قزاقستان و بحران‌سازی‌های جدید

حسن هانی‌زاده تحلیلگر مسائل بین‌الملل بحران قزاقستان به ظاهر بیشتر اجتماعی است ولی به هرحال افزایش قیمت سوخت و مشتقات نفتی در این کشور نباید موجب بروز درگیری بین دولت و مردم می‌شد. متاسفانه تظاهرات در این کشور به خشونت کشیده شد و شرایط را بحرانی کرد. البته اگر تظاهرات به صورت مسالمت‌آمیز ادامه پیدا می‌کرد، طبیعتا اتفاق خاصی نمی‌افتاد ولی دخالت نیروهای مسلح و درگیری بین نیروهای دولتی و مردم، اوضاع را بحرانی‌تر کرد و عده‌ای از مردم قزاقستان که از سوی قدرت‌های خارجی تحریک شدند با حمله به ساختمان‌های حکومتی و دولتی، قصد دارند دولت را سرنگون کنند. با توجه به اهمیتی که قزاقستان در رابطه با روابطش با روسیه دارد، به نظر می‌رسد یکسری رویکردهایی برای کاهش نفوذ روسیه در کشورهای جنوب قفقاز و آسیای میانه وجود دارد. از طرفی با توجه به اینکه آمریکا اخیرا تهدید کرده چنانچه روسیه نیروهای خود را از مرزهای اوکراین خارج نکند، طبیعتا آمریکا و ناتو اقدامات تنبیهی در مورد روسیه اتخاد خواهند کرد که این مسئله موجب بروز اختلاف بین روسیه و آمریکا و پیمان ناتو شده است. به نظر می‌رسد یکسری حرکت‌ها و اقدامات از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی صورت می‌گیرد تا نفوذ روسیه در منطقه را کاهش دهند و اقداماتی که در قزاقستان صورت گرفته، ناشی از تلاش‌های آمریکا برای کاهش نفوذ روسیه است. درحقیقت سعی می‌شود نفوذ روسیه را در برخی کشورهای منطقه از جمله قزاقستان که حیاط خلوت این کشور به شمار می‌رود را کاهش دهند و شرایط ناامنی در این کشور که در گذشته یکی از کشورهای مهم بلوک اتحاد جماهیر شوروی سابق بوده، به‌وجود آورند، اوضاع را دگرگون کنند و شرایطی فراهم کنند که یک دولت دست نشانده در قزاقستان به‌وجود آید. اوضاع قزاقستان ناپایدار است و اگر روسیه بخواهد نیروهای خود را در بحران قزاقستان متمرکز و درگیر کند، طبیعتا با واکنش تند آمریکا و همپیمانان آمریکا در منطقه مواجه خواهد شد و ممکن است یک بحران جدیدی در آسیای میانه به‌وجود‌ آید. به هر حال از آنجا که سیاست جمهوری اسلامی ایران این است که بحران‌ها در منطقه گسترش پیدا نکند و با توجه به اینکه روسیه هم‌پیمان قدرتمند ایران است، طبیعتا الان ایران نمی‌تواند در رابطه با اتفاقاتی که در قزاقستان شکل گرفته، پیشداوری کند. ایران منتظر است اوضاع شفاف شود ضمن اینکه روسیه نیز هیچ درخواستی از ایران نکرده. به نظر می‌رسد رویکرد ایران این است که این بحران که ساختگی است به زودی فروکش خواهد کرد و همه چیز به حالت عادی خود بازخواهد گشت. ایران به طور طبیعی دنبال این نیست که شرایطی فراهم شود تا پای آمریکا به منطقه آسیای میانه و جنوب قفقاز باز بشود و بحران در این منطقه حساس برای مدت طولانی ادامه پیدا کند. طبیعی است که ایران این آمادگی را دارد که بین شورشیان و دولت مرکزی قزاقستان میانجیگری و پادرمیانی کند. هرچند روسیه سعی می‌کند به نوعی این بحران فروکش کند تا جایگاه خود را در این کشور حفظ کند. به همین دلیل الان اوضاع شفاف نیست و ممکن است که این بحران مهار شود اما آمریکا و اتحادیه اروپا و برخی کشورهای منطقه دنبال این هستند که این ناآرامی در این کشور حساس ادامه پیدا کند.