روزنامه آرمان ملی
1400/09/13
ایران در سیاست «عدم تغییر مرزها» هیچگاه تردید نداشته‌است
علیرضا بیکدلی تحلیلگر مسائل قفقاز در مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی، سفیر پیشین ایران در ترکیه، جمهوری آذربایجان، قبرس و قزاقستان و دیپلمات اسبق ایران در روسیه ضمن تأکید بر اینکه پیگیری سیاست کریدور زنگه‌زور از سوی باکو منجر به مناقشه‌ای جدید در منطقه خواهد شد، خاطرنشان کرد که ایران هیچگاه در سیاست «عدم تغییر مرزها» درنگ و تردید نکرده‌است. این تحلیلگر مسائل قفقاز، به سؤالات تسنیم در خصوص اظهارات مقامات جمهوری آذربایجان و پیامدهای آن پاسخ داد:اظهارات مقامات باکو در باره ایجاد کریدور زنگه زور مبنی بر رسیدن به این کریدور در آینده نزدیک چقدر صحت دارد و آیا این کریدور منجر به قطع ارتباط ایران و ارمنستان می شود؟
در باره «کریدور» یا دالان حمل ونقل یک فهم عمومی رایج هست که «مسیر جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی برای همکاری حمل‌ونقلی و ترانزیت به شمارمی رود. که در هر کشوری امتداد داشته باشد تحت حاکمیت آن کشور قرار می گیرد. کریدورها معمولا موجب تقویت روابط و توسعه اقتصادی می‌شوند و کشورها سعی می کنند به این دالان ها بپیوندند.»
اما بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان براساس بند سوم توافقتنامه آتش بس 10 نوامبر 2020 یک مفهوم خاص از کریدور با مصداق «کریدورلاچین» شکل گرفته که وضعیت حقوقی منحصر به فردی را تعریف کرده است. 5 کیلومتر عرض دارد و تامین امنیت آن نیز به نیروهای حافظ صلح روسیه (کشور ثالث) واگذار شده است.
بنابراین وقتی مقامات جمهوری آذربایجان عبارت «کریدور زنگه‌زور» را به‌کارمی برند باید بفهمیم کدام معنی از کریدور را در نظر دارند و آیا طرف مقابل آنها ارمنستان این را که به قلمرو، تمامیت ارضی و حاکمیت او مربوط می شود، می پذیرد یا خیر؟ براساس بند 9 موافقتنامه آتش بس 10 نوامبر 2020 بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان تکلیف این محور روشن به نظر می‌رسد. جمهوری ارمنستان ارتباط حمل و نقلی بین سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان شامل حرکت بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و بار را تضمین می کند. این گونه تسهیلات امری رایج در روابط دو جانبه کشورهاست و آنها معمولا در قالب توافقنامه های دو جانبه حمل و نقل و ترانزیت چنین تعهداتی را می پذیرند. رفع مانع از راهها موضوعی است که ما هم خواهان آن هستیم. جنگ قراباغ که از سال 1990 شروع شد دسترسی ریلی ما به شبکه راه آهن شوروی سابق را قطع کرد و به اقتصاد و مناسبات ما خسارت زیادی زد. ما باید تلاش کنیم این موانع هر چه زودتر برطرف شود و راه آهن ما بتواند از طریق پل آهنی جلفا و راه آهن نخجوان به کل قفقاز و فراتر از آن دسترسی ریلی داشته باشد.
این تعاریف چه تاثیری بر ژئوپلتیک ایران می گذارند؟
همانطور که رییس‌جمهور و وزیر امورخارجه هم تاکید کرده‌اند ژئوپلیتیک منطقه غیرقبال تغییر است. ما فراموش نکنیم که آنچه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان می گذرد در بستری از تخاصم سی ساله بلکه صد ساله است. سال گذشته جمهوری آذربایجان در جنگ 44 روزه در محدوده قلمرو خود برای آزادسازی سرزمین‌هایش اقدام کرد. خوشبختانه باکو با دقت تمام اصل احترام به تمامیت ارضی ارمنستان را رعایت کرد. اگر چه جنگ تلخی درگرفت اما هیچگونه تعرضی به قلمرو ارمنستان انجام نداد. بنابراین ما از جمهوری آذربایجان سابقه تعرض به ارمنستان نداریم که بخواهیم نسبت به تجاوز این کشور به استان سیونیک سوء ظن داشته باشیم. مادامی که باکو خواهان دسترسی بدون مانع حمل ونقلی بین سرزمین اصلی خود و نخجوان باشد، ما از آن حمایت خواهیم کرد. کما اینکه در 30 سال گذشته ما اجازه ندادیم ارتباط نخجوان با سرزمین اصلی قطع شود و امکان دسترسی به اتباع، خودروها و هواپیماهای جمهوری آذربایجان از قلمرو خودمان را دادیم. اما چنانچه تعریف خاص از «کریدور زنگه زور» در نظر باشد و به تعبیری که امروز برخی در ایران می نویسند قرار باشد بخشی از استان سیونیک را در قالب یک رژیم حقوقی خاص از کنترل حاکمیت ارمنستان جدا کنند، آنگاه وضعیت متفاوت خواهد بود. اولین اثر چنین اقدامی شکل گیری مناقشه ای جدید در منطقه است که می تواند سی سال دیگر آتش جنگ و خونریزی را به همه ما تحمیل کند. یعنی همان بلایی که به دلیل بی تجربگی سی سال پیش درباره قراباغ اتفاق افتاد و دو طرف و منطقه را سی سال درگیر جنگ و خونریزی و آوارگی کرد و ما نیز به تبع آن منافع اقتصادی و اعتبار بسیاری را از دست دادیم و زمینه برای نفوذ سلطه جویان درمنطقه فراهم شد، دوباره تکرار شود. از طرف دیگر موضوع تغییر مرزهاست. البته من شخصاً هیچگاه چنین برآوردی نداشته‌ام. اما کسانی هستند که فکر می کنند توطئه ای در شرف انجام است تا مرزهای ایران با قفقاز را تغییر دهد. این سناریوها از نظرها پنهان نیست و معلوم است که به فرض پیگیری چنین طراحی‌هایی، ایران در این زمینه نظاره‌گر نخواهد بود.
گفته میشود که پاشینیان مجبور به پذیرش این کریدور در مقابل خواسته روسیه و جمهوری آذربایجان شده است و اگر هم بخواهد نمی تواند مانع این امر شود آیا چنین فرضیه‌ای درست است و روسیه توان تحمیل به ارمنستان رادارد؟
این سوال را باید از مقامات ارمنستان پرسید. من فکر می‌کنم مواضع ایروان در این زمینه روشن است. بر اساس آنچه می‌گویند آنها طبق قواعد بین‌المللی و طبق بند 9 توافقنامه 10 نوامبر2020 با رفع مانع در کل مسیر جاده‌ای و هوایی و راه‌آهن قفقاز موافق هستند. با ارتباط دو طرفه جاده‌ای، ریلی و هوایی جمهوری آذربایجان و نخجوان نباید مخالفتی داشته باشند. نقش طرف‌های ثالث باید کمک به این روند باشد.
ایران در باره این تغییر و تحول منطقه‌ای چه اقداماتی انجام داده آیا منفعل بوده یا سیاست‌هایی را در پیش گرفته‌است؟
مواضع ایران در این زمینه اصولی و فراگیر است و در عالی ترین سطح اعلام و در عمل اجرا شده‌است. در اجلاس سران اکو در عشق‌آباد نیز بار دیگر رئیس‌جمهور ایران بر این موضع ایران تاکید کرد. احترام به تمامیت ارضی و مرزها و تغییرناپذیر بودن ژئوپلیتیک منطقه مهمترین رکن سیاست همسایگی ایران است. اصول و منطقی که موجب حمایت ایران از تمامیت ارضی و احترام به مرزهای جمهوری آذربایجان در سی سال گذشته شده در باره سایر همسایگان نیز صادق است. همه همسایگان ایران بدون استثناء می توانند در این اصل به ایران اعتماد و اتکاء کنند. ایران در برپایی این اصل همواره کنش‌گرانه و مسئولانه عمل کرده و هیچگاه درنگ و تردید نکرده‌است. ما درباره تلاش برای رفع مانع از محورهای حمل و نقلی قفقاز، در باره تعیین و علامت‌گذاری مرزهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان و سرانجام حرکت به سمت قرارداد صلح پایدار بین آنها حامی ثابت‌قدم هستیم.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
مـديران دوتابعيتي حـذف شوند
رئيسی رای «اكثريت» را پشت سر خود بياورد؛ با شجاعت
بازگشت به پايتخت‌هاي ترديد
ایران در سیاست «عدم تغییر مرزها» هیچگاه تردید نداشته‌است
تلويزيون را نبايد با فضاي مجازي مقايسه كرد
قدم عملي رئيس جمهور براي آسيب ديدگان كرونا
استانداران؛ كوچ كرده از دستگاه نظامي يا قضايي
رشد٨درصدي روي كاغذ بدون پشتوانه
رتبه بندی معلمان کلاف سردرگم دولت و مجلس
جهش جغرافیایی سریع اُمیکرون از آفریقا تا امارات
تخم طلای توافق دوباره شفک میشود
مذاکرات وین و راهکاری پیش رو
سقوط لیر ترکیه و درس‌هایی که باید بیاموزیم
دشواری‌های بازگشت به برجام
