روزنامه خراسان

شیعیان، دیگر هواى نینوا دارد حسین(ع)...

  جواد نوائیان رودسری – ماه محرم فرا رسیده‌است، رستاخیزی که همه بیداردلان و آزادگان جهان را به قیام فرا می‌خواند. محرم، طلیعه نهضت جاودانه سیدالشهدا(ع) است و در این هنگامه شور و شعور، فرصتی برای گام برداشتن در مسیری که امام حسین(ع) در آن حرکت می‌کرد، برای اهل حق پدیدار می‌شود؛ این فرصت، همان فرصت تبیین است که بخشی پیوسته و غیرقابل تفکیک از نهضت حسینی و بلکه سیره و روش همه انبیا و اولیای الهی است. فرصت پرداختن به جهاد تبیین، نه فقط برای آنان که منبری دارند و مخاطبان بسیار، بلکه برای هر فردی که شیوه آن را بداند و بخواهد در این جهاد عظیم سهمی داشته‌باشد، مهیاست. آن‌چه در پی می‌آید، گفت‌وگوی خراسان با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد نظافت، استاد اخلاق و مدیر مدارس علمیه حضرت مهدی(عج) است که در آن، به مناسبت آغاز ماه محرم و ایام عزاداری سیدالشهدا(ع)، به تفصیل درباره ویژگی‌ها و شاخص‌های جهاد تبیین در ایام عزاداری امام حسین(ع) بحث شده‌است. برای استفاده مناسب از بحث‌های مطرح شده و حفظ پیوستگی کلام استاد نظافت، سوالات گفت‌وگو را حذف کرده‌ایم.   درس مهم مکتب حسینی مکتب حسینی، مکتبی مشحون از درس‌های فراوان است و محرم، فرصتی است برای فراگرفتن این درس‌ها. اگر این درس‌ها را بیاموزیم، می‌توانیم برای عزاداری‌هایمان، فواید بهتر و بیشتری درنظر بگیریم. یکی از درس‌های بسیار مهم مکتب حسینی، بحث تبیین است. امام حسین(ع)، مانند جد و پدر گرامی‌اش، اهل تبیین بود. در تمام مراحل قیام سیدالشهدا(ع) می‌توان بحث تبیین را دید؛ از همان ابتدا، مسائل را مفصل توضیح می‌داد و دلایل خود را مطرح می‌کرد؛ چه آن زمان که نزد استاندار مدینه به بیان دلایل خود پرداخت، چه در نگارش وصیت‌نامه برای محمد بن حنفیه و چه در وداع با رسول‌خدا(ص) در کنار مرقد شریف آن‌حضرت؛ امام حسین(ع) همه‌جا مطالبی را که لازم بود و ضرورت داشت، بیان و موضوع را تبیین می‌کرد. این رویکردی است که شما در پاسخ امام(ع) به نامه‌های کوفیان و سخنرانی‌هایی که در مسیر مکه تا کربلا ایراد می‌فرماید هم، می‌بینید و همین‌طور در روز عاشورا و لحظات سخت و سرنوشت‌ساز آن. اصلاً تبیین جزوی از نهضت حسینی است، جزوی از ذات روش‌های دعوت دینی است؛ در یک کلام، جهاد تبیین، یک جهاد مستمر است. همیشه وجود دارد؛ ممکن است امکان جهاد نظامی از بین برود، اما جهاد تبیین همیشه برقرار می‌ماند. کار انبیای الهی تبیین است؛ پروردگار هم در قرآن رویکرد تبیینی دارد؛ می‌فرماید: «کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ» (بقره - 242) روش پیامبرخدا(ص) هم چنین بود؛ امیرمؤمنان(ع) درباره آن‌حضرت می‌فرماید: «کلامُهُ بَیانٌ»؛ سخن پیامبرخدا(ص)، تبیین و توضیح بود. تبیین یعنی چه؟ متأسفانه امروزه یکی از ضعف‌های عمده ما، همین ضعف در تبیین است. برخی از ما فکر می‌کنیم که انقلاب کرده‌ایم و کار تمام شد و نیازی به توضیح دادن نیست؛ حال آن‌که در شرایط فعلی، با گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب و تلاش دائم و مستمر دشمنان برای شبهه‌افکنی در میان مردم، بیش از هر زمانی به بحث تبیین نیازمندیم. هنوز برای بخشی از جامعه ما، خیلی از مسائل روشن نیست. برای بخشی از جوانان ما، هدف و مسیر، تبیین نشده‌است. از آن سو دشمن دقیقاً دارد در نقطه مقابل جهاد تبیین ما عمل می‌کند؛ تلاش دشمن مبتنی بر فریب است؛ آن هم با آمیخته کردن حق و باطل. یک تکه از حق را می‌گیرد و یک تکه از باطل را و این چنین بر فکر و ذهن مردم مسلط می‌شود؛ به تعبیر امیرمؤمنان(ع) «هُنَالِکَ یَسْتَوْلِی الشَّیْطَانُ عَلَى أَوْلِیَائِهِ وَ یَنْجُو الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُسْنى» (خطبه 50). توجه داشته‌باشیم که تبیین، یعنی شفاف کردن؛ اصلاً دین بدون تبیین به هدف خودش نمی‌رسد، چون انسان موجودی مختار و آزاد است و باید مسیر را، چه حق و چه باطل، انتخاب کند و انتخاب صحیح، بدون تبیین و شفاف‌سازی ممکن نیست. امیرمؤمنان(ع) در خطبه چهارم نهج‌البلاغه می‌فرماید: «الْیَوْمَ أُنْطِقُ لَکُمُ الْعَجْمَاءَ ذَاتَ الْبَیَانِ»؛ من امروز حوادث گنگ و مبهم را برای شما به نطق درمی‌آورم و گویا می‌کنم. فتنه‌ای ایجاد شده‌است و امام(ع) به طور شفاف همه چیز را مطرح می‌کند و نمی‌گذارد نسبت به خودش، سوءتفاهمی ایجاد شود. به مالک اشتر می‌فرماید: «وَ اِنْ ظَنَّتِ الرَّعِیَّةُ بِکَ حَیْفاً فَاَصْحِرْ لَهُمْ بِعُذْرِکَ»؛ اگر رعیت به تو گمان بد برد، سریعاً عذر خودت را شفاف و آشکار بیان کن. یکی از بخش‌های مهم تبیین، همین بیان محذورات و مشکلات است. مسئولان نظام اسلامی باید مشکلات خودشان را شفاف به مردم بگویند؛ اگر چنین نکنند این نگرانی وجود دارد که بزرگ‌ترین سرمایه نظام، یعنی آبروی نظام اسلامی، در معرض خطر قرار بگیرد. نباید گذشته را فراموش کرد به روش تبیینی امیرمؤمنان(ع) و سیدالشهدا(ع) بنگرید؛ در سخنان آن بزرگواران بحث و بررسی از دوره جاهلیت آغاز می‌شود، درباره‌اش حسابی توضیح می‌دهند؛ مخصوصاً امیرمؤمنان(ع). چرا؟ چون اگر درباره گذشته حرفی نزنیم، توضیحاتی که درباره مسائل امروز می‌دهیم کاملاً قابل درک نمی‌شود. بخش مهمی از تبیین این است که بدانیم کجا بودیم؟ کجا رسیده‌ایم؟ و می‌خواهیم به کجا برویم؟ این خیلی مهم است. امیرمؤمنان(ع) در بسیاری از خطبه‌هایش، خطبه شقشقیه و... ، گذشته را توضیح می‌دهد، علت جنگ‌ها را تبیین و تشریح می‌کند، می‌گوید در جمل چه گذشت؟ مفصل وقت می‌گذارد تا مردم را در این زمینه آگاه کند و یک جهاد مفصل تبیینی در کنار جهاد اقتصادی، نظامی و سیاسی به راه می‌اندازد. نکاتی که باید در تبیین، مدنظر قرار دهیم این‌که چه کسی باید جهاد تبیین را انجام دهد نیز، مهم است. وظیفه این امر مهم را در جامعه و نظام اسلامی، خواص برعهده دارند و جامعه هدف آن‌ها نیز، توده مردم است. الان در ماه محرم قرار داریم، فضا، فضای احساسی و همدلی است، زمانی که گوش‌ها ظرفیت بیشتری برای شنیدن دارند. فرصتی است که خواص می‌توانند از آن استفاده و جهاد تبیین را آغاز کنند. البته فرصت اهل منبر و مداحان بیشتر است، اما فرصت جهاد تبیین، فقط متعلق به آن‌ها نیست؛ آحاد جامعه هم می‌تواند در این جهاد شرکت کند. کسانی که می‌توانند و شرایطش را دارند، باید از این فرصت استفاده کنند. برای ورود به این بحث مهم، لازم است برخی موارد را مورد توجه قرار دهیم: تبیین عملی را فراموش نکنیم:  این یکی از آن موضوعات مهم است. نیروهای متعهد، دلسوزان و کسانی که قلبشان برای نظام اسلامی می‌تپد، نباید از تبیین عملی غفلت کنند. یعنی چه؟ یعنی نباید فقط حرف بزنیم! گاهی باید عملاً حقایق را آشکار کنیم. ببینید ما در رزمایش «مواسات»، در ایام کرونا، جهاد عملی تبیینی را به عینه دیدیم. ائمه(ع) به ما سفارش می‌کنند که: «کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ‌ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ‌»؛ مردم را با غیر از زبانتان هم به خیر دعوت کنید. مسئولان ما لازم نیست زیاد حرف بزنند، باید جهاد عملی تبیین را هم داشته‌باشند. دشمن می‌خواهد با شبهه‌افکنی در دل مردم ناامیدی ایجاد کند؛ خب، فداکاری، صداقت و گره‌گشایی مسئولان در عرصه عمل، می‌تواند بذر امید را در دل مردم بکارد و تلاش دشمن را خنثی کند. قوه بیان خودمان را تقویت کنیم: وقتی قرار است موضوعی را به کسی توضیح بدهید و مسئله‌ای را تبیین کنید، باید قوه بیان مناسب داشته باشید؛ این قوه بیان قوی، فقط خوب حرف زدن نیست، تسلط بر کلام هم هست؛ تسلط بر واژه‌ها، تسلط بر تاریخ، تسلط بر شعر و... می‌تواند نقش مهمی در اثرگذاری جهاد تبیین شما داشته‌باشد. در دعای مکارم اخلاق می‌خوانیم: «وَ لِسَاناً عَلَی مَنْ خَاصَمَنِی»؛ امام(ع) می‌فرماید: پروردگارا! در برابر خصم، در برابر دشمن، به من زبان گویا عطا فرما. بدون این زبان گویا، نمی‌شود انتظار داشت که مردم جذب سخنان ما شوند. بنابراین، آن‌هایی که زبان گویاتری دارند، در ایام محرم وقت بیشتری را به تبیین اختصاص دهند و کسانی که فاقد چنین خصوصیتی هستند، یا باید به دست بیاورند یا در عرصه‌های دیگر مقدمات جهاد تبیین، فعال باشند. شرایط شنیدن را فراهم کنیم: وقتی قرار است چیزی را تبیین کنید، باید شرایط شنیدن آن را هم به وجود آورید. آقا! برای خودمان که نمی‌خواهیم حرف بزنیم، باید کاری کنیم که این حرف‌ها به گوش دیگران برسد. خدا به پیامبرش می‌فرماید: «مَا عَلَی الرَّسولِ اِلّا البَلاغُ» (مائده - 99)، تو وظیفه‌ای جز پیام‌رسانی نداری. گاهی مطلبی را منتشر می‌کنیم، اما می‌بینیم افراد زیادی آن را مطالعه نمی‌کنند. این‌که باید از چه روش‌هایی استفاده کنیم تا مطمئن شویم پیام ما به گوش همه رسیده و حجت بر همه تمام شده، مهم است. یادمان باشد اگر فرد مقابل ما بدبین است، از ما تنفر دارد، اهل پیش‌داوری است یا معاند است، تا زمانی که واجد این ویژگی‌هاست، نمی‌توانیم به موفقیت گفت‌وگو با او امیدی داشته‌باشیم. گاهی لازم است این آدم‌ها را موقتاً کنار بگذارید. خداوند به رسولش می‌فرماید: «إِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى‌ وَ لا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعاءَ» (نمل - 80) ای‌ پیامبر! تو نمی‌توانی به گوش کسانی که خودشان را به نشنیدن زدند، حرف فرو کنی، به ویژه وقتی حاضر نیستند حتی به تو نگاه کنند. پس برای یک اقلیتی اصلا نباید وقت گذاشت و برای شنیدن او، شرایط را مهیا کرد. آن‌که معاند است و خودش را به خواب زده، آن‌که می‌دانیم که می‌فهمد، اما خودش را به نفهمی می‌زند را، فعلاً رها کنیم و برویم سراغ افرادی که مرض و غرضی ندارند و پیام به گوش آن‌ها نرسیده‌است و اگر برسد، لجبازی نخواهند کرد و حداقلش این است که حجت بر آنان تمام می‌شود. سطح مخاطب را بسنجیم: برای مؤثر بودن جهاد تبیین، باید ببینید مخاطب شما دارای چه سطحی از درک است؟ گفته‌اند: «کَلَّموا النّاسِ عَلى قَدْرِ عُقُولِهِم»؛ با مردم به اندازه عقل آن‌ها سخن بگویید. یک جایی هست که اگر بخواهیم از ادبیات دینی، به صورت صریح استفاده کنیم، جواب نمی‌دهد، خب آن را می‌شود تبدیل کرد به ادبیات منافع ملّی. برای همه نمی‌شود از ادبیات انقلابی و دینی استفاده کرد، اما می‌شود ادبیات دینی را به ادبیات منافع ملی ترجمه کرد. باید برویم ببینیم مخاطب ما چه چیزی را قبول دارد؛ «جدال احسن» یعنی همین؛ یعنی اعتقادات مخاطب خودت را مبنای گفت‌وگو و تبیین قرار بده و این موضوع بسیار مهمی است. اشتباهات را انکار نکنیم: ما در جهاد تبیین قرار نیست منکر اشتباهات باشیم و خبط‌ها را لاپوشانی کنیم. لازم است مخاطبان ما بدانند که حتی رهبرانقلاب هم کلی نارضایتی و انتقاد دارند. ما دنبال این نیستیم که بگوییم هیچ مشکلی وجود ندارد؛ نخیر! مشکل هست، اما نباید پیشرفت‌ها را انکار کرد. باید از آن‌ها هم گفت و نشان داد که جای ناامیدی نیست و بشارت‌ها و امیدها، پیشِ روی ما هستند. اگر می‌خواهیم مشکلات برطرف شود، باید امید را در دل مردم زنده نگه داریم. درباره علت این مشکلات، صادقانه حرف بزنیم و بگوییم علت این‌ها چیست؟ بگوییم علتش نادیده گرفتن توصیه‌های رهبری است، علتش فراموش کردن ارزش‌هاست، علتش فراموش کردن راه و رسم شهداست، علتش خیانت‌هایی است که بعضاً صورت گرفته. باید درباره ندانم‌کاری‌ها، محذوریت‌ها و مشکلات صحبت کرد. باید مثال‌های تاریخی آورد؛ امیرمؤمنان(ع) امام معصوم است، اما وقتی مردم توجهی به توصیه‌های آن‌حضرت نمی‌کنند، شرایط برای ایشان هم دشوار می‌شود؛ در خطبه 27 می‌فرماید: «اَفَسَدْتُمْ عَلَىَّ رَأْیى بِالْعِصْیانِ وَالْخِذْلانِ»، شما نظرات مرا با نافرمانی خودتان از بین بردید، فاسد کردید. این را باید حتما مورد توجه قرار دهیم و یادآوری کنیم. مشکلات مخاطب را واکاوی کنیم: گاهی مخاطب اصلاً به دنبال فهمیدن حرف ما نیست، دنبال برهان و استدلال نمی‌گردد، چون ناراحت است، مشکلی دارد و همین نمی‌گذارد او درست فکر کند. این‌جا باید تلاش کنیم که با حل مشکل او، زمینه را برای تبیین مسائل فراهم کنیم. گاهی موضوع و مشکل متفاوت می‌شود؛ ممکن است فرد به دنبال استدلال باشد، اما اصلاً دغدغه‌اش فهم و استدلالی که طلب یا ارائه می‌کند نیست. قرآن می‌فرماید: «بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ» (قیامت - 5)؛ انسان می‌داند روز قیامتی در کار هست، اما ظاهراً انکارش می‌کند تا مانعی بر سر راه خوشگذرانی‌اش وجود نداشته باشد. از این قبیل مسائل هم داریم که باید در فضای جهاد تبیین، به آن‌ها توجه داشته باشیم. منصفانه گفت‌وگو کنیم:  گاهی ممکن است فرد مقابل شما، حرف‌هایی را بزند که برخی موارد آن درست باشد؛ خب، باید این حرف‌های صحیح را قبول کرد. خیلی باید مواظب باشیم که این گفت‌وگوهای تبیینی تبدیل به «مراء» یا همان گفت‌وگوهای جدلی و بی‌حاصل نشود؛ فرموده‌اند: «اُتْرُکِ الْمِرَاءَ وَ إِنْ کُنْتَ مُحِقّاً»، مراء را ترک کن، هرچند تو صاحب حق باشی. نیّت‌خوانی نکنیم:  در گفت‌وگوهای مربوط به جهاد تبیین، مراقب باشیم که گرفتار نیت‌خوانی و تهمت‌زدن نشویم؛ بگوییم فلانی ضدانقلاب یا چنین و چنان است، ابداً. باید بر فضای گفت‌وگو، خوش‌بینی حاکم باشد و این مسئله بسیار اهمیت دارد. خوب گوش بدهیم: کسی که می‌خواهد به جهاد تبیین ورود کند، باید اهل خوب گوش دادن باشد. اصلاً گاهی لازم است بگذارید طرف مقابلتان خوب حرف بزند، تا خالی شود و بعد، شما از طریق همین صحبت‌ها بفهمید که دردش چیست؟ کجا گیر کرده‌است؟ سوءتفاهم دارد یا ... ؟ خداوند درباره پیامبراکرم(ص) می‌فرماید: «وَیَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَکُمْ» (توبه - 61)؛ آن‌قدر پیامبرخدا(ص) خوب به حرف مردم گوش می‌داد که می‌گفتند این پیامبر سراپا گوش است. در روایتی داریم که می‌فرماید: «تَعَلَّمُ حُسْنَ الاستِماعِ»؛ خوب گوش کردن را یاد بگیرید و این موضوعی بسیار مهم و اساسی است.    
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
ناکامی گناه مبهم فرشته! (خراسان)ارشادِ گشت ارشاد (اعتماد) اسرائیل دوباره تحقیر شد (تجارت) حباب «ریزپرنده- غول‌رسانه» ترکید! (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
شیعیان، دیگر هواى نینوا دارد حسین(ع)... دست مریزاد به خیران نذر آب موضع یکدست دولت دربرابر ساترا تذکر جدی وزیر خارجه به همتای افغانستانی درباره حقابه هیرمند کم آسیب‌ترین شیوه گفتن خبرهای ناخوشایند بازی نخ نمای مقتدی سیلاب فراموشی و ترک فعل جولان سیل در چله تابستان پیام رئیسی از نوژه، اژه ای علیه کانتینر های بی نام و نشان و دفاع قالیباف از کسب و کارهای دیجیتال کسری سهام دولتی برای متقاضیان جدید سهام عدالت 12 رایزن بازرگانی برای بیش از 200 کشور! تاج: می‌توانیم فعلا پول ویلموتس را ندهیم کار خوب فوتبالی‌ها