روزنامه وطن امروز
1401/04/30
ایران و روسیه علیه دلار
گروه اقتصادی: رهبر حکیم انقلاب در دیدار روز سه‌شنبه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، با تأیید سیاست جایگزینی پول‌های ملی در روابط ۲ کشور و استفاده از ارزهای دیگر به جای دلار، گفتند: دلار را باید بتدریج از مسیر معاملات جهانی خارج کرد و این کار به صورت تدریجی، ممکن است. رئیس‌جمهور روسیه نیز با اشاره به سوءاستفاده آمریکا از ابزار دلار برای تحریم و غارت کشورهای دیگر، این کار را در نهایت به زیان آنها و موجب تضعیف اعتماد جهانی به این ارز و حرکت کشورها به استفاده از پول‌های جایگزین دانست و گفت: روسیه و ایران در حال طراحی روش‌های جدید برای استفاده از پول‌های ملی در روابط ۲ کشور هستند. به گزارش «وطن‌امروز»، یکی از مهم‌ترین عواملی که منجر به اثر‌گذاری بیشتر تحریم‌ها علیه کشورمان شد، وابسته بودن ایران به سازوکارهای مالی بین‌المللی تحت نفوذ آمریکا و دلار آمریکا به عنوان پول جهانی بود؛ امری که اساسا این قدرت را به آمریکا می‌دهد تا بتواند اینگونه تحریم‌ها را علیه کشورها اعمال کند. اینجاست که اولویت خنثی‌سازی تحریم در برابر راهبرد لغو تحریم، اهمیت خود را نمایان می‌کند. همکاری ایران با سایر کشورهای تحریم‌شده و همسویی برای ایجاد راه‌حلی برای خنثی‌سازی تحریم می‌تواند کمک دوچندانی برای قدم برداشتن در این مسیر باشد. شروع سلطه دلار بر بازار‌های جهانی به حدود 80 سال پیش بازمی‌گردد؛ سال 1944 پس از جنگ دوم جهانی، نشستی تحت عنوان «برتون وودز» میان برخی کشورهای جهان برگزار شد و در آن ایالات‌متحده آمریکا به عنوان قدرت برتر نظامی، اقتصادی و سیاسی مطرح شد و پس از آن بود که سلطه دلار بر دنیا آغاز شد. کشورهای امضا‌کننده موافقتنامه‌های «برتون وودز» تصمیم گرفتند نرخ برابری پول‌های خود را در رابطه با دلار تعیین کنند. بدین ترتیب برخلاف نظام پیش از جنگ اول جهانی که تنها طلا را مبنای رابطه میان همه پول‌ها قرار داده بود، نظام بعد از جنگ دوم جهانی علاوه بر طلا، ستون اصلی دیگری را برای روابط پولی بین‌المللی به وجود آورد و آن دلار بود. آمریکا با تکیه بر این تعهد، عملا به تنها ضامن نظام پولی بین‌المللی بدل شد. از آن زمان تاکنون سازوکارهای مالی مختلفی بر دنیا حاکم شده که همگی زیر سلطه آمریکا قرار دارد و کشورهای مختلف برای تجارت بین‌المللی چاره‌ای جز تبعیت از آن نداشته و ندارند. سیاست‌هایی همچون پیمان‌های دوجانبه و چندجانبه پولی، تهاتر کالایی، ارزهای منطقه‌ای و بهره‌گیری از جایگزین‌هایی برای سازوکارهای مالی‌ای نظیر سوئیفت، می‌تواند از جمله اقدامات برای خنثی‌سازی تحریم‌ها باشد. * دلارزدایی با پیمان پولی دوجانبه از روز‌های آغازین دولت سیزدهم بویژه پس از سفر رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه، توافقات گوناگونی برای توسعه همکاری‌های مالی و بانکی، تعریف سیستم پیام‌رسان بانکی بومی بین ۲ کشور به منظور تسهیل روابط اقتصادی به ثمر نشسته است تا به این طریق، مبادلات تجاری دوجانبه و افزایش سقف مبادلات تجاری تا ۴۰ میلیارد دلار در سال، تعریف و ساماندهی شود. یکی از مهم‌ترین پایه‌های این تعامل سازنده در روابط اقتصادی میان ایران و روسیه استفاده از ظرفیت‌های بی‌بدیل ۲ همسایه و گسترش تعاملات اقتصادی تسهیل‌گری در روابط بانکی میان ۲ کشور بود؛ ماموریتی که بانک مرکزی عهده‌دار آن شد. در جریان سفر اخیر رئیس کل بانک مرکزی کشورمان به مسکو، توافقات خوبی برای گسترش همکاری‌های بانکی و پولی بین ۲ کشور انجام شد. ایجاد بسترهای مالی به منظور توسعه اقتصادی و انتقال تجارب ۲ کشور در زمینه جایگزینی پیام‌رسان سوئیفت با سامانه‌های پیام‌رسان بین‌بانکی بومی از دیگر محورهای مذاکرات در مسکو بود. گشایش نماد معاملاتی ریال - روبل در بازار متشکل ارزی ایران از روز سه‌شنبه نیز در راستای همین تعاملات میان 2 کشور است. با راه‌اندازی نماد معاملاتی روبل روسیه، صادرکنندگان ایرانی از طریق بانک‌ها و صرافی‌های کارگزار بازار متشکل معاملات ارز می‌توانند همانند اسکناس دلار و یورو، روبل را با نرخ توافقی در این بازار عرضه کنند. بر این اساس متقاضیان روبل می‌توانند در چارچوب مقررات ارزی بانک مرکزی ایران درخواست خود را در یکی از سرفصل‌های مصارف ارزی خدماتی (غیربازرگانی) که از سوی بانک مرکزی تعیین شده است، ثبت کنند. رئیس‌کل بانک مرکزی در مراسم رونمایی از این نماد معاملاتی تاکید کرد: قطعا از این پس شاهد افزایش عرضه و عمق بازار مبادله ارزهای ۲ کشور برای تامین نیازهای خدماتی و صادرکنندگان و وارد‌کنندگان به ارز ۲ کشور خواهیم بود و عرضه‌کنندگان بالقوه به همراه بازارساز در این بازار نقش‌آفرینی بیشتری خواهند داشت. استفاده از واحد پولی ۲ کشور در تعاملات دوجانبه و بسترسازی برای کنار زدن دلار از روابط اقتصادی تهران- مسکو، رویکردی است که ایران و روسیه به عنوان ۲ کشور هدف تحریم‌های ظالمانه غرب برای مقابله با این تحریم‌ها اتخاذ کرده‌اند، روندی که پایه‌های تحریم‌های ناکارآمد غرب علیه دیگر کشورها را خنثی می‌کند؛ نکته‌ای که رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیس‌جمهور روسیه به آن اشاره کردند. توسعه روابط اقتصادی ایران و روسیه و نقش‌آفرینی مهم مسکو در پیمان‌های معتبر بین‌المللی مانند شانگهای، بریکس و اوراسیا در کنار نفوذ این کشور در کشورهای آسیای میانه و همچنین نزدیکی ۲ کشور همسایه ایران و روسیه، می‌تواند سرآغاز فصل جدیدی از همکاری‌های ۲ و چندجانبه جمهوری اسلامی ایران و روسیه در طیفی گسترده در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی باشد؛ دوران نوینی از تعاملات مالی و اقتصادی که دلار در آن نقش کمرنگی خواهد داشت. * ایران و روسیه در تدارک دوران پساسوئیفت همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، ایجاد جایگزین برای سازوکارهای مالی جهانی مانند پیام‌رسان سوئیفت از راهکار‌های خنثی‌سازی تحریم است. سوئیفت ابزاری برای انتقال پول و نقل‌و‌انتقالات مالی بین‌المللی میان کشورهاست. هر چند جز سوئیفت روش‌های دیگری برای انتقال ارز وجود دارد اما به دلیل سلطه سوئیفت، سایر روش‌ها چندان متداول نیست. روسیه به دلیل صادرات چند میلیاردی هیدروکربن بسیار به سوئیفت متکی است. قطع ارتباط این کشور با سوئیفت منجر به خاتمه تمام معاملات بین‌المللی، ایجاد نوسانات ارزی و خروج گسترده سرمایه از این کشور خواهد شد. از این رو از سال 2014 این کشور به دنبال اقدامات متقابل متعددی برای به حداقل رساندن خطرات و خسارات اقتصادی احتمالی این واقعه بوده است. در همین سال دولت روسیه قانون جدیدی را ابلاغ و سیستم پرداخت ملی‌ای به اسم «میر» را معرفی کرد. این سیستم کاملا متعلق به بانک مرکزی روسیه است و به عنوان یک مرکز تسویه‌حساب برای پردازش معاملات در داخل روسیه فعالیت می‌کند. روسیه همچنین می‌تواند از معادل روسی سوئیفت یعنی «SPFS» استفاده کند. این سیستم که سال 2014 توسط بانک مرکزی روسیه راه‌اندازی شد، در تلاش است جایگزینی برای پیام‌رسان‌های بین‌المللی نظیر سوئیفت باشد. در سطح بین‌الملل اما با وجود تلاش مقامات روس، آنها موفق به ترغیب طرف‌های خارجی برای استفاده از SPFS در برابر سوئیفت نشده‌اند. با توجه به محدودیت‌های SPFS روسیه، سیستم پرداخت بین‌مرزی چین (CIPS) اغلب به عنوان گزینه‌ای واقع‌بینانه‌تر برای بانک‌های روسیه در صورت قطع ارتباط با سوئیفت پیشنهاد شده است. *** افزایش ۴۰ درصدی تجارت ایران و روسیه رایزن بازرگانی فدراسیون روسیه در ایران گفت: آمارها نشان می‌دهد مبادلات تجاری با ایران در نیمه نخست سال ۲۰۲۲ حدود ۴۰ درصد افزایش را تجربه کرده است. «رستم ژیگانستین» با بیان اینکه هیات‌های تجاری به طور مداوم میان ایران و روسیه در حال تردد هستند، خاطرنشان کرد: در این مدت قراردادها و توافقاتی امضا شده که شامل توافقات بین بانکی، حمل و نقلی، نفتی و گازی، ترانزیتی و گمرکی میشود. وی بیان کرد: مذاکراتی میان ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان برای راه‌اندازی مسیر رشت - آستارا در حال انجام است، زیرا فعالان تجاری روسیه علاقه‌مند به همکاری با شرکت‌های ایرانی هستند. ژیگانستین با بیان اینکه درخواست خرید و واردات کالاهای ایرانی از سوی شرکت‌های روسی وجود دارد، تاکید کرد: پاییز امسال سفر هیات‌های تجاری از مناطق مختلف روسیه به ایران برنامه‌ریزی شده، زیرا همکاری با مناطق این کشور مورد اهمیت است. رایزن بازرگانی فدراسیون روسیه در ایران اضافه کرد: کالاهای وارداتی مورد نیاز روسیه قطعات یدکی خودرو، محصولات پتروشیمی، دارویی و آرایشی، مصالح ساختمانی و دیگر محصولات ایرانی است که فهرست درخواستی در اختیار ایران قرار گرفته است. همچنین «خسرو حسن بیگف» نماینده مرکز توسعه صادرات روسیه در ایران با بیان اینکه اولویت در گسترش روابط با تجار ایرانی به صورت منفعت برای ۲ کشور است، اظهار کرد: در حال حاضر بسترهای مناسبی برای توسعه پتانسیل‌های محصولات کشاورزی، روغن خوراکی، غلات، تجهیزات نوآورانه انرژی و محصولات جنگلی در روسیه وجود دارد. حسن بیگف با بیان اینکه ۲ کشور می‌توانند در زمینه تامین امنیت سایبری همکاری داشته باشند، افزود: شرایط امروز جهانی نشان می‌دهد باید در این بخش همکاری‌ها را ارتقا دهیم؛ روسیه از نظر قیمت و کیفیت آمادگی تامین نیاز ایران را دارد. نماینده مرکز توسعه صادرات روسیه در ایران تاکید کرد: دریافت محصولات فناورانه بر پایه فناوری مورد نیاز روسیه است که بخشی محسوب میشود که ایران موفق شده به رده‌های برتر جهانی در آن دست یابد.
