نقشه جایگزین

آفتاب یزد: «گفت‌وگو‌ها خوب پیش می‌رود، هرچقدر طرف مقابل ما آمادگی جدی‌تری برای لغو تحریم‌ها داشته باشد و اراده جدی‌تری برای پذیرش سازوکار‌های مد نظر جمهوری اسلامی ایران در لغو تحریم‌ها داشته باشد به ویژه در دو موضوع راستی آزمایی و تضمین، در مدت زمان کوتاه‌تری می‌توانیم به توافق دست پیدا کنیم و اگر توافق حاصل شود ابتدا طرف
نقض کننده برجام یعنی ایالات متحده آمریکا باید تحریم را لغو کند
و جمهوری اسلامی ایران پس از انجام راستی‌آزمایی، اقدامات هسته‌ای را در چارچوب توافق صورت خواهد داد»، این چند جمله عصاره نشست‌های دور هشتم مذاکرات برجام است که علی باقری مذاکره کننده ارشد کشورمان در وین آن‌ها را در جمع خبرنگاران بیان کرده است.البته پیش از این دیپلمات روس از این دور به عنوان دور نهایی یاد کرده بود و وانگ گون نماینده ارشد چین در مذاکرات وین پیش از آغاز نشست‌های دور هشتم در جمع خبرنگاران اعلام کرده بود دور هشتم مذاکرات بر رفع تحریم‌ها متمرکز خواهد بود و اختلافات بین ایران و تروئیکای اروپایی کمتر شده و ممکن است تا قبل از فوریه ۲۰۲۲ به یک توافق دست یابند!به طور کلی اخبار حاکی از آن است که فضای گفت‌وگو‌ها سازنده است و طرف‌ها هر از گاهی برای رسیدن به توافق دست به قلم برده و در حین مذاکره مکاتباتی با یکدیگر دارند. با این حال جسته و گریخته برخی از اخبار نیز از
زیاده خواهی‌های آمریکا در مذاکرات وین حکایت دارد و گفته می‌شود این کشور هر روز بر خواسته‌های فرا برجامی خود می‌افزاید. در این بین سوالی که مطرح می‌شود این است که با توجه به موضع گیری‌های آمریکا اگر ایران در وین به توافق دست نیابد، چه گزینه دیگری روی میز دارد؟


> زیاده‌خواهی‌های آمریکا در وین
دور هشتم مذاکرات هسته‌ای در وین در حالی دنبال می‌شود که ظهر روز پنجشنبه به وقت اتریش مذاکرات به دلیل تعطیلات سال نو میلادی به مدت سه روز متوقف شد. علی باقری کنی، رئیس تیم مذاکره کننده کشورمان عصر پنجشنبه پس از جلساتی که هیئت ایران داشت، به خبرنگاران ایرانی مستقر در وین گفت: در این چند روزی که دور هشتم گفت‌وگوها صورت گرفت تمرکز اصلی مذاکرات بر روی موضوع لغو تحریم‌ها بود.
با وجود پیشرفت‌های اخیر و پذیرش خواسته‌های ایران مبنی بر راستی آزمایی رفع تحریم و تضمین عدم خروج مجدد آمریکا از برجام اما همچنان زیاده خواهی‌های ایالات متحده مانع تسریع روند مذاکرات است. مقامات آمریکایی از طریق رسانه‌های مختلف غربی خواسته‌های فرابرجامی خود را تکرار کرده و باعث کندی مذاکرات می‌شوند.در همین راستا و در جهت مخدوش کردن مذاکراتی که در جریان است، مقامات آمریکایی ادعاهایی را مطرح کرده‌اند، رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در گفت‌وگویی با نشریه نیویورکر مدعی شد که ایران که از برنامه موشک‌های بالستیک خود برای تهدید همسایگانش استفاده می‌کند و آمریکا درباره میزان تحویل تسلیحات ایران به نیروهای شبه‌نظامی‌اش در منطقه‌ نگران است.
مطرح کردن موضوعاتی مانند فعالیت موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی آن هم در جریان مذاکرات نشان می‌دهد که واشنگتن سعی دارد برای دستیابی به خواسته‌های فرابرجامی خود از مذاکرات هسته‌ای استفاده کند. مروری بر خط تبلیغاتی و رسانه‌ای غرب در مذاکرات اخیر نشان می‌دهد که کشورهای غربی به جای اینکه اراده جدی برای گفت و گوها داشته و ابتکار عملی ارائه کنند، تلاش کرده‌اند از طریق ابزارهای رسانه‌ای بر تیم مذاکره کننده ایران فشار وارد کنند.
تا قبل از آغاز مذاکرات و بازه زمانی کوتاهی که ایران در حال بررسی نحوه ورود به مذاکرات برای رفع تحریم‌ها بود، کشورهای غربی خصوصا آمریکا از لزوم حضور سریع تهران پای میز مذاکره سخن می‌گفتند و ایران را متهم به وقت کشی می‌کردند. با مشخص شدن تاریخ و زمان مذاکرات از سوی ایران، رویکرد اخلال در مذاکرات را در پیش گرفتند و ادعاهایی مانند اقدام ایران برای غنی سازی ۹۰ درصدی را منتشر کردند، هر چند این ادعا از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی رد شد.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان نیز با اشاره به اقدامات مخرب رسانه‌ها و لابی‌های غربی گفت: در اثنای مذاکرات برخی از رسانه‌ها و لابی‌ها تلاش کردند القا کنند که جمهوری اسلامی ایران همزمان با مذاکرات غنی‌سازی ۹۰ درصد خود را شروع کرده است. در تماسی که آقای جوزف بورل با من داشت، این موضوع و نگرانی را مطرح کرد. به صراحت به ایشان گفتم که این صرفاً جوسازی است. جمهوری اسلامی در همان چارچوبی که با شفافیت اعلام کرده و در چارچوب ان‌پی‌تی غنی‌سازی ۲۰ درصد و بالاتر را ادامه می‌دهد و برای غنی سازی ۹۰درصد هیچ خبری را مورد تایید قرار نمی‌دهیم و کذب محض است.
آمریکا که با تصور اعطای امتیازات اندک و دریافت امتیازات حداکثری به وین آمده بود، از متون پیشنهادی و خواسته‌های روشن جمهوری اسلامی ایران رضایت نداشته و همراه با متحدان اروپایی خود اتهام مطالبات حداکثری و خواسته‌های فرابرجامی را علیه ایران استفاده کرد که پس از آن بهانه عدم جدیت و وقت کشی ایران در مذاکرات مطرح شد.در حالی که ایالات متحده آمریکا در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ به امید مطالبات بیشتر و زیاده خواهی از برجام از این توافق خارج شد ادعای آشکار آمریکا مبنی بر گنجاندن مباحث منطقه‌ای و موشکی ایران در برجام‌ آشکارا زیاده خواهانه و فرابرجامی بود. ولی در تمام این مدت هیچکدام از کشور‌های غربی از مطالبات حداکثری و فرابرجامی اروپا و آمریکا سخن نگفت. در عین حال نباید فراموش کرد که آمریکا در حال حاضر عضو برجام نیست و نمی‌تواند در گفت‌وگوها شرط و شروط بگذارد و عملا گره اصلی هم خروج آمریکا از برجام و نقش تعهداتش است. اما جمهوری اسلامی همانطور که سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: ایران نه چیزی کمتر از برجام را می‌پذیرد و نه چیزی بیشتر از برجام تعهد می‌دهد. کانون تمرکز تیم ایران در مذاکرات روشن است و آن اینکه تحریم‌های ناسازگار با برجام به هر نحو باید برچیده شود و آمریکا و اروپا فکر استفاده از این ابزارعلیه ایران را از سر بیرون کنند.
این در حالی است که هیات اعزامی ایران با تعامل و انعطاف در وین گفتگو می‌کند و به دنبال توافقی جامع است، توافقی که جمهوری اسلامی ایران و مردم بتوانند از مزایای اقتصادی آن استفاده کنند. در حالی که مقامات آمریکایی که خواسته‌های فرابرجامی در زمینه مسائل هسته‌ای دارند، تلاش میکنند تا ایران را از حقوق خود در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای محروم کنند و با معکوس جلوه دادن واقعیت، ایران را به عنوان مسئول کندی مذاکرات معرفی کنند.
> گزینه بعدی ایران پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای است
با این همه باید دید اگر زیاده خواهی‌های آمریکا ادامه پیدا کند و ایران در وین به توافقی دست پیدا نکند، چه گزینه دیگری روی میزدارد؟محسن جلیلوند، کارشناس روابط بین الملل در این باره به آفتاب یزد گفت:« من فکر می‌کنم در وین حتما توافق صورت خواهد گرفت یعنی این مسئله که توافق صورت بگیرد محتمل‌تر از این است که مذاکرات وین بدون انجام توافق به پایان برسد. با این حال اگر فرض را بر این بگیریم که مذاکرات بدون توافق به پایان برسد بدون شک ایران گزینه پیشبرد برنامه هسته‌ای را
مد نظر خواهد داد. یعنی گزینه اصلی روی میز ایران در مقابل عدم توافق در وین پیشبرد برنامه هسته‌ای است.»
وی تصریح کرد:« از سوی دیگر ممکن است برنامه‌های دیگری هم مانند افزایش نفوذ در منطقه را مد نظر قرار دهد اما برای اجرا کردن این مسئله باید دید جمهوری اسلامی ایران حادترین نقطه را کجا تعریف کرده است. تا کنون جمهوری اسلامی چیزی در خصوص حادترین نقطه مد نظرش تعریف نکرده است؛ البته در برخی از موارد شاهد بودیم مثلا عنوان شد اگر ایران نتواند نفتش را صادر کند کشور‌های دیگر هم نمی‌توانند نفتشان را از خلیج فارس صادر کنند اما این موضوع به عنوان خط قرمز مطرح نشده است.»این کارشناس روابط بین الملل افزود:« با همه این تفاسیر به نظر می‌رسد که اکنون مهمترین گزینه ایران در صورت حاصل نشدن توافق در وین همان پیشبرد برنامه هسته‌ای است. یعنی اگر طرفین مذاکرات وین با ما به یک توافق نرسند ما هم برنامه هسته‌ای خود را پیش خواهیم برد؛ به عنوان مثال دیدیم که ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد از سوی دیگر قانونی که در مجلس تصویب شد و در حال اجرا است سبب شده تا برنامه هسته‌ای ایران شتاب بیشتری بگیرد و همه این‌ها نشان می‌دهد گزینه روی میز برای ایران، در صورت دست نیافتن به توافق وین پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای است.»