مشهد در چند قدمی تشنگی سخت

حمیدی/ اوج مصرف و تابستان مشهد هنوز از راه نرسیده و کلان شهر مشهد با کمبود روزانه 216 هزار متر مکعب آب  روبه روست و این کمبود گویی بناست باز هم از دشت فرونشسته مشهد تامین شود تا زخم کسری مخازن عمیق تر شود. به گزارش خراسان رضوی، بحران آب ناشی از خشکسالی و کاهش بارندگی و افزایش مصارف به دلیل گرم‌تر شدن هوا نسبت به سال‌های گذشته باعث شده که تأمین آب شرب کلان‌شهر مشهد برای تابستان پیش رو یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های متولیان استانی و مشهد باشد. بنا بر داده های آب منطقه‌ای استان میزان بارندگی‌های مشهد در سال آبی جاری حدود 21 درصد نسبت به سال گذشته و 55 درصد نسبت به بلندمدت کاهش داشته است. این کاهش میزان بارندگی خود زنگ خطری جدی برای دشت‌های بحران‌زده استان است که از دهه 40 ممنوعه اعلام‌ شده و هم اکنون بیش از 1.2 میلیارد مترمکعب با کسری مخازن آبی استان مواجه هستیم یعنی حتی برداشت یک مترمکعب بیشتر از مخازن آبی استان ضربه‌ای جبران‌ناپذیر بر پیکره جغرافیایی استان وارد می‌کند که شاید فرونشست سالانه 20 سانتی‌متر و عواقب خطرناک آن عمده‌ترین آن‌ها باشد، تهدید امنیت غذایی و در صدر آن امنیت آبی حدود 4 میلیون شهروند مشهدی یکی از عواقب جدی این کمبود بارندگی، خشکسالی و مصرف غیراستاندارد آب در بخش‌های مختلف به خصوص بخش کشاورزی استان است. در چنین شرایطی به دلیل کاهش بارندگی‌ها حجم آب‌های سطحی استان به ویژه ذخایر سدها که عمومی‌ترین منابع تأمین ‌کننده آب هستند با کاهش جدی روبه رو شده است و بعضی سدهای استان خشک ‌شده و هم اکنون کمتر از 30 درصد ظرفیت سدهای استان پر است.بر اساس آن چه مدیر عامل آبفا در گفت وگو با خراسان رضوی اعلام کرده سال 99 حجم کل مصارف آبی مشهد مقدس 243 میلیون مترمکعب بوده که در سال 1400 این مصارف به 260 میلیون مترمکعب رسیده است و پیش‌ بینی می‌شود در سال آبی جاری این مصارف حدود 8 درصد افزایش داشته باشد. در واقع علاوه بر این که بحران بی‌آبی بر شهر مشهد مسلط شده است مصارف نیز افزایش داشته که گاهی دلیل آن را در گرم‌تر شدن هوا باید  جست وجو کرد.اسماعیلیان می‌گوید: سال گذشته به رغم این که کم باران‌ترین سال آبی را پشت سر گذاشتیم تقریباً 36 درصد مصارف آبی مشهد را از سدها و 64 درصد دیگر را از منابع زیرزمینی استحصال کردیم اما امسال به دلیل کاهش شدید ذخایر سدها این نسبت به 70 درصد آب‌های زیرزمینی و 30 درصد از سدها خواهد رسید.وی می‌ افزاید: ذخایر سد دوستی نسبت به سال گذشته کاهش 36 درصدی، سد طرق کاهش 43 درصدی، سد ارداک کاهش 47 درصدی و سد کارده کاهش 46 درصدی داشته که درمجموع منابع آبی سدهای تأمین ‌کننده آب مشهد 40 درصد کاهش پیدا کرده است. بدین ترتیب در شرایطی که دشت مشهد به ‌صورت جدی با کمبود منابع آب زیرزمینی مواجه است و فرونشست زمین به ‌صورت جدی غرب مشهد و حتی بخش‌های سکونتگاهی و زیرساختی را تهدید می‌کند، متولیان حوزه آب به دلیل کمبود آب به‌ طور متوسط بیش از 166 میلیون مترمکعب از مخازن بی‌آب دشت مشهد در سال گذشته را استحصال کردند که بناست امسال 8 درصد بیشتر شود بنابراین وضعیت دشت مشهد نه ‌تنها بهبود پیدا نخواهد کرد بلکه بغرنج‌تر خواهد شد.اما این تمام ماجرا نیست و مدیرعامل آبفای مشهد خبر از کمبود جدی آب در اوج مصرف و تابستان پیش رو در مشهد می‌دهد. آن‌ طور که اسماعیلیان می‌گوید هم اکنون حجم مصارف و آب موردنیاز کلان‌شهر مشهد 13 هزار لیتر بر ثانیه است ولی کل ظرفیت آبی یا آب موجود این کلان‌شهر از منابع مختلف کمتر از 10 هزار لیتر بر ثانیه است و اکنون برای پشت سر گذاشتن اوج مصرف آب در کلان‌شهر مشهد با کمبود 2500 لیتر بر ثانیه آب روبه رو هستیم.با یک برآورد ساده باید اعلام کرد مصرف روزانه آب مشهد در دوره اوج یا پیک مصرف بیش از یک ‌میلیون و 123 هزار مترمکعب در روز است که هم اکنون حدود 900 هزار مترمکعب آن قابل تأمین است و 216 هزار مترمکعب در روز کسری آب مشهد در روزهای پیش رو خواهد بود. البته مدیرعامل آبفا اعلام کرد خط قرمز مدیریت آب مشهد جیره بندی آب است و سه برنامه اساسی برای تأمین آب مشهد در روزهای اوج مصرف طراحی ‌شده است؛ از جمله جابه جایی و تجهیز چاه‌ها، اتصال و استفاده از چاه‌های سایر دستگاه‌ها به تعداد 69 حلقه چاه و اجرای طرح نبی اکرم(ص) در ماه‌های آینده.با این حساب تمامی برنامه های تامین آب شرب مشهد بناست مبتنی بر منابع زیرزمینی باشد و این یعنی بحرانی تر شدن ذخایر آب زیرزمینی دشت ممنوعه مشهد؛  هر چند مدیر عامل آبفا نیم نگاهی امیدوارانه به مدیریت آب سد دوستی و همکاری ترکمنستانی ها در مصارف و حقابه آن دارد. اسماعیلیان می گوید: در ماه های گذشته میزان برداشت آب از سد دوستی برای تامین آب مشهد به 1.5 متر مکعب بر ثانیه رسیده بود و هم اکنون به 2 متر مکعب بر ثانیه رسیده است و اگر بخواهیم اوج مصرف آب مشهد در تابستان امسال را پشت سر بگذاریم باید این میزان برداشت به 5 متر مکعب بر ثانیه برسد.