هدف، جام جهانی متفاوت

صعود تیم ملی فوتبال ایران به جام جهانی موفقیت باارزشی در عرصه ورزش و البته فوتبال است. ارزش این صعود از آنجا که در فوتبال رقابت‌ها بسیار به یکدیگر نزدیک است، بیشتر هم می‌شود. بااین‌حال موردی که باید اینجا بیشتر درباره‌اش گفت، شاخصه‌های مثبت و خوبی است که صعود تیم ملی ایران را ارزشمندتر می‌کند: شاخصه نخست این است که توانستیم در فاصله دو هفته مانده به پایان بازی‌های انتخابی جام جهانی صعودمان را مسجل کنیم. شاخصه دوم، گل‌نخوردن در هشت بازی این مرحله است که خود نشان از ساختار خوب دفاعی تیم ملی دارد. شاخصه سوم که به نظرم می‌تواند از دو مورد دیگر برجسته‌تر باشد، استفاده از بازیکنان جوان و آینده‌دار در ترکیب تیم ملی است و در نهایت برای شاخصه چهارم هم باید به القای «تفکر نباختن» به تیم صحبت کرد؛ تیم ملی کشورمان الان مدت‌هاست در بازی‌های مرحله انتخابی و کلا بازی‌هایی که انجام داده، شکست نخورده است.  نکته مهمی که نباید در لابه‌لای تحلیل صعود به جام جهانی گم شود، «تیم‌بودن» تیم ملی ایران است؛ به این معنی که ایران در حالی سهمیه حضور در جام جهانی را گرفته که هیچ بازیکن ستاره و بزرگی را در اختیار ندارد. ترکیب تیم شامل چند لژیونر شاغل در اروپا و بازیکنان جوانی است که در دو، سه سال گذشته خودشان را به سطح اول فوتبال ایران رسانده و چهره شده‌اند.
 حال که مبحث صعود به جام جهانی تمام شده، باید رو به آینده نگاه کرد؛ اینکه چه دستورالعملی اتخاذ شود تا جام جهانی روسیه متفاوت‌تر از بقیه جام‌های جهانی باشد که ایران در آن حضور پیدا کرده است. به صورت کلاسیک، تمام تیم‌های بزرگی که به جام جهانی می‌روند براساس برنامه‌های مدونی که از پیش تعیین کرده‌اند عمل کرده و به راهشان ادامه می‌دهند. پس در گام اول ترسیم یک برنامه مدون و جامع امری اجتناب‌ناپذیر است. طبیعی است که در این راه، با توجه به شرایط موجود، چاره‌ای به غیر از برگزاری اردوهای متعدد در مکان‌هایی که شرایطی مشابه با کشور روسیه داشته باشند، وجود ندارد. در گام بعدی هم موضوع دیدارهای تدارکاتی مطرح می‌شود؛ اینکه با تیم‌های خوب و درجه‌یک فوتبال دنیا بازی کنیم. نباید فراموش کرد در شش‌سالی که کی‌روش سرمربی تیم ملی فوتبال کشورمان بوده، به غیر از بازی با سوئد و البته شیلی، با دیگر تیم‌هایی که به صورت تدارکاتی بازی کرده‌ایم، محک چندان جدی‌ای نخورده‌ایم چون غالبا در زمره تیم‌های ضعیف و درجه‌چندم بوده‌اند. نباید به جای دوری اشاره کرد؛ کره و ژاپن دو تیم آسیایی هستند که با پرداختن پول به کشورهای صاحب فوتبال با آنها بازی تدارکاتی می‌کنند و بهره لازم را هم می‌برند. مواردی که عنوان شد، بیشتر موارد فوری و فورس‌ماژورند وگرنه برای داشتن جام جهانی موفق باید از داخل و لیگ داخلی شروع کرد.  اگر قرار باشد فوتبال ایران در عرصه بین‌المللی موفق باشد باید ساختار و نظام باشگاه‌داری اصلاح شوند. متأسفانه درحال‌حاضر این ساختار بسیار ضعیف است و اختلاف زیادی با استانداردهای بین‌المللی دارد. باشگاه‌های ما فقط برچسب باشگاه‌های حرفه‌ای را روی خود دارند و در عمل حرفه‌ای نشده‌اند. آنها هنوز نگاهشان به جیب دولت است درحالی‌که باید کفایت مالی داشته باشند و ترازنامه‌شان مثبت شود؛ موردی که یافت نمی‌شود مگر به صورت محدود. شاید الان با توجه به اینکه فرصت کمی برای آماده‌شدن تیم ملی برای جام جهانی وجود دارد، این موضوع دور از ذهن باشد.
ولی این طرحی است که در سال 1998 که تیم ملی را همراهی می‌کردم دادم و از همان زمان تا به حال، همچنان در حد طرح باقی مانده و عملی نشده است پس اگر قرار باشد فوتبال ملی، مدون و با برنامه جلو برود و نیازی به استفاده از برنامه‌های گلخانه‌ای نباشد، بهترین راه‌حل همین اصلاح ساختار باشگاه‌داری در ایران است. 
تا آن زمان اما می‌شود دلخوش به پرورش استعداد در مسابقات و اردوها بود؛ پرواضح است که چنین رویکردی توسعه پایدار نیست و به‌عبارتی همان کارکرد به شیوه گلخانه‌ای است. البته برای برون‌رفت از مشکلی که الان در آن‌ گیر افتاده‌ایم، همان‌طور که در بالا عنوان شد، چاره‌ای به غیر از برگزاری اردوهای متعدد نیست. ضمن اینکه نباید از نقش فدراسیون برای مدیریت و حکمیت بین برنامه‌های تیم ملی و برنامه باشگاه‌ها غافل شد؛ پیش‌تر دیدیم که همین تداخل اردوها اختلافاتی را به بار آورد، ولی اینجا فدراسیون باید به‌عنوان عنصری فعال وارد شود و خودش حرف اول و آخر را بزند. 
نکته دیگری که در انتها باید به آن اشاره کنم، گریز به یکی از همان راه‌حل‌های ابتدای بحث است: برگزاری بازی‌های تدارکی خوب. گفتیم که کره و ژاپن پول خوبی می‌دهند و با تیم‌های خوب بازی می‌کنند، حال اینکه چرا ما نمی‌توانیم چنین کاری کنیم محل سؤال است؛ فقط به‌عنوان مثال بگویم «اگر بخواهیم می‌توانیم»؛ چون پیش‌تر تیمی مثل بایرن‌مونیخ را به ایران کشانده‌ایم. آیا تأمین مثلا دو میلیون دلار برای فدراسیون فوتبال کار دشواری است؟ این فدراسیون به‌راحتی می‌تواند با فراهم‌کردن شرایط چند اسپانسر، بخش اعظمی از این پول مورد نیاز را فراهم کند و تجربه بازی با تیم‌های بزرگ را به تیم ملی کشورمان هدیه کند. شاید صحبت از پول زیاد برای یک بازی مهم باشد، ولی فراموش نکنیم که این هزینه زیاد، عایدی زیادی هم نصیب تیم ملی می‌کند.