روزنامه جوان
1401/03/10
روسیاهی سینمای مدعی در پیشگاه امام رئوف
سینمایی که برخی مدعی‌اند همواره و بدون قید و فارغ از محتوا باید به آن بالید و افتخار کرد، در طول بیش از چهار دهه فراز و فرود نیاز به آسیب شناسی جدی دارد. از این منظر که چقدر داشته‌ها و دارایی‌های بومی و ملی و اعتقادی خودمان به عنوان بزرگ‌ترین ثروت معنوی در این سینما نمود داشته است؛ امام رضا (ع) یکی از این داشته هاست که به نظر می‌رسد سینمای جشنواره‌ای ایران نه تنها به آن بی توجه بوده بلکه حالا در قالب یک فیلم به ساحت ایشان جفا هم شده است. هرچند بدانیم که پوزه سگ نمی‌تواند آب دریا را آلوده کند، اما این حرف بی ربط نیست که کم لطفی سینمای ما به امام رضا (ع) با واژه غربت ایشان قرابت پیدا می‌کند.چند دهه است که پس از انقلاب اسلامی از سینمای ایران به عنوان مهم‌ترین کالای فرهنگی در عرصه بین الملل یاد میشود؛ سینمایی که البته آثار خوب فرهنگی هم در میان آن کم نیست، اما بی تدبیری و غفلت مدیران فرهنگی باعث شده به تدریج همین نقطه قوت تبدیل به نقطه ضعف ما شود و به جای آنکه سینما از درون بجوشد از بیرون مرز‌ها برای آن خط مشی تعیین کنند آن هم بر ضد خودمان.
فیلم سینمایی عنکبوت مقدس که به لطف جشنواره کن فرانسه، شناخته شده، فقط یکی از آثار سینمایی است که همکاری سینماگران ایرانی و سرمایه‌گذار خارجی به منظور خدشه دار کردن چهره مذهب در ایران و توهین به المان‌های مذهبی در کشورمان تولید شده است. آنچه «عنکبوت مقدس» را تا امروز نسبت به دیگر آثار ضد ایرانی متمایز کرده، تلاش کارگردان گمنام این اثر برای توهین به پایتخت معنوی ایران، یعنی مشهد مقدس است. تصویری از این فیلم که حاوی نمای شب مشهد است و عنوان «عنکبوت مقدس» در حالی که انگار معابر را مانند تار‌های عنکبوت به تصویر می‌کشد، بخشی از نمادگرایی ضد مذهبی کارگردان است. اگرچه در سال‌های اخیر افراد گمنامی مانند «علی عباسی» برای مطرح شدن در سینما، راه بدنامی را در پیش گرفته اند، اما کم کاری سینمای ایران در خصوص امام رضا (ع) نیز کاملاً به چشم می‌خورد.
مهدی بابایی، تهیه‌کننده فیلم سینمایی بدون قرار قبلی که سال گذشته با محوریت امام رضا (ع) ساخته شد و به زودی اکران عمومی میشود، می‌گوید: «با توجه به مقام حضرت امام رضا (ع) ما در سینما تا به امروز کم‌کاری کرده‌ایم و معتقدم ما می‌توانیم هر سال یک فیلم امام رضایی در سینمای ایران داشته باشیم. تا به امروز، اما کل فیلم‌هایی که با محوریت حضرت رضا (ع) ساخته‌ایم به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد. خدمت دوستان و مسئولان سینمایی هم گفته‌ام که باید به سمتی حرکت کنیم که هر سال حداقل یک فیلم امام رضایی داشته باشیم. فیلم امام رضایی هم صرفاً یک فیلم تاریخی نیست، می‌توانیم فیلم‌هایی با قصه روز داشته باشیم که خرده‌پیرنگ‌هایی مرتبط با حضرت رضا (ع) داشته باشد.» سینمای ایران که وجه غالب آن تولید فیلم بر مبنای مسائل اجتماعی است، سال‌ها است که از مذهب و المان‌های مذهبی دور شده و حتی نمایش ارادت قلبی ایرانیان به امام رضا (ع)، در آن اغلب در حاشیه بوده است. در ادامه با مروری بر بیش از نیم قرن سینمای ایران معرفی کوتاهی بر آثاری را که ارتباطی با بحث زیارت حرم امام رضا (ع) داشته است، فهرست کرده ایم.
قیصر
در تاریخ فیلمفارسی، چند فیلم شاخص و جریان ساز وجود داد که یکی از آن‌ها «قیصر» ساخته مسعود کیمیایی، محصول سال ۱۳۴۸ است. آرزوی پیرزنی برای زیارت حرم امام رضا (ع) و برآورده شدن آن از سوی قهرمان ناموس‌پرست فیلم، بخشی از نمایش تفکرات مذهبی در جامعه ایرانی در قالب این فیلم بود. فیلمی که با مضمون غیرت ساخته شده بود، اما تحت تأثیر برخی المان‌های مرسوم فیلمفارسی هم بود.
مرید حق
یک سال پس از موفقیت فیلم قیصر، فیلمی به نام مرید حق ساخته میشود. «مرید حق» به نویسندگی فریدون گله و کارگردانی نظام فاطمی، از جنس فیلم‌های لات جوانمرد کلاه مخملی، با رویکرد نمایش زندگی مذهبی لوطی‌های تهران است. در این فیلم زیارت و توسل به امام رضا (ع) به عنوان راه علاج مشکلات معرفی میشود. در فیلم مرید حق مانند «قیصر» تصاویری از حرم رضوی (ع) گنجانده شده است.
یا ضامن آهو
پرویز کیمیاوی، کارگردان موج نو سینمای ایران در سال ۱۳۴۸، فیلم مستندی را با عنوان «یاضامن آهو»، می‌سازد. این فیلم برای نخستین بار تصویری جامع از مناسک مذهبی در حرم رضوی و ارتباط قلبی زائران با امام رضا (ع) است. این فیلم، برنده جایزه اول منتقدان بین‌المللی جشنواره مونت کارلو، جایزه ویژه هیئت داوران همین جشنواره و جایزه اول اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های آسیا شد.
دو چشم بی سو
در سال ۱۳۶۳، محسن مخملباف، فیلمی به نام «دو چشم بی سو» را با بازی محمد کاسبی می‌سازد. این فیلم به ماجرای شفای چشمان نابینای یک نوجوان در حرم امام رضا (ع) می‌پردازد. دو چشم بی سو برای نخستین بار بحث شفا یافتن بیماران، توسل مردم نیازمند به حرم امام رضا (ع) و بست نشینی در کنار پنجره فولاد را به نمایش گذاشت.
کیمیا
احمدرضا درویش، از جمله فیلمسازانی است که بخش مهمی از کارنامه سینمایی اش را آثار مرتبط با دفاع مقدس تشکیل می‌دهد. فیلم کیمیا محصول سال ۱۳۷۳، نیز با همین نگاه ساخته شده است. رزمنده‌ای که پس از سال‌ها اسارت به ایران بازگشته است و به دنبال تنها فرزندش می‌گردد. بخش‌هایی از این فیلم در مشهد مقدس و حرم امام رضا (ع) فیلمبرداری شده و زیارت امام رضا (ع) در آن پررنگ شده است.
رضای رضوان
مجید مجیدی، دومین کارگردان شناخته شده سینما است که به طور مستقیم درباره حرم‌رضوی (ع) فیلم مستند ساخته است. «رضای رضوان» به بحث خادمان حرم پرداخته است. افرادی که به طور داوطلبانه و بر اساس عشق و علاقه‌ای که به حضرت رضا (ع) دارند، در حال خدمت به زوار حرم هستند. رضای رضوان در سال ۱۳۸۴ ساخته شده و موضوع کفشداری در حرم در آن محوریت دارد.
به آهستگی
دومین ساخته سینمایی مازیار میری و محصول سال ۱۳۸۴ است. این فیلم با بازی محمدرضا فروتن، به پناه بودن مشهد مقدس و حرم امام رضا (ع) اشاره دارد.
سه گانه صدرعاملی
رسول صدر عاملی، سه فیلم با موضوعیت زیارت امام رضا (ع) ساخته است. فیلم شب (۱۳۸۶) که به نویسندگی مرحوم کامبوزیا پرتوی و بر اساس طرحی از اصغر فرهادی ساخته شد. فیلم هر شب تنهایی (۱۳۸۶) و در انتظار معجزه (۱۳۸۸) دیگر آثار این فیلمساز است که در آن‌ها موضوع توسل به امام برای حل مشکلات و ارادت مردم به امام رضا (ع) داستان را شکل می‌دهد.
فیلم‌های تلویزیونی
چند تن از کارگردانان و چهره‌های فرهنگی صاحب نام نیز در قالب فیلم‌های تلویزیونی به موضوع مشهد مقدس و زیارت امام رضا (ع) پرداخته‌اند، از آن جمله می‌توان به «زائر غریب» به کارگردانی اکبر صادقی محصول سال ۱۳۷۴، «بیا از گذشته حرف نزنیم» (۱۳۸۷) به کارگردانی حمید نعمت‌الله، «زیارت» (۱۳۸۸) ساخته صادق کرمیار، «روز هشتم» مهدی کرمپور محصول سال ۱۳۸۸ اشاره کرد.
بدون قرار قبلی
جدید‌ترین اثر سینمایی با موضوع زیارت حرم ثامن الحجج که هنوز اکران عمومی نشده، فیلم بدون قرار قبلی به کارگردانی بهروز شعیبی است؛ که از جمله آثار برتر جشنواره چهلم فیلم فجر بود و توانست سیمرغ زرین بهترین نگاه ملی را به خود اختصاص دهد. این فیلم به زودی اکران میشود. اثری که در آن زیبایی شناسی معنوی و تصویری درباره شهر مشهد و بارگاه امام هشتم شیعیان به وضوح به چشم می‌آید.
سایر اخبار این روزنامه
فساد نقدینگی‌ساز دولتی جراحی شد
نیرو و ظرفیت داخلی اسلحه تحریم را خنثی می‌کند
نیرو و ظرفیت داخلی اسلحه تحریم را خنثی می‌کند
۹۹ درصد پشت کنکوری‌های پزشکی بازنده‌اند!
امنیت افغانستان، دغدغه مشترک ایران و تاجیکستان
«پلیس» خیلی دور، خیلی نزدیک
امام خمینی (ره) چالشگر بزرگ نظم جهانی
همدردی با مردم آبادان از دل عروسی در امریکا!
۳ یار دبستانی همرزم جبهه‌های جنگ شدیم
خودباوری رمز موفقیت تولیدات وطنی ورزشی
سرلشکر سلامی: انتقام شهید صیادخدایی را از دشمنان خواهیم گرفت
روسیاهی سینمای مدعی در پیشگاه امام رئوف
