روزنامه خراسان

مرگ هامون؛ بلای سل

 سرمنشأ حیات سیستان یعنی تالاب های بین المللی هامون، این روزها با وزش بادهای 120 روزه با قطعی آب ورودی از رودخانه هیرمند مواجه شده است. بر اساس معاهده تقسیم آب رودخانه هیرمند، حقابه باید به صورت لحظه ای و در همه طول سال در رودخانه جریان داشته باشد و در هیچ لحظه ای نباید جریان آب قطع شود، ولی در سال های اخیر فقط این سیلاب ها بوده که در یک یا دو ماه از سال به ایران وارد شده است  و در ماه های ابتدایی سال شاهد آب شدن برف ها در ارتفاعات افغانستان و ورود مستمر آب به این رودخانه بودیم اما حالا حدود یک هفته است که با قطع آب ورودی به هیرمند حیات تالاب هامون دوباره در معرض خطر قرار گرفته است. تبدیل شدن سیستان به کانون بیماری سل در کشور یکی از پیامدهای مشکل چندین ساله خشکی تالاب هامون است که به گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل، وجود حدود 500 بیمار مبتلا به سل بر اثر ریزگردها و سوء تغذیه ناشی از خشکسالی، سیستان را به کانون سل در کشور تبدیل کرده است. از طرفی خسارات کشاورزان در زمان بادهای 120 روزه و افزایش ریزگردها طی چند سال اخیر تبعات اجتماعی مانند بیکاری و مهاجرت افراد از این منطقه را در پی داشته است. مرگ ماهی ها و پرندگان مهاجر در تالاب هامون از دیگر تبعات زیست محیطی است که همه و همه به نداشتن تعهد کشور افغانستان نسبت به پرداخت حقابه رودخانه هیرمند باز می گردد چرا که اگر ورود مداوم آب به این رودخانه همراه با چرخش طبیعی آب در بین تالاب های هامون باشد هیچ یک از مشکلات گفته شده به وجود نخواهد آمد یا حداقل از شدت آن کاسته خواهد شد. رایزنی ها با افغانستان بر سر این موضوع همچنان در حال انجام است اما از نتایج آن جز اظهار امیدواری مسئولان ایرانی، اطلاعی در دست نیست. از آنجا که ریزگردهای ناشی از خشکی تالاب هامون در سال های اخیر حتی تا ایالت بلوچستان در پاکستان نیز گسترش یافته و این کشور را درگیرخود کرده است، بنابراین  افغانستان نیز برای رفع این مشکل باید به دنبال برقرار شدن حقابه زیست محیطی هامون باشد زیرا اگر حقابه زیست محیطی داده نشود، بستر دریاچه ها خشک می شود و علاوه بر ایران کشورهای افغانستان و پاکستان نیز تحت تاثیر پدیده ریزگردها قرار گرفته و آسیب جدی می بینند.
محروم  ماندن زمین های کشاورزی
یکی از مردم بومی سیستان به «خراسان» می گوید: سیلاب وارد شده به رودخانه هیرمند به درد کشاورزی هم نمی خورد، چون در فصلی که رودخانه باید آب داشته باشد، آب ندارد و به امید سیلاب هم نمی توان کشاورزی کرد.«شهرکی» ادامه می دهد: مردم ساکن در حوضه آبریز رودخانه هیرمند به امید جاری شدن به موقع آب، همه زندگی خودشان را در مزرعه هزینه می کنند ولی آبی در کار نیست و همواره خسارت می بینند.وی تصریح می کند: این خسارت ها فقط مختص بخش کشاورزی نیست بلکه با شروع بادهای 120 روزه و افزایش ریزگردها، به طور کلی روال طبیعی زندگی در این منطقه مختل می شود. زمانی که آب ورودی به صورت دائمی وجود داشته باشد علاوه بر کشاورزی، صیادی نیز در این منطقه رونق دارد. «سرحدی» از اهالی زهک نیز معتقد است زمین های کشاورزی خشک شده و بدون استفاده، یکی دیگر از دلایل اصلی بروز ریزگردها در منطقه سیستان است.وی ادامه می دهد: در صورتی که آب مورد نیاز برای کشاورزی وجود داشته باشد و نهادهایی مانند منابع طبیعی بتوانند آب مورد نیاز کشاورزان را فراهم کنند، با کشت و کار می توان تا حدودی جلوی ریزگردها را گرفت اما دقیقا در فصلی که برای کشت و کار مناسب است آب ورودی رودخانه هیرمند قطع شده است و وزش بادهای 120 روزه در کنار ریزگردها به مشکلات کشاورزان نیز افزوده است.
سخت ترین روزهای زندگی


یکی دیگر از اهالی سیستان، زندگی در تابستان با وجود ریزگردها را سخت ترین لحظات زندگی در سیستان می‌داند و می گوید: کمبود آب، از کار افتادن کولرها به دلیل تجمع ریزگردها، زیر خاک رفتن زمین های کشاورزی و جمع آوری هر روز ریزگردها از در خانه ها از اصلی ترین مشکلات مردم در زمان وزش بادهای 120 روزه است.وی ادامه می دهد: علاوه بر این مشکلات، بیماری های تنفسی و چشمی دیگر یادگارهایی است که در طول سال از این دوره برای مردم به جا می ماند و تا آخر عمر گریبانگیر آن هاست. از طرفی در کل منطقه سیستان فوق تخصص ریه وجود ندارد و کسانی که شرایط تنفسی حاد دارند باید برای معالجه به مرکز استان مراجعه کنند.وی بیان می کند: زندگی در این شرایط برای هر کس قابل تحمل نیست و همین موضوع سبب شده است تا بیشتر جوانان از روستاها مهاجرت کنند و فقط افراد پیر و از کار افتاده باقی بمانند که تحمل این شرایط برای آن ها هم بسیار سخت است.
 آب تالاب تا اوایل شهریور ماندگار است
رئیس پژوهشکده تالاب های بین المللی هامون درباره تبعات زیست محیطی قطع شدن آب ورودی رودخانه هیرمند می گوید: قطع آب ورودی رودخانه هیرمند که به کاهش سطح آب در تالاب های هامون منجر می شود، تبعات زیست محیطی از جمله از بین رفتن پوشش گیاهی تالاب که اوایل امسال تازه جان گرفته بود را موجب می‌شود. از طرفی مرگ ماهی ها و پرندگان مهاجر و نیمه کاره ماندن زادآوری پرندگان و از همه مهم تر فعال شدن کانون های ریزگرد از دیگر تبعات قطع آب ورودی به تالاب است.«احمد قرائی» ادامه می دهد: بعد از خشک شدن آب، یون های نمکی و دیگر املاح موجود در آب در بستر تالاب رسوب می کند و بعد از خشکیدن سبب تغییر ترکیب شیمیایی خاک می شود که این موضوع رویش گیاهان در تالاب را با تهدید مواجه می کند.وی خاطر نشان کرد: ابتلای مردم منطقه سیستان به بیماری سل، مهاجرت مردم و کاهش جمعیت از تبعات ثانویه خشکی تالاب هامون است که نسبت به تبعات زیست محیطی مانند مرگ ماهی ها و پرندگان از اهمیت بیشتری برخوردار است.وی تصریح می کند: با خشکی فعلی آب ورودی هیرمند و میزان آبی که هم اکنون در تالاب وجود دارد، پیش بینی می شود تا هفته اول شهریور با خشکی تالاب مواجه شویم.وی با بیان این که ورود مداوم آب به گردش و شست و شوی بستر تالاب منجر می شود، ادامه می دهد: در سه ماه اول امسال به دلیل وجود آب در برخی مناطق تالاب، توفان و گرد و خاک کمتری داشتیم و باید به دنبال این باشیم که آب ورودی مداومی را از قسمت فرارود و هیرمند داشته باشیم و این مطالبه را به طور جدی از طریق دستگاه های دیپلماسی و با استفاده از دیپلماسی های علمی، اجتماعی و سیاسی از افغانستان بخواهیم. همچنین برای این کار می توانیم از نهادهای بین المللی نیز کمک بگیریم.وی تأکید می کند: اگر قرار باشد آینده ای برای تالاب متصور شویم و کوچک ترین عملکردی از این تالاب انتظار داشته باشیم، این انتظار نیازمند ادامه ورود آب به این تالاب است. اما اگر قرار باشد ورود آب با وجود سدسازی های افغانستان کاهش پیدا کند یا قطع شود در سه تا چهار سال آینده دیگر آبی را برای این تالاب ها متصور نخواهیم بود و در این صورت فاجعه بزرگ زیست محیطی به وجود می آید که تبعات آن  نه فقط برای سیستان بلکه  برای کشورهای همسایه هم خواهد بود.
30 میلیون مترمکعب آب وارد تالاب شد
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز درباره اقدامات انجام شده بعد از قطع آب ورودی، به رودخانه هیرمند به خبرنگار ما می گوید: از آنجایی که قطع آب ورودی، مشکلات زیست محیطی از جمله مرگ جوجه های پرندگان و آبزیان تالاب را موجب می شود بعد از قطع آب ورودی با هماهنگی آب منطقه ای استان در 10 تیرماه 30 میلیون مترمکعب آب از محل حقابه زیست محیطی داخلی هامون از چاه نیمه های سیستان به تالاب هامون هیرمند وارد شد.«محمد علی فرقانی» با بیان این که حقابه داخلی تالاب هامون در سال 60 میلیون مترمکعب است، تصریح می‌کند: با توجه به این که حجم آب ورودی به تالاب نسبت به سال های گذشته بیشتر بود، مقرر شد این حقابه در دو مرحله وارد تالاب شود بنابراین 30 میلیون مترمکعب دیگر بنا به شرایط با هماهنگی آب منطقه ای در مرحله بعد وارد تالاب می شود.وی خاطر نشان می کند: علاوه بر این مقرر شد تا ماهی های تلف شده در مناطقی که آب خشک شده است یا مناطقی که احتمال تلف شدن ماهی ها وجود دارد، توسط اداره کل شیلات شمال سیستان و بلوچستان جمع آوری و به مراکز تهیه پودر ماهی برای تبدیل به خوراک طیور و دام منتقل شود. وی ادامه می دهد: در مناطقی که پرندگان مهاجر تخم گذاری کرده اند و جوجه آن ها وجود دارد تیم های حفاظت محیط زیست با گشت های مستمر آن ها را از مناطق در خطر خشکی به مناطق کم خطرتر منتقل کنند تا از تلف شدن آن ها جلوگیری شود.وی با اشاره به این که هر گونه دخل وتصرف در اکوسیستم طبیعی برای طبیعت آسیب هایی را به دنبال دارد، می گوید: با توجه به شرایط فعلی و نیاز به مدیریت آب ، از سال گذشته دایک های محافظ برای ماندگاری بیشتر آب در این تالاب ایجاد شده است تا بتوانیم بیشترین ماندگاری آب را داشته باشیم اما به هر حال وزش بادهای 120 روزه و افزایش دمای هوا در تابستان میزان تبخیر را افزایش خواهد داد.
تدوین پیش نویس مدیریت تالاب هامون
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان همچنین از ادامه رایزنی ها برای گرفتن حقابه زیست محیطی تالاب هامون خبر می دهد و می گوید: احیای تالاب و گرفتن حقابه از کشور افغانستان، همچنان در مذاکرات ایران و افغانستان ادامه دارد.وی ادامه می‌دهد: پیش نویس مدیریت جامع تالاب هامون نیز با نظر اداره ها و نهادهای دخیل در احیا و حفاظت تالاب هامون نوشته شده و قرار است تا هفته آینده به صورت رسمی تدوین شود.وی خاطر نشان می کند: با این همه، تاکنون هیچ گونه اعتباری برای اجرای این طرح در نظر گرفته نشده است.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
جنجال نظرات مهدی نصیری (اعتماد)نجات دادم تا آسوده بخوابم (شهروند) بزم پزشکان با الکل تقلبی (جوان)جای خالی طنز صادق و دلسوزانه «گل آقا» (خراسان)
سایر اخبار این روزنامه
عجایب شش گانه معاون سیما قرارداد 5 میلیارد دلاری ایران با توتال در پارس جنوبی پراید 150 هزار تومان و سمند 400 هزار تومان گران شد جدیدترین نقشه از مناطق تحت تصرف داعش در عراق و سوریه مرگ هامون؛ بلای سل حقوق بشر آمریکایی در دوران ترامپ حمایت از حقوق عمومی و آزادی های مشروع افتتاح بزرگ ترین باغ کتاب جهان در تهران کوهستان پارک شاد نیست تازه ترین گمانه زنی ها از ترکیب کابینه دوازدهم واکنش ها به توضیحات آشنا درباره بوسیدن دست آیت ا... جنتی ماجرای کودک آزاری هولناک گروکشی آبی ترکیه با «ایلیسو»