چرا ماجرای پنجشیر مهم است؟

 جنگ در پنجشیر طی روزهای گذشته به اوج خود رسیده است. آن چه به نظر می رسد، این است که گروه طالبان پایه های حکومت خود را بر پیروزی در این جنگ استوار کرده است. پنجشیر تنها ولایتی است که در برابر حملات ماه گذشته طالبان ایستاد و سقوط نکرد. تاکنون، به رغم حضور پرتعداد مبارزان طالب در برابر نیروهای کم شمار مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود، گروه طالبان تلفات بیشتری را در این نبرد داشته است. اگر این مقاومت در روزهای آینده ادامه داشته باشد و برخی رفتار های طالبان نیز ادامه پیدا کند ، همزمان به پاشنه آشیل این گروه  تبدیل خواهد شد و طالبان  تعداد نفرات بیشتری را به دره پنجشیر گسیل خواهد کرد. نبرد پنجشیر پس از آن آغاز شد که طالبان در پی روزها محاصره و تحت فشار قرار دادن نیروهای مقاومت نتوانست نظر آن ها را جلب و بیعت شان با ملاهبت ا... آخوندزاده رهبر طالبان را به دست آورد. هرچند احمد مسعود چهره های مبارز مشهوری مانند یاران مجاهد پدرش را در اختیار ندارد اما عملکرد طالبان نشان خواهد داد که گروه های مردمی از نقاط مختلف افغانستان به پا خواهند خاست یا خیر. طالبان هنوز حکومتش را تشکیل نداده و اعضای کابینه را هم که گفته بود ظهر جمعه اعلام خواهد کرد به تعویق انداخته است.اتفاقی که برخی تحلیل گران آن را با ماجرای پنجشیر و مقاومت آن مرتبط می دانند.در عین حال همان طور که گفته شد برخی رفتار های طالبان می تواند وزن و تاثیر گذاری پنجشیر را در معادلات آینده افغانستان افزایش دهد. چالش حضور گروه های تروریستی  یکی از  مواردی که در نوع مواجهه بسیاری از کشورهای منطقه و همچنین قدرت های جهانی با حکومت آینده طالبان موثر است، نحوه ارتباط طالبان با برخی گروه‌های تروریستی در افغانستان از جمله داعش است. با حمله گروه «خوراسان» داعش به فرودگاه کابل و جان باختن 90 افغان، گزارش ها از تقویت حضور این گروه در  برخی مناطق مجاور مانند ولایت لوگر حکایت دارد . «خوراسان» پیش از این برای انجام عملیات خود همکاری تنگاتنگی با «شبکه حقانی» داشته است. شبکه‌ای که تحت رهبری «سراج‌الدین حقانی» یکی از معاونان ملا هبت ا... است.  از این رو نوع رابطه بااین گروه ها و اعلام برائت از آن ها یا اخراج شان از افغانستان  به طور جدی در رابطه کشورهای منطقه و قدرت ها با طالبان و همچنین حمایت احتمالی از پنجشیر به عنوان اهرم فشاری بر آن ها نقش بسزایی دارد. بد عهدی و کنار زدن چهره های شاخص  طی هفته های اخیر  نشانه هایی از غیر قابل اعتماد بودن طالبان به چشم خورده که نوعی احتیاط را در بازیگران منطقه ای درخصوص آن ها به دنبال داشته است. اگر فقط به مواضع مسکو درباره طالبان دقت شود حاکی از بازگشت احتیاط به کرملین درباره طالبان است. مثلا  طالبان طی روزهای گذشته مجموعه مذاکراتی را با مقامات ارشد سیاسی افغانستان داشته و قول هایی به آن ها داده است. در راستای همین وعده ها بود که پس از سقوط کابل، حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان، در کنار نوه هایش ویدئویی را منتشر کرد و با آرام نشان دادن اوضاع کشور سعی در تلطیف اوضاع داشت. کرزی همچنین مذاکراتی را برای مشارکت در حکومت آینده طالبان انجام داده بود اما چهارشنبه گذشته، شیر محمد عباس استانکزی، معاون دفتر سیاسی طالبان در قطر، اعلام کرد که حامد کرزی و عبدا... عبدا...، رئیس شورای عالی مصالحه در دولت اشرف غنی در این دولت شرکت نخواهند داشت. این که کرزی و عبدا... صلاحیت این را داشتند که به عنوان نماینده مردم افغانستان در حکومت ادعایی «همه شمول» طالبان حضور یابند، مورد بحث نیست. آن چه مهم به نظر می رسد این است که طالبان در حال عقب نشینی از  وعده خود در برابر  تشکیل حکومت فراگیر است چیزی که قبلا به ندرت در مواضع اعلامی این گروه به چشم می خورد . همچنین به رغم وعده های ذبیح ا... مجاهد، سخنگوی طالبان، درباره نقش زنان در حکومت آتی، این وعده نیز  با گذشت زمان در حال کم رنگ شدن است. تصمیماتی که باعث شد در آخر هفته گذشته زنان معترض به خیابان های هرات و کابل بیایند. از سوی دیگر برای هسته مقاومت در پنجشیر نیز این سوال درباره ایجاد حکومت فراگیر مطرح است که  چه تضمینی وجود دارد پس از صلح با احمد مسعود و نیروهای مقاومت پنجشیر، آن ها در حکومت «فراگیر» حضور داشته باشند؟ آن هم در شرایطی که طالبان همه کیک قدرت را برای خود و بخشی از قوم پشتون برداشته است. دره پنجشیر کلید توازن قدرت در افغانستان با همه آن چه در بالا گفته شد، تحولات دره پنجشیر می تواند کلید توازن قدرت در افغانستان باشد. عملکرد طالبان در آینده و ایجاد حکومت فراگیر  نشان خواهد داد که مردم این کشور و حتی دولت های خارجی می‌توانند به  آن ها اعتماد کنند یا خیر؟ در صورت تحقق نیافتن وعده های طالبان، جرقه های مخالفت علیه حکومت آن ها شکل خواهد گرفت. تحولاتی که می‌تواند گروهی را برای هم پیمانی با احمد مسعود، راهی پنجشیر کند یا حتی گروه های معترض در شهرهای خود دست به مخالفت بزنند. طالبان می داند، باد آورده را باد خواهد برد. بسیاری از ولایات افغانستان بدون این که نبردی در آن صورت بگیرد، تسلیم طالبان شدند. خلاف همین سناریو می تواند باعث از دست دادن دومینو وار مناطق شود. طالبان باید تصمیم بگیرند می خواهند واقعا حکومتی فراگیر تشکیل دهند یااین که ریسک در افتادن با پنجشیر را که روس ها و حتی خودشان  هم نتوانستند در حکومت قبلی شان آن را تصرف کنند به جان می خرند؟آتش توپخانه این روزهای طالبان در پنجشیر برای از بین بردن آخرین سنگر مقاومت است. سنگری که می تواند به نمادی برای مقاومت در سایر ولایات بدل شود.