روزنامه اعتماد
1401/03/03
ايراني‌ها روي فرش قرمز
لادن موسويبالاخره نوبت به نمايش فيلم‌هاي ايراني در جشنواره كن هم فرا رسيد و «عنكبوت مقدس» به نمايش درآمد. سومين ساخته كارگردان جوان ايراني-سوئدي «علي عباسي» كه با فيلم دومش «مرز» در بخش نوعي نگاه جشنواره ٢٠١٨، جايزه اصلي اين بخش را از آن خود كرد.
امسال و با فيلم سومش، «علي عباسي» در بخش اصلي جشنواره حضور دارد. اين كارگردان قصد داشت اين فيلم را كه داستانش در مشهد مي‌گذرد در ايران بسازد. او به همين دليل با فيلمنامه‌اش به ايران آمد و با يكي از تهيه‌كنندگان قديمي و پرسابقه ايران هم به گفت‌وگو نشست. به دلايلي اما اين فيلم نتوانست در ايران ساخته شود. پس «عباسي» و فيلمنامه‌اش از ايران رفتند و بالاخره اين فيلم در كشور «عمان» و با تهيه‌كننده‌هاي سوئدي ساخته شد. بنابراين در اصل «عنكبوت مقدس» جزو فيلم‌هاي محصول ايران محسوب نمي‌شود. هر چند كه در كن و بين اهالي سينما و مطبوعات، «عنكبوت مقدس» همان قدر فيلمي ايراني است كه «برادران ليلاي» «سعيد روستايي»، «علي عباسي» اما تمام تلاش خود را كرده تا بتواند مشهد و حرم مقدس امام رضا(ع) را در عمان خلق كند كه نتيجه آن جالب توجه است.
داستان فيلم درباره قاتل سريالي «سعيد حنايي» معروف به «عنكبوت» است كه حدود بيست سال پيش در شهر مشهد شروع به كشتن زنان خياباني كرد و ١٦ زن را كشت، قبل از اينكه توسط پليس دستگير شده و سپس اعدام شود.
«مهدي بجستاني» و «زهرا امير ابراهيمي» بازيگران اصلي فيلم هستند كه در كنفرانس خصوصي مخصوص فيلم‌هاي اسكانديناوي خوشحالي خود را از حضور در فيلم و بازي در فيلم «عباسي» ابراز كردند.
«مهدي بجستاني» كه نقش قاتلي زنجيره‌اي را بازي مي‌كند، بازيگري است كه بيشتر در تئاتر سابقه كار دارد. او در گفت‌وگويي با «اعتماد» اشاره كرد: «بازي در نقش اين قاتل ديوانه براي من واقعا جالب بود. چون اساسا پيچيدگي مغز اين افراد براي من عجيب است. او ادامه داد: «من و اين شخصيت نقطه‌هاي مشتركي داشتيم. مثلا من هم موتور داشته‌ام و من هم مدتي در كار ساختماني بوده‌ام و اين اشتراكات، با وجود فرق‌هاي زيادي كه داريم، بازي در اين نقش را براي من جالب‌تر كرد.
ديگر بازيگر نقش اول فيلم، «زهرا اميرابراهيمي» گفت كه اصلا قرار نبوده در اين فيلم بازي كند و مدير انتخاب بازيگران فيلم بوده است. اما با جلو رفتن پروژه و پيدا نكردن بازيگر نقش اول، بالاخره و به اصرار «علي عباسي» براي فيلم تست بازيگري داده و هر دو به اين نتيجه رسيده‌اند كه او بهترين انتخاب براي اين نقش است.
نمايش اصلي فيلم در ساعت چهار بعد از ظهر در سالن اصلي جشنواره كن «لويي لومير» برگزار شد. معمولا نمايش اصلي و فرش قرمز فيلم‌ها در ساعت ٧ و ٩ شب است. اما هر ساله دو، سه فيلم كه ستاره‌هاي شناخته شده ندارند، در ساعت چهار بعدازظهر نمايش داده مي‌شوند. امسال فيلم «علي عباسي» در اين دسته از فيلم‌ها قرار داشت.
از سالن «لويي لومير» و فرش قرمز جشنواره بيشتر بدانيم؛ جشنواره كن سالن‌هاي نمايش مختلفي دارد كه «لويي لومير» بزرگ‌ترين آنهاست كه تمام نمايش‌هاي اصلي فيلم‌هاي بخش مسابقه و همين‌طور مراسم افتتاحيه و اختتاميه جشنواره در آن برگزار مي‌شود. فرش قرمزي كه بزرگ‌ترين و پرزرق و برق‌ترين بازيگران جهان، هر ساله از آن بالا مي‌روند، به اين سالن ختم مي‌شود كه با احتساب بالكنش، بيش از دو هزار و سيصد صندلي دارد. اين سالن كه در سمت راست كاخ جشنواره قرار دارد اما تنها سالن جشنواره نيست. دومين سالن بزرگ جشنواره سالن «دبوسي» است كه در سمت چپ كاخ جشنواره است و تقريبا هزار صندلي دارد. هر دو اين سالن‌ها به كاخ جشنواره راه دارند اما ورودي‌شان از خارج از كاخ است. در داخل كاخ هم سالن‌هاي كوچك و بزرگي وجود دارند كه سالن «بازن» و «بونوئل» بزرگ‌ترين آنها هستند.
و اما به اتفاقات ديروز و نمايش «عنكبوت مقدس» برگرديم. اتفاق جالبي كه هنگام بالا رفتن از فرش قرمز اين فيلم افتاد، حضور زنان فمينيست فيلم «جوابيه فمينيست» بود كه با طوماري بلند در دست، كه چند نفري و با لباس‌هاي سياه آن را حمل مي‌كردند، از پله‌هاي جشنواره بالا رفتند و طومار را جلوي دوربين‌ها باز نگه داشتند. روي طومار اسم صد و بيست زني كه از زمان برگزاري جشنواره در سال گذشته، تا به امروز، به دست همسران و مردان خانواده‌شان در فرانسه كشته شده‌اند، نوشته شده بود. آمار‌هاي وزارت كشور در فرانسه نشان مي‌دهد كه هر سه روز يك زن در فرانسه بر اثر خشونت خانگي كشته مي‌شود. اين زنان با مشعل‌هايي كه دود سياه از آنها خارج مي‌شد و چهره‌هايي گرفته و در سكوت روي پله‌ها ايستادند تا توجه همه را به زنان و خشونت خانگي جلب كنند.
نمايش «عنكبوت مقدس» اما با ورود عوامل به سالن «لويي لومير» و تشويق تماشاگران آغاز شد. بعد از اتمام فيلم تماشاگران مدتي خيلي طولاني براي فيلم دست زدند و گروه را تشويق كردند.
اگر انتظار فيلمي آرام و صاف و ساده را داريد يا روحيه‌تان حساس است، ديدن اين فيلم را به هيچ‌وجه به شما توصيه نمي‌كنم. با اينكه عباسي در فيلم قبلي‌اش «مرز» ما را به ديدن تصاويري خام كه به قول خودش «به صورت آدم سيلي مي‌زنند» عادت داده بود، اما اين‌بار خيلي جلو‌تر از آن رفته. فيلم به‌شدت خشن است و كارگردان جوان از نشان دادن كامل صحنه‌هاي قتل و خفه كردن زنان به دست قاتل هيچ ابايي نداشته. صحنه‌هايي كه به‌شدت زننده هستند و مي‌توانند خيلي‌ها را معذب و اذيت كنند. چندين بار و هر بار چندين دقيقه با اين‌گونه صحنه‌ها رو به رو هستيم. نكته مهم اما ساخت فضاي شهر مشهد است كه ماجراي فيلم در آن مي‌گذرد، در كشوري ديگر رخ مي‌دهد فيلم در كشور «عمان» فيلمبرداري شده ولي «عباسي» تمام سعي خود را كرده تا بتواند اين حس را به تماشاگر القا كند كه در ايران و شهر مشهد هستيم. به اين منظور نور فيلم در صحنه‌هاي خارجي كه اكثرا در شب مي‌گذرند به‌شدت كم است تا بتواند شهر را محو كند و دكور‌هاي ساخت فيلم را به چشم آورد و بايد گفت كه در اين زمينه موفق هم بوده است. چون هنگام تماشاي فيلم به باور مورد نظر او مي‌رسيم و حس پرسه زدن در كوچه، پس كوچه‌هاي مشهد را داريم. علاوه بر اينها، «عباسي» مانند فيلم قبليش، اين‌بار هم از نماهاي بسته فراواني در فيلمبرداري استفاده كرده. او كه مي‌گويد به فيلم‌هاي ايما و ايهامي كه از نشانه و استعاره براي حرف زدن و تعريف صحنه و اتفاقات حساس، مثل فيلم‌هاي ايراني استفاده مي‌كنند علاقه‌اي ندارد، انتخاب كرده تا تمام حرف‌هايش را و تمام اتفاقات را به‌طور صريح و بي‌پرده و با نماهاي بسته و كلوزآپ نشان بدهد.
اينكه اين مدل فيلمسازي و به تصوير كشيدن خوب است يا نه، نگاهي كاملا شخصي است. همان‌طور كه از نمره‌ها و نقد‌هاي خبرنگاران در كن معلوم است، عده‌اي اين نگاه و كارگرداني «عباسي» را دوست داشته‌اند و عده‌اي اصلا خوش‌شان نيامده، چون وقتي نمره‌هاي مجله‌هاي «اسكرين» و «فيلم فرانسه» كه براي‌تان از آنها گفتم را مي‌بينيم، «عنكبوت مقدس» بهترين نمره و بدترين نمره‌ها را در كنار هم از آن خود كرده. بنابراين ميانگين نمره فيلم به‌شدت متوسط است.
و اما فيلم‌هاي بخش مسابقه هميشه صبح روز بعد كنفرانس خبري دارند كه در سالن كنفرانس كاخ جشنواره برگزار مي‌شود و خبرنگاران با توجه به صندلي‌هاي موجود و رنگ كارت‌هاي‌شان مي‌توانند در آن شركت كنند و طي يك ساعت، سوالات خود را از گروه فيلم حاضر در سالن بپرسند. در جلسه مطبوعاتي فيلم «عنكبوت مقدس» نويسنده و كارگردان فيلم «علي عباسي»، دو تهيه‌كننده سوئدي فيلم و دو بازيگر نقش اول فيلم حضور داشتند.
علي عباسي در اين جلسه گفت «فيلم من فقط درباره يك قاتل زنجيره‌اي نيست. درباره جامعه‌هايي است كه قاتلين زنجيره‌اي زنان هستند.» او در ادامه توضيح داد: «هنگامي كه اين رويداد‌ها رخ داد من در ايران زندگي مي‌كردم و با اينكه روزنامه‌ها خيلي درباره‌اش صحبت نمي‌كردند ولي ترس و وحشت جامعه ايران را فرا گرفته بود. بعد از دستگيري قاتل اما سوژه تبديل به موضوعي جنجالي شد. در واقع بيست سال است كه من به موضوع اين فيلم فكر مي‌كنم و قصد ساخت آن را داشتم و خوشحالم كه بالاخره براي سومين تجربه سينمايي خود توانستم آن را بسازم.» او در ادامه و در جواب خبرنگاري كه از دقيق و درست بودن وقايع از او پرسيد جواب داد: «فيلم من برگرفته از ماجراي «سعيد حنايي» است ولي فيلمي داستاني است و اصلا درست نيست كه فكر كنيم اين داستان واقعي آن قاتل است. اين فقط يك فيلم است كه از آن ماجرا برداشتي آزاد كرده است.»
او در آخر اضافه كرد كه فيلمش بر ضد هيچ كس يا هيچ دولت و مردمي نيست. «من فكر نمي‌كنم كه «رومن پولانسكي» فيلم «محله چيني‌ها» را ساخت چون بر ضد پليس نيويورك بود! فيلم من فقط يك فيلم «نوار» (سياه) است كه داستان تلخ و سياه يك قاتل زنجيره‌اي را به تصوير مي‌كشد.»
اينكه آيا «عنكبوت مقدس» مي‌تواند خود را در جمع فيلم‌هايي كه در جنگ براي نخل طلا هستند، جا كند، فكر نمي‌كنم. اما احتمال اينكه فيلم جايزه‌اي جنبي بگيرد وجود دارد. به شخصه، كمي سرخورده از سالن سينما بيرون آمدم چون بعد از فيلم بي‌نظير و استثنايي «مرز» انتظار ديگري از «علي عباسي» داشتم كه متاسفانه برآورده نشد. فيلم‌هايي با موضوع قاتلين زنجيره‌اي و اين سبك كار را زياد ديده‌ايم. حتي در همين جشنواره هم مي‌توان «عنكبوت مقدس» را با «پسري از بهشت» مقايسه كرد كه خوب فيلم دوم كه آن هم محصول كشور سوئد است فيلم زيبا‌تري است، هر چند «عنكبوت مقدس» تماشاگر را بيشتر درگير خود مي‌كند.
اشتباه نكنيد، «عنكبوت مقدس» فيلم بدي نيست، اما قطعا در كارنامه فيلمسازي «علي عباسي» بالاتر از «مرز» قرار نمي‌گيرد و جهشي به جلو براي كارگردان جوان به حساب نمي‌آيد.
حالا اما بايد به انتظار نشست و ديد كه آيا «عنكبوت مقدس» تارهاي خود را درست تنيده و جايزه‌اي از جشنواره را در تور خود گرفتار مي‌كند يا خير.
سایر اخبار این روزنامه
زير آوار؟
ايراني‌ها روي فرش قرمز
نظريه‌پرداز روح روسي
يادداشت‌هاي امروز
اراده ايران و عمان براي تقويت روابط
ترور با هدف تخريب مذاكرات احياي برجام
حيوان و گياه در آتش سوءمديريت تلف مي‌شوند
چگونه شكست انكار مي‌شود؟
آن شورانگيزِ ناكام!
خلق اميد به جاي جعل اميد
وزارت «پول نفت»
چهل سال پس از فتح خرمشهر؛ كدام تبيين؟
خرمشهر در 10 پرده
