چرا ناتو «موجودی خطرناک» است؟

در پی تغییر و تحولات به وجود آمده در عرصه جهانی پس از بحران اوکراین، ولادیمیر پوتین برای پنجمین بار به تهران آمده بود.سفری که به بهانه نشست سران روند آستانه صورت  گرفت اما در دیدار پوتین با رهبر انقلاب،حضرت آیت ا... خامنه‌ای راهبردی‌ترین مسائل فیمابین دو کشور را در کمترین زمان و با گزیده‌ترین واژگان بیان کرده و در رابطه با جنگ اوکراین، ناتو را"موجودی خطرناک"خوانده و بر ضرورت جلوگیری از گسترش این ائتلاف نظامی به بیان نکاتی پرداختند که نشان می‌دهد رویکرد مشترک دو کشور در قبال نظم ساختاری بین‌المللی، مخالفت با هژمونی گرایی آمریکاست. بدون تردید، مهم‌ترین عامل و زمینه وقوع بحران اوکراین و تصمیم پوتین برای آغاز حمله را می‌توان گسترش ناتو به سوی شرق و مرزهای روسیه ارزیابی کرد. در سال‌های 1989 و 1990 و پس از پایان جنگ سرد، در مذاکراتی که میان روسیه و غرب صورت گرفت، غرب به روسیه تعهد داده بود که ناتو به سمت مرزهای روسیه گسترش نخواهد یافت. حتی ویلیام برنز، رئیس فعلی سازمان سیا و سفیر وقت آمریکا در روسیه در سال‌های پس از جنگ سرد، در کتاب خاطرات دیپلماتیک خود تایید کرده که برخی مقامات دولت جورج بوش پدر در مذاکرات‌شان با رهبران روسیه به صورت شفاهی بر عدم گسترش ناتو به سوی مرزهای روسیه، صحه گذاشته‌اند. در شرایط کنونی نیز خواسته اصلی روسیه، توقف هر گونه نفوذ سیاسی، نظامی و دیپلماتیک ناتو به سوی شرق است.در تایید نگرانی‌های مسکو تنها کافی است به روند گسترش ناتو در مرزهای نزدیک روسیه طی سال‌های بعد از 1997 اشاره شود. در سال‌های بعد از 1997 به ترتیب 14 کشور استونی، لتونی، لیتوانی، لهستان، جمهوری چک، اسلواکی، مجارستان، رومانی، اسلوونی، کرواسی، مونته‌نگرو، آلبانی، مقدونیه شمالی و بلغارستان که همگی جزئی از جمهوری‌های استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی سابق بودند، به عضویت ناتو در آمده‌اند.در واقـع ایـالات متحـده آمریکـا توانسته است به غیر از خود 29 کشور دیگر را در مقابله با بحران‌های آینده بسیج کند. این 29 کشور باید در کنار آمریکا هزینه‌های ناتو را پرداخت کنند. ولی ایـن آمریکاست که بیشترین دستاوردهای این سازمان را به خود اختصاص خواهد داد. از سوی مقابل، طبیعی است که گسترش رو به جلوی حضور نظامی ناتو، از وضعیت میدانی نبرد اوکراین متأثر خواهد بود. در صورت حصول توافقی که روسیه دست برتر را داشته باشد، احتمال این که مسکو بتواند آمریکا و ناتو را در قبال امتیازاتی وادار به عقب‌نشینی کند وجود دارد. از طرفی ایران و روسیه درباره توقف روند گسترش عضویت ناتو به سمت شرق، منافع مشترک دارند. اگر آمریکا موفق شود که اوکراین را به عضویت ناتو در آورد، در مرحله بعدی، سه کشور قفقاز، شامل گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان به ناتو خواهند پیوست. در این صورت، ایران به جای همجواری با فقط یک کشور عضو ناتو – ترکیه – با سه کشور عضو ناتو همسایه خواهد شد.بسیاری از کارشناسان حوزه قفقاز معتقدند ایجاد دالان زنگزور، موجب اتصال ناتو (و رژیم صهیونیستی) به دریای خزر و حوزه پیرامونی روسیه و ایران می‌شود. رسیدن ناتو به سواحل غربی خزر گام بلندی در راستای رسیدن این پیمان نظامی حتی به مرزهای چین نیز خواهد بود. افزون بر این، تل آویو با سرمایه گذاری در این منطقه به ویژه جمهوری آذربایجان به دنبال ایجاد پایگاه نظامی و رصد اطلاعاتی علیه تهران است تا به این وسیله میدان نبرد با ایران را از مرزهای فلسطین اشغالی به عمق راهبردی جدید خود در باکو انتقال دهد. سیاستی که بی‌شک واکنش ایران را به دنبال خواهد داشت. برای جلوگیری از این سناریو لازم است بازوهای فعال ایران در حوزه سیاست خارجی فعال شوند و اجازه تکمیل حلقه محاصره ژئوپلیتیکی ایران در منطقه قفقاز جنوبی را ندهند. خلاصه آن که در نظم در حال گذار جهانی، هم  قدرت‌های بزرگ و منطقه‌ای همچون چین، روسیه، ایران و. .. به خوبی می‌دانند که تحرکات ژئوپلیتیکی، ائتلاف سازی‌های منطقه‌ای-جهانی و ایجاد راهگذرهای ارتباطی جایگاه این کشورها در نظم آینده جهان را مشخص خواهد کرد و هم ناتو به عنوان بازوی نظامی غرب معتقد است برای مقابله با آن چه تهدیدات سه کشور چین، روسیه و جمهوری اسلامی ایران  می‌خواند باید قدم به منطقه قفقاز جنوبی و آسیای میانه بگذارد. اقدامی که در صورت اجرای کامل آن نه تنها نظامی شدن هرچه بیشتر منطقه را در پی دارد بلکه انزوای امنیتی و حتی استراتژیک ایران را نیز به دنبال خواهد داشت.  بنابراین جمهوری اسـلامی ایـران نـه تنهـا در قبـال گسترش ناتو و پیامدهای امنیتی آن در محیط امنیتی خود نمی‌توانـد بـی تفـاوت بمانـد،بلکه لزوم اتخاذ تدابیری در اسرع وقت بـرای مـدیریت بحرانـی کـه بـا شـتاب در حـال تکوین است با امنیت سازی، گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و تقویـت قـدرت بازدارندگی ضروری است.