای بهشتی بهترین دودوک‌نواز
پیمان مولوی
وقتی اقتصاد اولویت نباشد، برق هم می‌رود
حسنوند با اشاره به جلسه کمیسیون انرژی درخصوص قطع برق:
تمام مجوز ماینرها لغو میشود
وزارت بهداشت: سفر برای واکسن را توصیه نمی‌کنیم
سفرهای میلیونی برای تزریق واکسن
سهم هرکدام از گروه‌های اصولگرا در کابینه ابراهیم رئیسی چقدر است؟
چالش انتخاب وزیر برای سه صندلی مهم
«ابتکار» عوامل موثر در کاهش سرمایه‌گذاری در اقتصاد را بررسی کرد
دست اقتصاد دولتی روی کلید خاموشی‌ها
نگرانی سه کشور اروپایی و آمریکا از گام تازه ایران
گیر مذاکرات برجامی در کجاست؟
روحانی در جلسه هیات دولت:
دولت مرغ عزا و عروسی است
نیکزاد:
کمیته ویژه به منظور مدیریت خاموشی‌ها تشکیل میشود
ویروس کرونا با سیستان و بلوچستان چه کرد؟
روزگار سخت مردمان دوردست
خاموشی های بی برنامه ادامه دارد
دستور وزیر هم فایده نداشت!
وزیر ارتباطات:
۱۳ هزار مزرعه استخراج رمزارز در کشور شناسایی شد
