روزنامه آرمان امروز
1401/05/08
بیم و امیدهای ایران و آمریکا در مذاکرات پیش رو
«آرمان امروز» پيامدهاي آخرين پيشنهاد جوزپ بورل براي نجات توافق نيمه‌جان برجام را بررسي ميکندآرمان امروز |گروه سياسي | در فضاي مملوء از نااميدي نسبت به احياي برجام در نتيجه مواضع اتخاذ شده از سوي سران سياسي کشورمان و طرف‌هاي غربي در چند هفته گذشته، يادداشت جوزپ بورل، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا، بار ديگر توافق هسته‌اي ايران را به مدار توجهات رسانه‌ها و ناظران سياسي بازگردانده است.
جوزپ بورل از پيشنهادات خود براي احياي برجام به ايران و آمريکا در شرايطي پرده برداشت که اغلب تحليل‌گران از «مرگ خاموش برجام» سخن به ميان مي‌آوردند. بدين معنا که به صورت رسمي کسي از پايان برجام سخن به ميان نمي‌آورد اما در عمل تنها اظهارنظرهاي شفاهي پيرامون اين توافق باقي مانده است و در صحنه ميداني شاهد رسيدن توافق به خط پايان هستيم. با اين وجود، پيشنهاد اخير بورل همچون دميدن آتش خاکستر نيمه جان برجام، بار ديگر اميدها را نسبت به احياي برجام و بازگشت طرفين به ميز مذاکره زنده کرده است. بورل در ارتباط با پيشنهاد خود گفته بود: «اين متن، بهترين توافقي است که من به عنوان تسهيل‌کننده مذاکرات آن را ممکن مي‌بينم. اين توافقي بي‌نقص نيست اما به تمامي عناصر حياتي رسيدگي مي‌کند و شامل مصالحه‌هاي سخت حاصل شده توسط طرفين مي‌شود.» در چند روز گذشته نيز شاهد هستيم که پيشنهاد بورل واکنش‌هاي مختلف را در آمريکا، اروپا و ايران به همراه داشته است.
تلاش‌هاي ادامه‌دار آمريکا براي انداختن توپ به زمين ايران
در نخستين واکنش آمريکايي‌ها به بسته پيشنهادي جديد بورل، ند پرايس سخنگوي وزارت خارجه ايالات متحده آمريکا دريافت متن پيش‌نويس ارائه شده از سوي مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا، براي نهائي کردن مذاکرات احياي برجام را تائيد و گفته بود، در حال بررسي آن براي اجراي کامل برجام هستيم. در جديدترين واکنش نيز ندپرايس، اظهار داشت: «در حال بازبيني و بررسي آن هستيم. بازخوردمان نسبت به آن را به طور مستقيم با متحدان اروپايي‌مان در جريان خواهيم گذاشت اما برداشت ما اين است که طرح پيشنهادي آقاي بورل بر اساس توافقي است که روي ميز بوده، با مشقت ميان اعضاي گروه 1+5 مذاکره شده و از ماه مارس در انتظار پذيرفته شدن بوده است. وقفه‌اي ايجاد شده، مدت زماني طول کشيده و نتوانسته‌ايم در اين فاصله به بازگشت دوجانبه به پايبندي به برجام دست پيدا کنيم، ما دليل ايجاد آن نبوده‌ايم.»
هم‌راستاي با اظهارات پرايس، جان کربي، هماهنگ کننده ارتباطات استراتژيک در شوراي امنيت ملي کاخ سفيد، در يک نشست خبري، با انداختن توپ به زمين ايران اعلام کرد: «مذاکرات براي حصول يک توافق جديد با ايران تقريبا کامل شده است اما اين، مسئوليت ايران است که توافق را بپذيرد يا نه!» مجموع اين اظهارات نشان‌گر آن است که کاخ سفيد همچنان بر سياست خود مبني بر انداختن توپ به زمين ايران ادامه مي‌دهد.
آمادگي تهران براي واکنش به تحريم‌ها
در سوي مقابل غربي‌ها، سيدابراهيم رئيسي، پنجشنبه 6 مردادماه در جمع مردم کبودراهنگ، به طور ضمني به موضع ايران نسبت به برجام و پيشنهاد روي ميز اخير جوزپ بورل اشاره کرد. وي با بيان اينکه ما بايد با شعار «ما مي‌توانيم» امور را پيش ببريم، تصريح کرد: «اين موضوع معنايش شکست دشمنان انقلاب است به طوريکه مردم رسماً اعلام مي‌کنند مي توان با مقاومت تحريم را بي اثر کرد بنابراين وظيفه خود مي‌دانيم به خواست مردم ايستادگي مقابل زياده خواهان و مقابل نظام سلطه را در دستور کار قرار دهيم و از مواضع جمهوري اسلامي عقب نشيني نکنيم.»
علاوه بر اظهارات رئيسي، حسين امير عبداللهيان وزير امور خارجه، ديروز -جمعه- در جمع رايزنان فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در خارج از کشور با تشريح آخرين تحولات مربوط به گفتگوهاي رفع تحريم تاکيد کرد: «ما در دستگاه ديپلماسي مذاکرات را دنبال خواهيم کرد اما مي‌خواهيم به يک توافق خوب، قوي و پايدار دست يابيم.»
اظهارات مثبت رئيس دستگاه ديپلماسي کشورمان در شرايطي است که سيد محمد مرندي، استاد دانشگاه و مشاور ارشد تيم مذاکره‌کننده هسته‌اي ايران در گفتگوي اخير خود با سايت جماران تاکيد کرده بود: «مي گويند خروج سپاه از ليست تحريم ها، پيش شرط ايران است، در حالي که چنين نبوده و نيست؛ اين گونه تبليغ مي کنند براي آنکه کسي متوجه طفره رفتن آنها از دادن تضمين هاي لازم نشود.»
قبل‌تر نيز در اظهاراتي مشابه با گفته‌هاي مرندي، محمد کوثري نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي، درباره نقش سپاه در نهايي نشدن توافق برجام گفته بود: «به هيچ عنوان نمي توان قبول کرد سپاه که حافظ دستاوردهاي جمهوري اسلامي ايران است و در کنار ارتش و نيروي انتظامي براي تامين امنيت کشور تلاش مي کند، تحريم باشد.»
آخرين وضعيت احياي مذاکرات برجام در بوته ارزيابي کارشناسان
اظهارات مستقيم و غيرمستقيم مقام‌هاي سياسي ايراني و آمريکايي در ارتباط با پيش‌نويس جديد ارائه شده از سوي بورل، به وضوح نشان دهنده تداوم رويکرد سابق مبني بر ميل به احياي توافق در وضعيت تداوم تعليق است. با اين اوصاف، «آرمان‌امروز» به منظور پي‌گيري آخرين وضعيت مذاکرات و دلايل پيچيدگي هر چه بيشتر فضا براي احياي اين توافق، ديدگاه کارشناسان حوزه مسائل سياست خارجي را جويا شده است. در همين راستا، سيد جلال ساداتيان، سفير اسبق ايران در انگليس و کارشناس حوزه مسائل سياست خارجي، قاسم‌محبعلي، مديرکل پيشين خاورميانه وزارت‌امور خارجه و کارشناس مسائل سياست خارجي و علي بيگدلي، کارشناس مسائل بين‌الملل و استاد دانشگاه به پرسش‌هاي خبرنگار «آرمان امروز» پيرامون آخرين تحولات و چرايي بلاتکليفي مذاکرات احياي برجام پاسخ گفته‌اند.
سيد جلال ساداتيان: دورنماي مثبتي براي باز شدن گره هسته‌اي قابل تصور نيست
سيد جلال ساداتيان در بخش ابتدايي از گفته‌هاي خود در ارتباط با گره‌هاي موجود در پرونده هسته‌اي ايران تاکيد کرد: «هم ايران و هم آمريکا در حال سنجش يکديگر در فضايي همانند رينگ بوکس هستند تا ببيند کدام طرف از موضع‌هايش عقب‌گرد خواهد داشت. در وضعيت جديد، شرايطي انعطاف‌ناپذير بر پرونده هسته‌اي حاکم شده اما بايد توجه داشت که اين روند پر پيچ و خم در حالي است که هر دو طرف به‌يک شکلي نيازمند احياي برجام هستند.»: سفير سابق ايران در انگليس با تاکيد بر اينکه در شرايط کنوني، آمريکايي‌ها تفاهم را اولويت مي‌دانند تا از اين طريق انرژي ايران را راهي اروپا کنند، چون گراني انرژي افکار عمومي اروپايي‌ها را عليه دولت‌ها شورانيده است، گفت: «استراتژيست‌هاي آمريکايي در تلاش هستند با تفاهم، فرصت ورود گاز ايران به اروپا مهيا شود. اين را هم بايد در نظر گرفت، آمريکايي‌ها تحت‌فشار شديد لابي صهيونيست هستند تا مانع از احياي برجام شوند. به‌همين دليل مجلس سناي ايالات‌متحده با 66 راي نقطه اختلافي ايران و آمريکا که خروج سپاه از ليست تحريم‌ها است را مصوب کرد که دولت به‌هيچ وجه اين‌کار را نکند تا از اين طريق «تفاهم» را همچنان در حالت بن‌بست نگه دارند. در نتيجه آمريکا به‌خاطر لابي‌هاي داخلي يا اعمال فشارهاي روسيه و همچنين تلاش کاخ‌سفيد براي امتيازگيري بيشتر، در هم‌صدايي هسته‌اي با ايران نتوانسته است قدمي بردارد و درباره برجام به‌تصميم نرسيده‌اند.» ساداتيان در بخشي ديگر از گفته‌هاي خود در ارتباط با رويکرد سياست‌خارجي ايران در بحث احياي توافق تاکيد کرد: «ايران در خلال مذاکرات، موضوع‌هاي غيرهسته‌اي را به‌عنوان مطالبه مطرح مي‌کند که اين يکي از مانع‌هاي رسيدن به يک نظر مشترک است. به‌همين دليل مي‌توان گفت، بايد فعلاً همه رايزني‌ها مختص مسايل مربوط به هسته‌اي باشد تا بلکه با گره‌گشايي از اين اختلاف، اقتصاد در ايران بتواند از اين روزهاي مملو از تهديد و تحديد رهايي پيدا کند.»
اين کارشناس مسايل بين‌الملل در ادامه به خبرنگار «آرمان امروز» گفت: «اي کاش موضع افراطي تندورهاي ايران به‌نحوي خنثي مي‌شد، تا تيم سياست‌خارجي دولت قبل با هدايت ظريف مي‌توانست از اين پرونده با نتيجه‌اي مطلوب خارج شود. در وضعيت جاري نيز شاهد هستيم که جناح تندرو مجال بازيگري و حرکت در مسير توافق را از حلقه طرفداران ديپلماسي از وزارت خارجه سلب کرده است.»
سيد جلال ساداتيان در پايان تصريح کرد: «در وضعيت کنوني احتمال قوي اين است که لابي‌‌گري‌هاي قطر به نتيجه برسد تا نهايتاً طرفين با عقب‌نشيني از موضع‌ها به نقطه وسطي برسند. با اين حال، تاکيد چيزي جز اين نمي‌تواند باشد که در شرايط فعلي نمي‌توان دورنماي مثبتي براي باز شدن گره هسته‌اي متصور شد.»
قاسم محبعلي: مذاکره‌کنندگان ايران از افراط و تفريط پرهيز کنند
قاسم‌محبعلي، در بخش ابتدايي از اظهارات خود در ارتباط با وضعيت تعليق به وجود آمده در مذاکرات ايران و آمريکا، تاکيد کرد: در ابتداي امر بايد توجه داشت که خاموش کردن دوربين‌ها، نشانه‌اي بارز از خروج کامل ايران از برجام است؛ البته بايد منتظر گزارش آژانس درباره اين موضوع باشيم. يعني اينکه آنها خاموش شدن دوربين‌ها را چطور استدلال کنند و آمريکا چه واکشني به اين اتفاق داشته باشد. چون ايران علاوه بر اين اقدام حجم غني‌سازي را هم بالاتر برده است. بايد چند روز صبر کرد تا واکنش طرفين مذاکرات هسته‌اي را نسبت به اين کنش‌هاي ايران شاهد باشيم.»
وي افزود: «برجام مساله‌اي بسيار جدي براي کل نظام بين‌الملل است و هرکدام از طرفين بنا بر احتياج بايد از مواضع خود کوتاه بيايند. اينکه جهان عادت دارد هر چند وقت يکبار مذاکراتي بدون نتيجه برگزار شود، هيچ مشکلي را حل نمي‌کند اما شواهد نشان مي‌دهد، نه ايران و نه آمريکا به‌هيچ وجه حاضر نيستند مطالبه‌هاي‌شان را تعديل کنند.» اين تحليل‌گر مسائل بين‌الملل در بخشي ديگر از گفته‌هاي خود درباره اينکه ايران به‌برجام احتياج بيشتري دارد يا آمريکا، گفت: «ايران اقتصادش را در ورطه ورشکستگي کامل مي‌بيند و به‌همين دليل بايد همه تلاش‌اش را به‌کار بگيرد تا در خلال نشست‌هاي هسته‌اي مطالبه‌هاي منطقي‌اي را طرح کند و براي اينکه مردم از اين گرفتاري عظيم معيشتي نجات پيدا کنند، حضوري واقع‌بينانه در رويارويي با طرفين داشته باشند. آمريکا در شرايطي يکي از طرفين توافق هسته‌اي است که تفاهم يا عدم آن ارتباط مستقيمي با شرايط مردم‌اش ندارد و به‌همين دليلي بر عقب‌نشيني از مواضع خود نمي‌بيند.»
قاسم‌محبعلي در پايان گفت: «دولت سيزدهم در آستانه يک‌سالگي انتقادهاي زيادي را متوجه خود مي‌بيند. پس تيم سياست‌خارجي دولت سيزدهم بايد از افراط و تفريط در مذاکرات دوري کند تا شايد بتوانند، کمي از گرفتاري‌هاي موجود را کاهش بدهند.»
علي بيگدلي: روس‌ها مهم‌ترين مانع در مسير احياي برجام هستند
علي بيگدلي، کارشناس مسائل بين‌الملل نيز در ارزيابي خود از انسداد به وجود آمده در مذاکرات احياي برجام به خبرنگار «آرمان امروز» گفت: «بعد از نشست اخير آستانه در تهران، قطعي شد که روس‌ها برجام را گروگان گرفته‌اند تا به اهداف ويژه خود در رقابت با آمريکايي‌ها و اروپايي‌ها بعد از تنش‌هاي به وجود آمده در بحران اوکراين برسند. اين در حالي است که ايران هم نمي‌تواند براي خروج از وضعيت بغرنج اقتصادي کاري کند و همچنين روس‌ها هم قادر نيستند براي خروج اقتصاد ايران از حالت احتضار کنوني قدمي بردارند.» وي افزود: «در وضعيت کنوني يکي از مسائلي که مي‌تواند نقشي مثبت را در مسير احياي برجام داشته باشد، در ارتباط با موضوع نياز اروپايي‌ها به نفت و گاز ايران بعد از جنگ اوکراين است. البته بايد توجه داشت که تهران نيز نسبت به تسهيل روند صدور انرژي به اروپا بي‌ميل نبوده و نيست. در چنين فضايي، جوزپ بورل مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در مکالمه‌هاي تلفني با اميراحمديان و باقري تا حدودي به‌سطح انتظارات ايران توجه نشان داده است.» اين کارشناس مسائل بين‌الملل در بخشي ديگر از اظهارات خود تاکيد کرد: «توقع‌هايي که مذاکره‌کنندگان ايراني روي ميز مذاکره مي‌گذارند، بعضاً خارج از مباحث هسته‌اي است که اين موضوع رسيدن به نتيجه را دشوار مي‌کند اما ايران براي اينکه بتواند پاسخي به مطالبه‌هاي تندورهاي داخلي بدهد مساًله «خروج سپاه از ليست تحريم‌ها» را طلب کرده است که به‌طور آشکار ذيل برجام نيست و مي‌توان گفت، اين خواسته با تلاش براي احياي برجام و در نتيجه حل مشکلات ريز و درشت معيشتي همخوان نيست.» وي افزود: «در واقع مشکل اصلي در شرايط فعلي چيزي جز اين نيست که ايران به خروج سپاه از ليست تحريم‌ها اصرار دارد. بايد ديد «بورل» چه پيشنهادي را به‌آمريکايي‌ها داده است. اما نکته معلوم اين است که مسئول سياست‌خارجي اروپا در تلاش است تا کفه‌ترازو را به‌نفع ايران سنگين کند.» بيگدلي در بخشي ديگر از گفته‌هاي خود در ارتباط با تاثيرات جنگ اوکراين بر مذاکرات احياي برجام به خبرنگار «آرمان امروز» گفت: «شرايط حاکم در نظام بين‌الملل و وضعيتي که بعد از جنگ اوکراين براي کشورهاي اروپايي رقم خورده است، باعث شده آمريکايي‌ها از اراده‌اي جدي براي ورود به مذاکرات احياي برجام برخوردار باشند. با اين وجود، جمع‌کردن دوربين‌ها و عدم ارائه گزارش ماهانه از سمت ايران از نظر طرفين نشانه‌اي منفي است. اما بايد توجه داشت که تهران هم به تلافي نيمه‌کاره ماندن مذاکرات چنين اقدامي را در پيش گرفت.» اين کارشناس مسائل بين‌الملل در بخش پاياني از گفته‌هاي خود تصريح کرد: «مباحثات و جنجال‌هاي موجود ميان ايران و طرف‌هاي اروپايي در شرايطي است که احياي برجام هم براي ايران لازم است و هم اروپايي‌ها و آمريکايي‌ها. تمامي طرفين به پايان اين تنازع سفت و سخت احتياج دارند اما تا زماني که هيچ‌قدم مثبتي از سوي دو طرف برداشته نشود، پرونده هسته‌اي همچنان پرونده‌اي مجهول در نظام بين‌الملل باقي خواهد ماند.»
سایر اخبار این روزنامه
بیم و امیدهای ایران و آمریکا در مذاکرات پیش رو
باران بيايد يا نيايد!
شمشمير «داموکلس» مقتدي بر سر چارچوب هماهنگي
بلاتکلیفی مرجع تصمیم گیردر حوزه موسیقی
معیشت و مسکن؛ در صدر مطالبات مردمی از رئیسی
رویش اجتماعی در شب‌های روشن محرم
دويدن در تاريکي
ايران مي خواهد در زمين شرق با غرب مذاکره کند
شيراز در مسير توسعه نيافتگي خطرناک
تغييرات اقليمي تا چه اندازه عامل سيل‌هاي اخير است؟
گفت‌وگوی یک‌ساعته رئیسان جمهور ایران و چین
