روزنامه ایران
1401/08/03
تکمیل راه‌آهن ایران- عراق پس از 20 سال
گروه اقتصادی/ اختلاف نظر با عراق برای ساخت خط‌آهن شلمچه- بصره برطرف شده و مقدمات ساخت این خط‌آهن فراهم شده است. این خط آهن، همزمان با دیپلماسی اقتصادی که دولت برای گشایش روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای منطقه در پیش گرفته، به مرحله ساخت رسیده است. راه‌آهن شلمچه- بصره 32 کیلومتر طول دارد و ریل ایران تا مرز رسیده است و این 32 کیلومتر باید در خاک عراق ساخته شود. عراق موظف است اراضی طرح را تملک کند و برای ساخت در اختیار ایران قرار دهد، اما سال‌ها ساخت این قطعه راه‌آهن معطل رفع موانع تملیک اراضی و اقدامات عراق مانده بود تا اینکه در دیدارهایی که در یک سال اخیر بین رئیس‌جمهور ایران و مقامات عراقی، همچنین دیدار مقامات حمل و نقلی دو کشور صورت گرفت، طرف عراقی برای حل مشکل تملک اراضی اقدام کرد. رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی اخیراً از رفع اختلافات مربوط به تحویل زمین از سوی عراق برای ساخت راه‌آهن شلمچه- بصره خبر داده بود.دسترسی ایران از مسیر جنوب به دریای مدیترانه
اهمیت راه‌آهن شلمچه- بصره از آن جهت است که این خط ریلی به‌عنوان شاخه جنوبی کریدور شمال- جنوب دسترسی ایران برای انتقال بار بویژه از کشورهای حاشیه خلیج فارس به عراق- سوریه و از آنجا دسترسی به مدیترانه و کشورهای اروپایی را باز می‌کند. اتصال ریلی ایران به عراق اوایل دهه 80 مطرح شد و سال 1390 خط آهن سراسری ایران به شلمچه رسید اما اتصال آن به بصره در پیچ و خم توافق‌های دوجانبه گیر افتاد تا اینکه در یک سال گذشته، با رایزنی‌های دوجانبه ساخت این راه‌آهن کلید خورد.
در سال ۹۰ ایران و عراق برای احداث راه‌آهن شلمچه به بصره، تفاهمنامه‌ای امضا کردند که اجرایی نشد؛ در سال ۹۳ بار دیگر تفاهمنامه احداث راه‌آهن شلمچه- بصره میان تهران و بغداد به امضا رسید. طبق این تفاهمنامه‌ها ایران متعهد به طراحی و ساخت یک پل روی اروند و طرف عراقی موظف به احداث ۳۲ کیلومتر خط آهن از مرز شلمچه تا ایستگاه راه‌آهن بصره در خاک عراق شد.
بخشی از ۳۲ کیلومتر مذکور در خاک عراق است که ایران ساخت آن را برعهده دارد. با این حال اتصال راه‌آهن ۳۲ کیلومتری شلمچه- بصره که به‌عنوان یکی از تکمیل‌کننده‌های کریدور شرق به غرب عنوان میشود، پس از گذشت بیش از ۱۰ سال، تکمیل نشد. سال 94، کلنگ اتصال دو سوی اروند به خط آهن بر زمین زده شد. وزیر سابق راه و شهرسازی قول داده بود تا اربعین ۱۳۹۵، این خط آهن تکمیل شده و زائران با قطار به زیارت عتبات عالیات مشرف شوند اما اتصال ریلی دو کشور تاکنون متوقف بود.
تکمیل و ساخت کریدورهای ترانزیتی، از اهداف مهم بخش حمل‌ونقل در جهت رشد ترانزیت است. در حال حاضر 3 محور مهم بین‌المللی ریلی، در اولویت ساخت در کشور قرار دارد که راه‌آهن شلمچه- بصره یکی از آنها است. راه‌آهن رشت- آستارا و چابهار- زاهدان دیگر خطوط ریلی اولویت‌دار برای ساخت است. اما با توجه به اینکه خط ریلی چابهار بیش از 600 کیلومتر و خط ریلی رشت- آستارا 164 کیلومتر است، به نظر می‌رسد با همکاری عراق، احداث راه‌آهن شلمچه- بصره به طول 32 کیلومتر کوتاه‌ترین خط ریلی ترانزیتی اولویت دار در کشور است. همچنین به منظور توسعه و تکمیل مسیرهای صادراتی کشور و ارتباط با همسایگان و اتصال راه‌آهن ایران به کشورهای همسایه، براساس قانون بودجه، مبلغ ۲ میلیارد یورو از محل تسهیلات خارجی (فاینانس) در اختیار شرکت راه‌آهن قرار می‌گیرد.
راه‌آهن ایران از خط دیگری نیز به عراق متصل خواهد شد، خائن خط مسیر کرمانشاه- خسروی- خانقین است. در حال حاضر ریل تا کرمانشاه متصل است و از آنجا تا راه‌آهن خانقین در عراق باید حدود 260 کیلومتر ریل احداث شود، بنابراین خط ریلی شلمچه- بصره کوتاه‌ترین مسیر ترانزیتی ریلی برای اتصال به عراق است.
ایران در مسیرهای ترانزیتی کریدور شمال- جنوب، کریدور چین- آسیای میانه -آسیای غربی - اروپا، کریدورهای حمل ونقلی میان کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) مانند کریدور اسلام آباد- تهران- استانبول و کریدور ایران- عراق- سوریه، قرار گرفته است. تکمیل قطعات باقیمانده از کریدورهای ترانزیتی راهکاری برای جذب بار است چون با تکمیل این راه‌ها، امکان حمل یکسره بار از مسیر زمینی به جای مسیر دریایی- زمینی امکان‌پذیر میشود. حمل یکسره بار از جمله راهکارهایی است که اخیراً کشورهای منطقه با کریدورهای مشترک برای جذب بار و رشد ترانزیت بر آن تأکید دارند.
به گفته یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق مشترک ایران و عراق «بحث ترانزیت میان ایران و عراق در مجلس این کشور تصویب و آیین‌نامه آن در حال ابلاغ است که در صورت اجرا تأمین بخش قابل توجهی از نیازهای اساسی ما نه از تولیدات این کشور بلکه از مسیر عراق افزایش پیدا می‌کند؛ اگر روابط ترانزیتی و مقدمات افتتاح راه‌آهن شلمچه به بصره و حمل‌ونقل یکسره فراهم شود، بدون تردید روابط تجاری ایران و عراق به تعادل خواهد رسید.»
بر اساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس آن را منتشر کرده است، چنانچه ایران در تکمیل کریدورهای ترانزیتی تعجیل نکند «می‌توان گفت که کشورهای همسایه و منطقه با ایجاد و فعال‌سازی کریدورهای دیگر، در حال بهره‌برداری از این فرصت و ربودن سهم ایران از این میدان نفتی مشترک هستند.» بنابراین سیاستگذاران با درک این موضوع، ساخت مسیرهای بین‌المللی را هدف رشد ترانزیتی در کشور قرار داده‌اند.همچنین تعلل چند ساله در توسعه ترانزیت، موجب کاهش عملکرد ترانزیتی کشور در دهه 90 شد.در این سال‌ها ترانزیت تنها در سال 93 به نزدیکی 13 میلیون تن رسیده است. کشور در چند سال گذشته، با روند نزولی میزان ترانزیت روبه‌رو بوده به‌طوری‌که میزان کاهش در سال‌های 98 و 99 شدیدتر شده و بیش از 50 درصد کاهش یافته که این وضعیت فاصله اساسی وضع موجود با وضع مطلوب ترانزیت در طول دهه‌های گذشته را نشان می‌دهد. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، کاهش ترانزیت، ناکارآمدی در استفاده از استعدادهای ترانزیتی کشور است که ریشه در عوامل دیگری غیر از تحریم‌ها و همه‌گیری کرونا دارد.
بر اساس برنامه توسعه ترانزیت، رشد ترانزیت در 3 مرحله دیده شده است. این رشد در کوتاه مدت (پایان امسال) به 15 میلیون تن، میان مدت(تا 2025) به 30 میلیون تن و در بلندمدت(2030) به 50 میلیون تن خواهد رسید. البته لازمه رسیدن این رشد توسعه زیرساخت‌ها است چون با توجه به باری که از چین و روسیه و هند در منطقه مبادله میشود، برای تأمین بار مشکلی وجود ندارد اما زیرساخت‌ها باید برای این جذب بار آماده شود. دولت استراتژی توسعه روابط اقتصادی در منطقه را دنبال می‌کند و از این‌رو شاهد افزایش حجم مبادلات تجاری در منطقه هستیم. از سوی دیگر فعالیت در پیمان‌‌های بین‌المللی و منطقه‌ای مانند عضویت در پیمان شانگهای و افزایش تجارت با کشورهای اوراسیا از عوامل رشد جذب بار از مسیر ایران است. به این ترتیب با تکمیل زیرساخت‌ها چشم‌انداز ترانزیتی ایران برای رشد 50 میلیون تنی، مسیری مشخص و روشن است.
سایر اخبار این روزنامه
پیام امریکا برای توافق
50 مدیر خبرگزاری بین‌المللی در تهران
گفت‌و‌گو راه حل است
آغاز محاکمه آشوبگران
۱۶ پرچم غیرایرانی علیه پرچم ایران
توهم‌نامه‌ای به‌‌نام «انقلاب ملی» در انقلاب اسلامی!
تکمیل راه‌آهن ایران- عراق پس از 20 سال
خانه نحس شماره ۱۰
عصبانیت دبیر استعفای سوریان
سرماخوردگی به جای کرونا «پاندمی» شد
