چشم اميد اروپا به خط لوله گاز ايران - ترکيه

سید جلال ساداتیان
شايد يکي از مهم ترين مسائلي که در روزهاي اخير پيرامون برجام رقم خورده است، تلاش هاي بي وقفه اروپايي ها براي به نتيجه رسيدن برجام است که به نظر مي رسد ريشه در نياز اين اتحاديه به منابع انرژي جديد است. از ديرباز اين اتحاديه قسمتي از گاز خود را از طريق خط لوله گازي ايران به ترکيه تامين مي کرده که امروز مهم ترين مانع در اين مسير وضع تحريم ها عليه ايران است.
در همين راستا اروپا اينقدر متن توافق نامه را چکش کاري کرد تا بالاخره به متني دست پيدا کرده است که آمريکا به صورت کامل با آن موافق است و به نظر مي رسد ايران صرفا در خصوص چند کلمه در آن با غربي ها اختلاف دارد و عملا اختلاف به حداقل رسيده است و اين احتمال مي رود در هفته آينده توافق نهايي حاصل شود. در اين ميان دو مساله به پس از توافق موکول شده است. نخست مذاکره در خصوص تحريم هاي سپاه و پس از آن حل و فصل مسائل پادماني است که در قالب همکاري بيشتر ايران با آژانس بين المللي انرژي اتمي، مقرر مي شود تا حل و فصل شود.
در متن نگارش شده توسط اروپا اين مساله آمده است که ايران بتواند به‌راحتي نفت خود را بفروش برساند و پس از آن پول خود را از طريق بانک هايي خاص دريافت کند. از سوي ديگر مساله ضمانت بار ديگر مورد اختلاف بود که اروپا گويا ساز و کاري براي ان تامين کرده است. هر چند همچنان تيم مذاکره کننده مي تواند از طريق ساز و کاري نظير قطعنامه 2231 به سمتي حرکت کند تا بار ديگر قطعنامه شوراي امنيت حافظ دوام برجام باشد.


مشخصا با وجود مخالفت هاي کنگره و ساير نهادهاي آمريکا با برجام، محکم ترين تضمين قيد آن در متن برجام و صدور قطعنامه اي جديد در شوراي امنيت است که مي تواند خروج آمريکا از برجام را پرهزينه تر کند.
 در اين قطعنامه مي توان مانع تحريم هاي ثانويه شد تا دولت آتي آمريکا ساير کشورهاي همکار با ايران را تحريم نکند و اين فرصت همچنان وجود دارد تا از اين طريق بيشتر از توافق حفاظت کرد.
اين که اروپا مي گويد حفظ برجام را تضمين مي کند، جنبه بين المللي ندارد و براي نهادهاي داخلي آمريکا نيز به مراتب ارزش کم تري نسبت به قطعنامه شوراي امنيت دارد. مشخصا نقض قطعنامه شوراي امنيت قابل رهگيري در مجامع بين المللي است اما نمي توان پس از نقض احتمالي توافق در آينده يقه اروپا را
گرفت.
اروپا صرفا مي تواند در اين ميان متعهد شود که از اسنپ بک استفاده نکند و در صورتي که آمريکا بار ديگر از توافق خارج شد، با اين کشور همراهي نخواهند
کرد.
اين که بتوان گزينه اسنپ بک را نيز در اين توافق به شکلي خنثي کرد، قطعا اتفاق خوبي است و در گذشته نيز اروپا نشان داده است که در اين خصوص حداقل بدقولي نمي کند. با وجود اين که آمريکاي ترامپ فشار زيادي وارد کرد و دولت بايدن نيز به نحوي از اروپا مي خواست تا از طريق اسنپ بک به ايران فشار وارد کند اما تاکنون اين اتفاق رخ نداده است و حتي انگلستان به عنوان هم پيمان نزديک آمريکا نيز که از اتحاديه اروپا خارج شده است، به اين سمت حرکت نکرد.
بنابراين اروپا صرفا در اين حوزه مي تواند ضمانت داده که پرونده ايران به تنگنا نرود. بايد توجه داشت که ايران مي تواند با يک ايده مناسب اين توافق را در روزهاي آتي نهايي کند و به سمتي حرکت کند تا طرف هاي برجام را به شکلي درگير توافق کند که خروج از برجام براي آن ها هزينه اقتصادي نيز داشته باشد. بايد مسير صحيح ديپلماتيک را طي کرد و به سمتي حرکت کرد که ديگر هزينه هاي کم تري به کشور تحميل شود.
هنوز بايد تصميمات سياسي گرفته شود و بايد سريع تر در اين خصوص تصميم گيري شود. بايد نگاهي همه جانبه به مسائل سياست خارجي داشت و اولويت ها را مشخص کرد و براساس آن گام هاي بعدي را در عرصه بين الملل برداشت. امروز جهان در حالت گذار است و هر تصميمي مي تواند تبعات مختلفي داشته باشد که بايد به آن توجه ويژه داشت.
*سفير پيشين ايران در بريتانيا