لکه‌های نفتی دشمن محیط‌زیست

محمد قدیانی*- لکه‏های نفتی چالشی زیست‌محیطی است که به عوامل بسیاری وابسته است. عملیات حفاری، استخراج، پایانه‏های نفتی، آسیب‌دیدگی کشتی‏ها و نفتکش‏ها و خطوط انتقال، جنگ و از مهم‌ترین عوامل پیدایش این لکه‏هاست. همچنین 23 تا 24 درصد لکه‏های نفتی را به عوامل ناشناخته و غیرقابل تشخیص نسبت می‏دهند. بنابراین این چالش زیست‌محیطی را باید اجتناب‌ناپذیر قلمداد کرد؛ پدیده‏ای که ضمن آلودگی زیست‌بوم باعث از دست رفتن هزاران لیتر طلای سیاه می‌شود.
غیر از پدیده لکه‏های نفتی، موضوع پساب‏های امتزاج‌ناپذیر را نباید نادیده گرفت؛ پساب‏های کارخانجات پتروشیمی، صنایع غذایی، چرم‌سازی، فولاد و... نیز همواره مورد توجه سازمان‏های زیست‌محیطی بوده و محل اختلاف این نهاد‏ها با صنایع ذکر شده است چراکه برای تبدیل این پساب‏ها به مواد قابل هضم در طبیعت و رهاسازی آنها در زیست‌بوم، هزینه‏های زیادی متوجه صاحبان این صنایع می‏شود.
روش‏های مقابله با لکه‏های نفتی با وجود تنوع زیاد در اشکالاتی مشترکند. در روش‏های کنونی متداول لکه نفتی سوزانده می‏شود که در این صورت به طور کامل از بین رفته و آلودگی دریا جای خود را به آلودگی اتمسفر می‏دهد. در روش دیگر از تعلیق‌شکن‏ها استفاده می‏شود؛ موادی که روی لکه پاشیده شده و باعث حل شدن هیدروکربن‏های نفت در آب می‏شود که دستاورد این روش مرگ صدها و هزاران جاندار دریایی است. روش دیگر استفاده از مواد جاذب یا دستگاه‏هایی با عنوان اسکیمرهای جاذب است که این روش بیشتر در خصوص پساب‏ها مورد استفاده قرار می‏گیرد و کمتر می‏توان در رابطه با لکه‏های نفتی از آن بهره برد. مشکل این روش، بازدهی کم و نیاز به انرژی و زمان زیاد است.لکه‏های نفتی، زخمی است که گاه و بیگاه در گوشه‏ای از جهان سر باز می‏کند و اجتناب‌ناپذیر بودن این چالش زیست‌محیطی را یادآور می‌شود. انفجار سکوی نفتی خلیج مکزیک در سال 2010 و مرگ میلیون‏ها جاندار دریایی و از بین رفتن بیش از پنج میلیون بشکه نفت‌خام تنها یکی از این حوادث است.
تمام چالش‏های یادشده می‏تواند عامل انگیزش برای یک مبتکر ایرانی باشد؛ شهروندی که کشورش در رتبه اول دارندگان ذخایر نفت و گاز دنیاست.


اختراع دستگاه «جداکننده اتوماتیک سیالات شیمیایی چندفازی» کلید حل تمام مشکلات یادشده است؛ اختراعی که ضمن جداسازی مخلوط‏های دو فازی مانند نفت و آب و پاکسازی طبیعت، منجر به بازگردانی نفت از دست رفته شده و لکه‏های نفتی را که تاکنون به روش‏های مختلف از بین می‏رفتند، اکنون بازیافت و مجددا در چرخه پالایش و فرآورش قرار می‏دهد.
این اختراع که در سال 1395 با تایید پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران در اداره ثبت اختراعات کشور به ثبت رسید، اکنون جدیدترین تکنولوژی سال 2017 در زمینه جداسازی پساب‏های چندفازی در دنیاست. این اختراع که در اداره ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا هم به ثبت رسیده، دارای مزایایی است که تمام مشکلات یادشده را حل می‌کند و با صرف کمترین هزینه و انرژی، دستاوردی مهم با ارزآوری بالا برای کشور عزیزمان است.
اکنون زمان همت صنعتگران و سرمایه‌گذاران است تا با تجاری‌سازی این طرح ملی و صدور آن به سراسر دنیا قدمی موثر در راستای حفاظت از محیط‌زیست و ارج نهادن به طلای سیاه این عنصر پربهای رو به پایان بردارند.
* پژوهشگر شیمی و محیط‌زیست و صاحب اختراع «دستگاه جدا‌کننده اتوماتیک سیالات شیمیایی چندفازی»
eng.ghadyani@gmail.com