روزنامه خراسان
1401/08/22
تامین آب شرب مشهد این بار از عمان؟!
مسعود حمیدی/ طرح انتقال آب خلیج‌فارس به مشهد، هدیه نسیه دولت قبل برای مشهد، به بایگانی سپرده شد و طرح صنعتی دریای عمان هم حالا بوی شرب می‌دهد، ماجرا از چه قرار است؟ توسعه غیراصولی کلان‌شهر مشهد، بارگیری جمعیت چندمیلیونی روی دشت ممنوعه، توسعه صنایع در دشت‌های بحرانی همه و همه زنگ خطر بحران آب را به صدا درآورده است. حدود یک دهه است که مبحث انتقال آب از فراحوضه به مشهد مطرح‌شده که پروژه انتقال آب دریای عمان نمونه بارز آن است. با کش و قوس‌های فراوان، دولت مجوز این طرح را با تخصیص 120 میلیون مترمکعبی برای صنایع خراسان رضوی داد. تمام نورافکن‌ها روی اجرای این پروژه زوم شده بود که ناگهان در زمستان 99 استاندار وقت خراسان رضوی که سکاندار وزارت صمت شده بود، خبر از انتقال آب خلیج‌فارس به مشهد داد و پروژه دریای عمان برای مشهد از دور خارج شد و در گزارش «هدیه نسیه؟!» 14 اسفند 99 به آن پرداختیم که طرح ایرادات فنی جدی دارد و مجوزهای آن صادر نشده است. با این‌حال دولت دوازدهم در آخرین روزهای کاری خود این پروژه را کلنگ زنی کرد. با تغییر دولت و روی کار آمدن دولت سیزدهم این طرح ادامه داشت اما به تازگی باز هم طرح انتقال آب دریای عمان به مشهد از کشوی میز مدیران آب استان و کشور خارج شده است، به همین دلیل به سراغ مجری طرح تأمین آب مشهد رفتیم که خود از سال 94 مجری مطالعات طرح انتقال آب دریای عمان به مشهد هم بود تا آخرین وضعیت این دو پروژه را جویا شویم. خراسان: چرا سال 99 دولت از طرح دریای عمان به خلیج‌فارس رفت؟ عبداللهی مجری طرح تأمین آب مشهد: مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد سواحل دریای عمان تنها نقطه مطلوب برای تأمین آب شرب و صنعت شرق کشور با ظرفیت بیش از چهار میلیارد مترمکعب است. این مطالعات سلیقه‌ای نیست و گویای آن است که تأمین 750 میلیون مترمکعب آب بخش‌های شرب و صنعت امکان‌پذیر است و سهمیه تخصیصی استان خراسان رضوی 120 میلیون مترمکعب برای بخش «صنعت» بوده است. شرکت «اینواسکو» که سرمایه‌گذار طرح بود، یک خط از خلیج‌فارس به رفسنجان هم کشیده بود و اعلام شد ظرفیت اضافه دارد. این شرکت به دو دلیل «زمان» و «هزینه» اعلام کرد از راه رفسنجان تا صنایع خراسان رضوی را ادامه خواهد داد. خراسان: اما همان زمان شما به‌عنوان نماینده وزارت نیرو در طرح دریای عمان مخالف طرح خلیج‌فارس بودید و در مصاحبه‌ای که بخش‌هایی از آن منتشر نشد درباره این طرح موضع‌گیری داشتید. عبداللهی: مجری طرح ارائه‌شده وزارت صمت بود نه وزارت نیرو چون سرمایه گذار آن بود. وزارت نیرو مخالف بود چون معتقد بود تأمین آب شرب و صنعت باید از سواحل چابهار منتقل شود، حتی اگر گران‌تر تمام شود، زیرا پایدارتر است اما نگاه وزارت صمت تأمین آب صنایع سنگان خواف بود. کاری که ما کردیم این بود که اعلام کردیم از هر مسیری که قرار است آب تأمین شود، کسری آب خراسان رضوی 330 میلیون مترمکعب در افق 1420 است و اگر کل ظرفیت خط عمان به مشهد بیاید، بازهم ظرفیت آن 250 میلیون مترمکعب است که بازهم کمتر از 330 میلیون مترمکعب کسری است. بنابراین اعلام کردیم اگر وزارت نیرو می‌خواهد آب صنایع را از خلیج‌فارس با سرمایه‌گذاری خودش به مشهد بیاورد آن را اجرا کند و خود وزارت نیرو «آب شرب» موردنیاز را بعداً از چابهار به مشهد منتقل خواهد کرد. یعنی ما دعوا را تیره نکردیم و مماشات کردیم. توجه داشته باشید که از حجم کسری 330 میلیون مترمکعبی، 210 میلیون مترمکعب مربوط به «شرب» است که خودش یک خط لوله اختصاصی از عمان تا مشهد لازم دارد. خراسان: چرا وزارت نیرو که به لحاظ حاکمیتی مسئول آب کشور است در طرح خلیج‌فارس و انتقال آب آن به مشهد مماشات کرد، در حالی که طرح خلیج‌فارس نه به تایید وزارت رسیده بود و نه تأییدیه سازمان محیط زیست را داشت و اجازه داده شد صنایع ثروتمند از منابع «صندوق توسعه ملی» منابع بگیرند؟ عبداللهی: ما در آن برهه دو نکته را مدنظر داشتیم؛ اول این که احتمال دادیم پروژه بعد از این که به کرمان برسد و کمی پیشروی کند، اعلام شود ادامه آن صرفه اقتصادی ندارد، به همین دلیل اعلام کردیم (وزارت نیرو) که شروع پروژه خلیج‌فارس باید از سمت «مشهد» باشد، زیرا مسیر مشهد تا دشت خضری گناباد ( نقطه پایانی استان) و اتصال آن به خط خلیج‌فارس با مسیر انتقال آب از دریای عمان «یکی» است. نکته دوم، اجرای طرح خلیج‌فارس مشروط بر آن شده بود که پساب طرح با خط لوله به دریای عمان منتقل شود که به‌هیچ‌عنوان صرفه نداشت. به همین دلیل طرح خلیج‌فارس کار غیر فنی و غیر زیست‌محیطی بود. هم اکنون مسیر مشهد تا تربت‌حیدریه حدود 60 درصد اجرایی شده و مسیر تربت‌حیدریه تا گناباد در دست مناقصه است و مسیر گناباد تا صنایع سنگان خواف نیز در حال اجراست. خراسان: در عمل پروژه خلیج‌فارس هم خطا بوده و هم در طرح تأمین آب مشهد به طور کلی کنار گذاشته شده است؟ عبداللهی: بله ادامه مسیر رفسنجان تا مشهد در پروژه انتقال آب خلیج‌فارس کنار گذاشته شد. یعنی پروژه تأمین آب مشهد از خلیج‌فارس پاک شد ولی هنوز به‌صورت رسمی ابلاغ نشده است. خراسان: شهریور 99 همه منتظر کلنگ زنی خط انتقال آب چابهار بودیم ولی به یک‌باره وزیر صمت که پیش از این استاندار خراسان رضوی بود، خبر از اجرای پروژه خلیج‌فارس داد. گفته میشود یکی از دلایل این چرخش، اختلافاتی است که با (شرکت تابش) به‌عنوان سرمایه‌گذار طرح انتقال آب دریای عمان وجود داشت، این مسئله صحت دارد؟ عبداللهی: شرکت تکاپوی آب و برق شرق کشور (تابش) با این که تمامی مجوزهای طرح انتقال آب دریای عمان به نامش بود ولی به لحاظ اجرایی هیچ عملکردی نداشت و در همان برهه چالش‌هایی بین سرمایه‌گذار و وزارت نیرو وجود داشت. شرکت تابش پیگیر دریافت تسهیلات از صندوق توسعه ملی بود و سرمایه چهار میلیارد دلاری برای اجرای این پروژه را نداشت و هم اکنون این شرکت به‌طور کامل از طرح انتقال آب دریای عمان کنار رفته است و شرکت تأمین آب صنایع و معادن IMWASCO ادامه کار طرح انتقال آب دریای عمان را بر عهده گرفته است. خراسان: سهمیه آب تخصیصی مشهد از طرح خلیج‌فارس و طرح دریای عمان چه میزان است، آیا سهمیه آب شرب هم در نظر گرفته شده است؟ عبداللهی: مشهد هیچ سهمیه تخصیصی از طرح خلیج‌فارس نداشت. کل سهمیه آب مشهد 120 میلیون مترمکعب برای «صنایع» است که وزارت نیرو در نظر گرفته و تنها سهمیه آب شرب تخصیصی 50 میلیون مترمکعب برای سیستان و بلوچستان است که به صورت خرید تضمینی در نظر گرفته‌شده است. خراسان: عملیات اجرایی پروژه دریای عمان در چه مرحله‌ای است؟ عبداللهی: احداث آبگیر در سواحل چابهار، مسیر خط لوله چابهار به زاهدان و مسیر مشهد تا تربت‌حیدریه و گناباد پیشرفت فیزیکی زیادی دارند که پیش بینی می شود تا چهار سال آینده آب به مشهد برسد. خراسان: آیا هدف نهایی پروژه دریای عمان تأمین آب شرب مشهد است؟ مجری طرح تأمین آب مشهد: EC آب در طرح شیرین سازی آب دریای عمان به‌اندازه EC آب شرب است یعنی آب شیرین سازی شده مناسب شرب هم هست. بنابراین در هر جای خط انتقال آب دریای عمان می‌توان انشعاب آب شرب داد اما بحث این جاست که وزارت نیرو چگونه می‌خواهد مابه‌التفاوت هزینه این آب را به سرمایه‌گذار پرداخت کند؟ یک‌وقت می‌گوییم خرید تضمینی است. مثلاً الان از 120 میلیون ظرفیت تخصیصی صنایع توان خرید 20 میلیون مترمکعب را ندارند. وزارت نیرو می‌تواند از این ظرفیت استفاده و آب گناباد و بجستان را تأمین کند. خراسان: ممکن است صنایع خراسان رضوی خواهان 120 میلیون مترمکعب آب نباشند ، آیا این سهمیه تخصیصی، مشتری مشخص‌شده از سوی صنایع استان دارد؟ عبداللهی: نیاز صنایع خراسان رضوی بیش از 120 میلیون مترمکعب است. الان عرضه‌کننده آب یعنی شرکت اینواسکو مشخص است و متقاضیان بخش صنایع هم در حال ارائه درخواست‌های خود هستند. خراسان: هزینه تمام شده هر مترمکعب آب طرح دریای عمان تا به مشهد برسد، چه میزان است؟ عبداللهی: قیمت تمام شده پای آب‌شیرین‌کن 7 تا 8 دهم دلار است و هر مرحله‌ای که پمپاژ میشود، هزینه بیشتر میشود و در انتهایی‌ترین نقطه یعنی مشهد مقدس یا سنگان خواف، سه دلار است که البته با تغییرات هزینه‌ها این قیمت هم متغیر خواهد بود. البته این قیمت چندان گران نیست زیرا همین الان به دلیل بحران آب حاکم بر استان، در غرب مشهد قیمت هر مترمکعب آب به 180 هزار تومان یا 6 دلار هم رسیده است و یک تانکر 5 مترمکعبی یک‌میلیون تومان فروخته میشود. خراسان: ولی ما از طرح دریای عمان تخصیص شرب برای مشهد نداریم عبداللهی: ما از وزیر نیرو درخواست کردیم که حداقل 50 میلیون مترمکعب از طرح دریای عمان را به‌صورت خرید تضمینی برای تأمین آب شرب مشهد تخصیص بدهد. یعنی دولت به سرمایه‌گذار این ضمانت را بدهد که هزینه‌های تصفیه و انتقال آب را به همراه سود قانونی در قالب قرارداد BOT متقبل شود. خراسان: چرا باید دولت به‌جای سرمایه‌گذاری روی طرح‌هایی مانند بازچرخانی پساب یا مدیریت مصارف به خصوص در بخش‌های کشاورزی و آبخیزداری به پیمانکار پول با سود بدهد که آب شرب از دریای عمان برای مشهد تأمین کند؟ عبداللهی: هزینه تمام شده برای دولت کمتر میشود زیرا صنایع یک باند 17 متری برای احداث خط لوله آماده‌سازی کرده اند که تنها 3 متر آن استفاده میشود و در بقیه آن می‌توان دو خط لوله دیگر تعبیه کرد. صنایع پیشنهاد دادند که دولت بیاید از این باند استفاده کند که این مزیت باعث میشود هزینه تمام‌شده انتقال آب تا 40 درصد برای دولت ارزان‌تر تمام شود. البته وزارت نیرو زمانی وارد این موضوع میشود که مجبور شود. از سوی دیگر الان ظرفیت سد دوستی را از دست داده‌ایم، از تمام ظرفیت پساب استفاده می‌کنیم و کسری آب شرب مشهد جدی بوده و تنها راه حل آن انتقال آب از دریای عمان است. الان دولت هم تمامی برنامه های مدیریت منابع آب، صرفه جویی و بازچرخانی را در اولویت کاری خود دارد و تا زمانی که مجبور نشود به مسئله انتقال آب شرب ورود نمی کند.
سایر اخبار این روزنامه
تامین آب شرب مشهد این بار از عمان؟!
مو قشنگ‌های جام‌های قبلی!
حذف کمربند جنوبی مشهد از طرح تفصیلی
دردسرهای تیک آبی!
روایت اصولی از تراژدی شهرخودرو
زمان عبور از ترامپ فرا رسیده است؟
درد جدید «دارویار» برای بیماران
تاکید سران قوا بر گفت‌وگو با جوانان
بهشتی و مطهری؛ مردان گفت‌وگو در دشوارترین شرایط
«آرمان» رقیب سرسخت «اس 400 »
دموکرات ها در یک قدمی کنترل سنا
ماجرای هولناک «شراب مرگ» در جشن تولد !
رونمایی از چک دیجیتال با 12 مزیت
