خراسان؛ منزلگاه اول و آخر شریعتیِ روزنامه‌نگار

رودسری – زنده‌یاد دکتر علی شریعتی، روزنامه‌نگاری را با روزنامه خراسان شروع کرد و با همین روزنامه به پایان رساند. نخستین نوشته شناخته‌شده او در روزنامه خراسان، «شرح زندگی ملک‌الشعرا بهار» بود که در بیستم خرداد 1333 انتشار یافت؛ دکتر شریعتی هنگام انتشار این نوشته، 21 ساله بود. اما به تحقیق نمی‌توان ادعا کرد که این نوشته، اولین تجربه روزنامه‌نگاری او باشد. می‌دانیم که تا همین دو دهه قبل، نوشتن نام نویسنده در کنار اثرش، دست‌کم در روزنامه خراسان خیلی باب نبود؛ مگر مواردی که با عنوان «مطالب وارده» منتشر می‌شد. آن‌چه از دکتر شریعتی با نام نویسنده چاپ شده، چیزی حدود 9 مطلب است که از منظر نوع و جنس، گستره وسیعی از فعالیت‌های روزنامه‌نگاری را دربرمی‌گیرد. با توجه به انتشار نخستین مطلب او در خرداد 1333، می‌توان چنین پنداشت که این تاریخ، آغاز همکاری وی با روزنامه خراسان است؛ اما با توجه به خاطرات همکاران وی در روزنامه، مانند مرحوم ابراهیم توسلی، نمی‌توان پایان همکاری وی را تابستان سال 1334، یعنی زمانی که آخرین مطلب وی، با نام «علی شریعتی» منتشر شده‌است، درنظر گرفت. ظاهراً وی در این زمان، به صورت یکی از اعضای تحریریه روزنامه درآمده‌بود و به همین دلیل، دیگر مطالبش با نام منتشر نمی‌شد. با توجه به اعزام دکتر علی شریعتی در سال 1338 به فرانسه، برای ادامه تحصیل، احتمال همکاری او با روزنامه تا این تاریخ، بسیار محتمل است. رفاقت پایدار دکتر شریعتی و زنده‌یاد فخرالدین حجازی را که در نیمه دوم دهه 1330، عملاً سردبیری تحریریه خراسان را برعهده داشت، می‌توان دلیل تداوم این همکاری دانست. روزنامه‌نگار همه فن حریف! همان‌طور که اشاره کردیم، دکتر شریعتی در حوزه روزنامه‌نگاری، قابلیت نگارش مطالبی با موضوعات متنوع را داشت. هرچند وی کار نگارش متون برای روزنامه را، با نوشتن سرگذشت دانشمندان و ادیبان ایرانی و مسلمان آغاز کرد، اما به تدریج پا را از این مرحله فراتر نهاد و حتی به حوزه نگارش مقالاتی با محتوای سیاسی و بین‌المللی نیز، ورود کرد؛ نمونه قابل بررسی این نوشته‌ها را می‌توانید در شماره 1719 روزنامه خراسان، مورخ 26 خرداد 1334، با عنوان «گذشته و حال» ببینید. دکتر شریعتی حتی به عرصه طنزنویسی مطبوعاتی نیز، وارد شده‌بود؛ یادداشت «تعجب نمی‌کنم» وی که در تاریخ 12 مرداد 1334 در روزنامه خراسان منتشر شد، نشان می‌دهد که او در 22 سالگی، کاملاً با ساختارهای نوشتار طنز، برای درج در روزنامه، آشنا بوده‌است. حوزه مورد علاقه مطالعات دکتر شریعتی که بعدها نیز بسیار به آن ورود کرد، یعنی تاریخ اندیشه اسلامی، در برخی دیگر از نوشتارهای وی نمود پیدا می‌کند؛ مقالات «مکتب واسطه» که به احتمال زیاد، حاصل نشستن پای صحبت‌های پدرش، استاد محمدتقی شریعتی و نقدهای دقیق وی از مارکسیسم است، در آذرماه سال 1333 و در چند شماره روزنامه خراسان انتشار یافت. دکتر شریعتی در قامت یک روزنامه نگار، به حوزه شعر و ادب نیز، ورود می‌کرد و اشعار او در ستون شعر روزنامه خراسان چاپ می‌شد؛ مثلا یکی از قطعات وی، با مطلع «الا ای کودکان همدم من / پدر را کرده‌اید امشب فراموش» در ششم آبان 1333 و غزلی از او، با مطلع «یاد باد آن گل ابریشم من /  یار من، محرم من، همدم من» در 29 آذر همان سال، در ستون شعر روزنامه خراسان انتشار یافت و قدرت ادبی دکتر شریعتی را نیز، آشکار کرد.