روزنامه خراسان

نقطه عطف قرن جدید آسیایی

توکلی-قرار بود «سیاست فشار حداکثری» آمریکا بر ایران ، موجب انزوای سیاسی جمهوری اسلامی شود. این اتفاق نه تنها رخ نداد بلکه ایران به عضویت سازمان شانگهای نیز در آمد. سرانجام ایران که تا پیش از این به عنوان عضو ناظر در سازمان همکاری شانگهای حضور داشت، روز گذشته به طور رسمی به عضویت کامل اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای درآمد و بر این اساس فرایند فنی تبدیل عضویت ایران به عنوان یکی از اعضای اصلی سازمان آغاز شده و کشورمان از این پس به عنوان عضو اصلی این سازمان مهم منطقه ای با کشورهای عضو همکاری و تعامل خواهد داشت. عضویتی مهم که می توان آن را نقطه عطفی  در ایجاد تعادل و توازن در روابط آسیا با غرب دانست .درواقع همکاری ایران  به عنوان یکی از کشورهای نقش آفرین  و ثبات ساز در غرب آسیا و منطقه با دیگر کشورهای چند جانبه گرای عضو شانگهای  را می توان گامی مهم در کم رنگ شدن یک جانبه گرایی غرب و به ویژه آمریکایی ها قلمداد کرد. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نیز از تصمیم پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای حمایت و تاکید کرد که عضویت ایران به سازمان همکاری شانگهای به قدرت و سلطه این سازمان می افزاید.به گزارش ایرنا، در پایان بیست و یکمین نشست سران سازمان شانگهای که در دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار شد، سران هشت کشور عضو اصلی سازمان، نظر موافق خود را با تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضو اصلی اعلام و اسناد مربوط به آن را امضا کردند. آیت ا... سیدابراهیم رئیسی نیز که در اولین سفر خارجی خود درمقام ریاست جمهوری در این اجلاس شرکت کرده بود، در جریان سخنرانی در این سازمان ضمن تشکر از اعضای سازمان همکاری شانگهای برای عضویت دایمی ایران در این سازمان تصریح کرد:«امیدوارم سازمان شانگهای در ادامه مسیر بالنده خود را که موفق شده در مدت کوتاه جایگاه منطقه ای و بین المللی ممتازی را کسب کند، تداوم بخشد.» رئیسی:یک جانبه گرایی رو به زوال است رئیس جمهور کشورمان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که  جهت گیری سیاست خارجی دولتش  را تمرکز بر چندجانبه‌گرایی اقتصادی و تقویت سیاست همسایگی به معنی وسیع آن و تقویت حضور در سازمان های منطقه‌ای بنا نهاده است خاطرنشان کرد:« سازمان همکاری‌ شانگهای به خوبی نشان داده که می‌تواند با اتکا به ظرفیت های اقتصادی، سیاسی، ارزشی و جمعیتی خود به نیروی پیشران چند جانبه گرایی جهانی تبدیل شود واین موضوع نشان دهنده فراهم بودن بستر شکل دهی به جامعه‌ای بر پایه ارزش های مشترک کشورهای در حال توسعه است.» وی با بیان این که امروز جهان وارد دوران جدیدی شده است و سلطه طلبی و یک جانبه گرایی رو به زوال است، اظهار کرد:« نظام بین‌الملل به سوی چند قطبی شدن و بازتوزیع قدرت به سود کشور‌های مستقل، در حال تغییر است.»   در این بین اما همان طور که امیر عبداللهیان رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان به آن اشاره کرد، این عضویت کمی زمان بر خواهد بود و فرایند عضویت در تمام بخش های سازمان همکاری شانگهای یک تا حداکثر یک سال و نیم به طول خواهد انجامید.امیر عبداللهیان همچنین در توئیتی این عضویت را  راهبردی  دانسته که تاثیر مهمی بر روند همکاری های همه جانبه ایران در راستای سیاست همسایگی و آسیا محور دارد. ایران و شانگهای؛ یک بازی برد- برد اگرچه اجلاس شانگهای در ابتدا  برای حل و فصل چالش‌های امنیتی کشورهای تازه استقلال یافته پس از فروپاشی شوروی شکل گرفت اما رفته رفته با قدرتمند شدن کشور های مهمی از جمله چین و روسیه در حوزه اقتصادی و سیاسی، این سازمان رنگ و بوی دیگری به خود گرفت  و موضوعاتی از جمله حذف محدودیت‌های تجاری و موانع و فواصل اقتصادی  و مقابله با یک جانبه‌گرایی در عرصه بین‌المللی را در دستور کار خود قرار داد. واقعیت این است که  وسعت جغرافیایی و جمعیت قابل توجهی که در کشورهای عضو ساکن هستند چه از نظر ذخایر رو زمینی و زیر زمینی و چه به لحاظ بازار مصرف ظرفیت غیر قابل انکاری از نظر اقتصادی برای اعضا به شمار می‌رود و می تواند یک ظرفیت بزرگ اقتصادی برای کشورمان باشد. باید گفت که کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگهای، 42 درصد از جمعیت جهان و یک سوم خشکی های دنیا را در سیطره خود دارند و ماجرا وقتی جالب تر می شود که بدانیم یک سوم کل اقتصاد دنیا نیز در دست اعضای این سازمان است. اما همان طور که پر واضح است سازمان همکاری شانگهای نمادی از زنجیره همگرایی منطقه‌ای در آسیا به شمار می‌رود که بدون عضویت دایم ایران، با موقعیت ژئو استراتژیک و ژئو اکونومیک منحصر به فردی که در آسیا دارد، حلقه‌های آن کامل نمی شد. کشورمان  چند سال بود که عضو ناظر این سازمان بود اما تا به حال به عضویت دایم آن در نیامده بود. این درحالی است که موقعیت خاص و منحصر به فرد آن در خاورمیانه و آسیا چیزی نیست که کشورهایی مانند چین و روسیه، به عنوان دو قدرت تعیین کننده در سازمان درک نکرده باشند و از آن غفلت کنند. نگاهی به جغرافیای آسیا و خاورمیانه مبین منحصر به فرد بودن موقعیت ژئوپلیتیکی ایران است. ایران در بیشتر تقسیم بندی‌های سیاسی-جغرافیایی آسیا وجود دارد:عضوی از مجموعه کشورهای خاورمیانه است، یکی از اعضای کشورهای حوزه خلیج فارس است، از اعضای کشورهای حاشیه دریای خزر و متصل به آسیای میانه است، همچنین بخشی از زیرمجموعه آسیای جنوب غربی  به شمار می‌رود. چنین موقعیت منحصر به فردی آن را به چهارراه مواصلاتی غرب و شرق از یک طرف و شمال و جنوب از طرف دیگر بدل کرده است. به علاوه، ایران یکی از کشورهای اصلی جهان از نظر ذخایر نفت و گاز است و با جمعیتی بیش از ۸۰ میلیون از بزرگ ترین کشورهای منطقه به شمار می‌رود.از این نظر در کنار موقعیت منحصر به فرد ژئوپلیتیکی دارای یک موقعیت ژئو اکونومیک با ظرفیت‌های عظیم اقتصادی است. از این رو عضویت ایران در سازمان شانگهای یک بازی برد- برد است. در کنار نفعی که ایران از این عضویت خواهد برد با ظرفیت عظیم ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خود می‌تواند در  قدرتمندی آن تأثیر قابل توجهی داشته باشد. یکی از دلایل مخالفت غرب با عضویت ایران نیز همین موضوع می‌توانست باشد. به طور کلی می‌توان گفت که یکی از مبانی اصلی شکل‌گیری پیمان شانگهای مبارزه با هژمونی آمریکاست که از این نظر عضویت ایران هم می‌تواند در راستای تقویت بنیان ضد هژمونیک این سازمان باشد و هم منافع منحصر به فردی را برای کشور به دنبال داشته باشد. علاوه بر همه این موارد، چین و روسیه قدرت‌های بزرگ و مهم و تأثیر گذار در شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند و در راستای ایجاد نظام چند قطبی بین المللی گام بر می‌دارند. بنابراین حضور ایران در سازمان شانگهای می‌تواند زمینه‌ای برای حضور آن در عرصه‌های منطقه‌ای و بین المللی باشد. واکنش های کاربران در همین باره خبر عضویت ایران در سازمان شانگهای با واکنش تعدادی از کاربران فضای مجازی همراه شد.کاربری نوشت:«عضویت دایم ج.ا. ایران در سازمان شانگهای، گرچه نتیجه روندی از گذشته است، بدون اهتمام جدی رئیس‌جمهور و دستگاه دیپلماسی جدید، محقق نمی شد.این دستاورد مهم، پایان «غرب گرایی محض و تکیه بر نقطه های خیالی» و آغاز سیاست «نگاه به شرق و آسیا محوری» و تقویت «دیپلماسی همسایگی» ایران خواهدبود.»کاربر دیگری نیز  نوشت:«عضویت دایم ایران در پیمان شانگهای، قطعا می تواند از منظر اقتصادی، سیاسی (چند جانبه گرایی) و امنیتی دارای اهمیت باشد اما جالب این جاست همان جماعتی که چند سال پیش به دروغ حل تمام مشکلات کشور (حتی آب خوردن مردم) را به برجام گره زده بودند و خواهان پیوستن به FATF برای واردات واکسن بودند، امروز نیز شرط استفاده از مزایای پیمان شانگهای را حل برجام و FATF اعلام می کنند! »یکی دیگر از کاربران نوشت:ایران به عنوان عضو رسمی اجلاس شانگهای پذیرفته شد.حالا در کنار روسیه، چین و هند، جمهوری اسلامی ایران ضلع چهارم «مربع قدرت شرق» را شکل می دهد.وارد نظم نوینی در قرن ۲۱ شده ایم که از منظر اقتصادی و سیاسی، مربع قدرت شرق، اثرگذارترین بازیگر این نظم جدید است.سازمان همکاری شانگهای برخلاف نمونه غربی آن یعنی سازمان ناتو، معاهده ای صرفاً نظامی وامنیتی نیست بلکه ابعاد قابل توجهی از همکاری ها در حوزه های فرهنگی، بازرگانی، بانکی و انرژی را شامل می شود.منطقه آزاد تجاری سازمان و باشگاه انرژی از جمله برنامه های مهم در این باره است. کاربری هم با اشاره به این که این عضویت دایم ایران  نتیجه سال ها زحمت دیپلماتیک کشورمان است نوشت : « باز هم یک موفقیت در سطح بین المللی پیدا کردیم و دعوای داخلی شروع شده که کی بود و کی نبود.عضویت در سازمان های بین المللی یک روند طولانی است و به سیاست های کلان کشورها ارتباط دارد.این قدر مسائل سیاست خارجی را که به منافع و امنیت ملی کشور ارتباط دارد ، با موضوعات داخلی آلوده نکنیم.»         اعداد شگفت انگیز سازمان شانگهای ایران در حالی عضو دایم سازمان شانگهای شد که این سازمان ظرفیت های  ویژه ای همچون حدود نیمی از جمعیت جهان، بزرگ ترین تولید‌کننده و مصرف کننده انرژی ، یک چهارم مساحت جهان و... را دارد   رعیت نواز-  روز گذشته در پایان بیست و یکمین نشست سران سازمان شانگهای که در دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار شد، سران هشت  کشور عضو اصلی سازمان، نظر موافق خود را با تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضو اصلی اعلام و اسناد مربوط به آن را امضا کردند و ایران نهمین کشور عضو اصلی این سازمان مهم منطقه ای شد. شاید بد نباشد حالا که عضو اصلی این سازمان شده ایم یک ارزیابی کلی از این سازمان بین المللی در حوزه اقتصاد و تجارت جهانی داشته باشیم.
 
تاریخچه سازمان همکاری شانگهای سازمان همکاری شانگهای سازمانی میان ‌دولتی است که برای همکاری‌ های چند جانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده ‌است. این سازمان در سال 1996 با عنوان «شانگهای5» در شهر شانگهای چین پایه ‌گذاری شد. در آن جلسه سران کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان گردهم آمدند تا به منظور اعتمادسازی امنیتی در مرزها با یکدیگر مذاکره کنند. در پنجمین نشست سران شانگهای 5 در شهر شانگهای که در ژوئن سال 2001 (تقریبا یک ماه پس از واقعه ۱۱ سپتامبر) برگزار شد پنج کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان با امضای بیانیه‌ای تشکیل «سازمان همکاری شانگهای» را اعلام کردند. چهار سال بعد از اعلام رسمی تاسیس این سازمان ایران به همراه پاکستان، هند و بلاروس به عضویت ناظر این سازمان درآمدند. طی سال ‌های پس از آن دو کشور هند و پاکستان توانستند به عضویت دایم ارتقا یابند  و ایران و بلاروس همچنان به عنوان عضو ناظر همکاری خود را با این سازمان ادامه دادند تا این که در بیست و یکمین نشست این سازمان ایران هم عضو اصلی این سازمان شد. به گزارش فارس، در سال 2005 آمریکا هم برای عضویت در این سازمان درخواست داد که از سوی کشورهای عضو آن رد شد. موقعیت جغرافیایی مساحت کشور‌های عضو (اصلی و ناظر) سازمان همکاری شانگهای روی هم بیش از ۳۷ میلیون کیلومتر مربع یا ۳۵ درصد سطح خشکی‌های زمین است. این سازمان از لحاظ گستره جغرافیایی در مرکز قاره آسیا پراکنده شده است. در این گروه‌بندی منطقه ای، اعضا از نظر جغرافیایی به هم نزدیک هستند و هزینه ‌های نسبی شیوه‌ های گوناگون حمل و نقل (زمینی، آبی و هوایی) به مراتب پایین‌تر از سایر کشورهاست. نزدیکی جغرافیایی اعضا نه تنها می‌تواند باعث تسهیل مبادلات تجاری شود، بلکه ایجاد کننده برخی ویژگی‌های اقتصادی مشترک نیز هست، از این رو کشور‌های عضو از مزیتی طبیعی برخوردارند و در واقع شرکای تجاری طبیعی یکدیگرند. جمعیت کشورهای عضو همان طور که پیش از این نوشتیم 9 کشور هم اکنون عضو اصلی این سازمان هستند که روی هم رفته بیش از 3 میلیارد و 275 میلیون نفر جمعیت دارند که این یعنی حدود 42 درصد جمعیت جهان در این کشورها ساکن هستند. این در حالی است که اتحادیه اروپا که متشکل از 27 کشور است حدود 500 میلیون یعنی 6.4 درصد از جمعیت جهان را دارد. این موضوع خود نشان دهنده عظمت و اهمیت این سازمان در آینده جهان خواهد بود. میزان ذخایر انرژی کشورهای عضو در یک نگاه کلی به وضعیت انرژی در سازمان همکاری شانگهای، برجسته ترین نکته ای که جلب توجه می کند ، وجود بزرگ ترین تولیدکنندگان انرژی در کنار بزرگ ترین مصرف کنندگان انرژی جهان است که این امر جنبه تکمیلی جالبی را هم پدید می آورد و درصورت تحقق ایده باشگاه انرژی ، وضعیتی متفاوت از سازمانی مانند اوپک خواهد  داشت. با نگاهی به آمار میزان ذخایر نفت و گاز کشورهای جهان می بینیم که سهم 9 کشور عضو اوپک از ذخایر نفت جهان حدود 27.5 درصد است و این کشورها بیش از 52.5 درصد گاز جهان را هم در خود ذخیره دارند. اما نکته جالب تر این که سازمان همکاری شانگهای، تولید کنندگان و مصرف کنندگان را یک جا در خود جای داده  است. بدین ترتیب که کشورهای روسیه ، ایران ، قزاقستان و ازبکستان به عنوان عرضه کنندگان انرژی و کشورهای چین، تاجیکستان ، قرقیزستان ، پاکستان و هند به عنوان مصرف کنندگان انرژی هستند که می توانند نقش تکمیل کننده ای را در بخش انرژی برای هم داشته باشند. قدرت نظامی کشورهای عضو  بسیاری از تحلیل گران سیاسی بر این باورند که یکی از اهداف سازمان همکاری شانگهای  برقراری توازن قوا با ناتو «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی» و ایالات ‌متحده است که به نظر می رسد با توجه به تعداد نیروهای نظامی کشورهای عضو برگ برنده ای برای این سازمان باشد. بر اساس تخمین ‌های انجام شده توسط Global Firepower و جدید ترین لیست ارائه شده در خصوص بزرگ ترین ارتش‌ های جهان در بین هشت  کشور برتر پنج کشور عضو سازمان شانگهای دیده می شود. طبق این گزارش، چین با داشتن  2 میلیون و 185 هزار نیروی نظامی بزرگ ترین ارتش جهان به شمار می رود. بعد از آن هند با یک میلیون و 445 هزار نیرو در جایگاه دوم است. روسیه با یک میلیون و 14 هزار نیروی نظامی بعد از آمریکا و کره شمالی در مقام پنجم قرار دارد. پاکستان با 654 هزار نیروی نظامی در جایگاه ششم بزرگ ترین ارتش های جهان و ایران هم با 525 هزار نیرو در جایگاه هشتم بعد از کره جنوبی قرار دارد. بر این اساس در حالی اعضای اصلی این سازمان 6 میلیون نیروی نظامی دارند که طبق گزارش Global Firepower کل نیروهای نظامی جهان کمتر از 20 میلیون نفر و سهم اعضای این سازمان بیش از 30 درصد از نیروهای نظامی جهان است.  سهم این سازمان در تجارت جهانی جدا از سهم بزرگ سازمان شانگهای از سطح خشکی زمین و جمعیت بالای آن این گروه رفته رفته سهمش در تجارت جهانی را هم افزایش داده است. به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، کشورهای عضو سازمان شانگهای حدود یک سوم تولید ناخالص داخلی دنیا را در اختیار دارند و از پنج قدرت اول اقتصادی دنیا دو کشور (چین و هند) عضو این سازمان هستند.  از نظر همکاری اقتصادی و تجاری، کل حجم کنونی اقتصادی سازمان همکاری شانگهای نزدیک به ۲۰ تریلیون دلار است که از ابتدای تاسیس آن بیش از ۱۳ برابر افزایش یافته است. مهر هم در گزارشی حجم کل تجارت خارجی این نهاد را ۶/۶ تریلیون دلار اعلام کرده که نسبت به ۲۰ سال پیش، ۱۰۰ برابر شده است. در این میان بیشترین میزان صادرات ایران به شانگهای در سال مزبور به ترتیب کشورهای چین، افغانستان، هند و پاکستان (حدود ۹۵ درصد از کل صادرات ایران به سازمان) و بیشترین واردات ایران از کشورهای چین، هند و  روسیه (حدود ۹۶ درصد از کل واردات ایران از سازمان) بوده است. ایران با ۱۱ عضو اصلی و ناظر پیمان شانگهای شامل چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، مغولستان، پاکستان، هند، افغانستان و بلاروس، دارای تجارت فرامرزی است که در این میان بیشترین حجم تجارت ایران با چین در سال ۱۳۹۹ به ارزش ۱۵ میلیارد و ۵۱۸ میلیون و 8  هزار و ۴۹۲ دلار است. لزوم تقویت روابط با اعضای سازمان براساس آن چه خواندید مشخص است که سازمان همکاری شانگهای با توجه به موقعیتی که از لحاظ پهنه خاکی، تعداد جمعیت، میزان ذخایر انرژی جهان و همچنین سهمی که آن ها در تجارت جهانی دارند می‌توان گفت که تجارت ایران با کشورهای عضو پیمان شانگهای ضمن تأمین نیازهای سیاسی و امنیتی، باعث رشد اقتصاد کشور می شود. البته بسیاری از کارشناسان معتقدند تنها عضویت در این پیمان برای جهش روابط دیپلماسی اقتصادی کشور کافی نیست و برای ایجاد فرصت ‌های بزرگ اقتصادی لازم است که با هر یک از کشورهای عضو نیز روابط دوجانبه قوی برقرار کنیم که انعقاد موافقت نامه‌های تجارت ترجیحی، کاهش منطقی نرخ‌های تعرفه‌ای به ویژه از سوی ایران و همگرایی در نرخ‌ های تعرفه کالایی، شناخت دقیق بازارهای هدف به منظور گسترش صادرات غیر نفتی، رفع موانع سرمایه‌گذاری خارجی کشورهای عضو شانگهای در صنایع بالا دستی ایران و پیگیری اجرای تفاهم نامه همکاری ‌های ۲۵ ساله ایران و چین از طریق ایجاد پروژه‌های درون سازمانی شانگهای می تواند از جمله ابزارهای آن باشد.    
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
مناظره‌اي در مورد حجاب (اعتماد)مریلا زارعی با نقاب مادر افسرده و قاتل مظلوم (خراسان) فاجعه برجام در انتظار لایحه عفاف! (یادداشت روز) (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
آب شدن 40 تا 90 درصدی قدرت خرید یارانه های معیشتی و نقدی ! روح «وحدت ایرانی» در کالبد شعر شهریار 180 دقیقه با استاندار شرط سنی واکسیناسیون در مشهد حذف شد راوی دلتنگی‌های 133 روزه 317 خانواده مزایای عضویت ایران در «شانگهای» نقطه عطف قرن جدید آسیایی افتخارآفرینی مجدد شهاب شروع مبهم میدان سرخ و   مجیدی بزرگ‌تر از نام استقلال! نیویورک تایمز: حزب ا... توانست بر آمریکا پیروز شود 8 درصد نوآموزان، مشکوک به مشکلات جسمی حرکتی! قالیباف: ناکارامدی اشباع‌شده داریم 6 اشتباه یک چهارم ایرانی‌ها رئیسی در دیدار نخست وزیر پاکستان: تشکیل حکومت فراگیر کلید حل مشکلات افغانستان است توافق گازی ایران و ترکمنستان برای جبران کمبود گاز کشورمان در زمستان