نه جنگ، نه بمب؛ توافق

آرمان ملي- احسان اسقايي: فضاي بين‌المللي در ارتباط با ايران فعلا رو به توافق نگذاشته است. البته قبل از جنگ اوکراين و حوادث داخلي، غرب در آستانه بازگشت به برجام بود اما تهران مي‌خواست توافق را چند قبضه کرده و ديگر اجازه ندهد به لحاظ حقوقي استخواني لاي زخم باقي بماند. از اين منظور قبل از بازگشت به توافق هسته‌اي خواستار بسته شدن پرونده‌هاي مفتوح ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي شده بود. در ادامه فضا به سمتي رفت که طرفين تا حدودي در تصميم در مورد احياي برجام به ترديد افتادند. هرچند هيچ کدام به سمت و سويي پيش نرفتند که امکان بازگشت به برجام وجود نداشته باشد. غربي‌ها در آژانس به يک قطعنامه در مورد ايران رأي دادند که در آن از ايران خواسته شده بود که با آژانس همکاري کند. ايران نيز در برابر بر ميزان سرعت غني‌سازي خود افزود. نوع برخورد طرفين نشان مي‌دهد که هيچ کدام نمي‌خواهند توافق برجام از ميان برداشته شود و هر دو طرف کماکان البته با سرعت کمتري از گذشته به دنبال احياي برجام هستند.
آمريکا هنوز هم به دنبال توافق است
علي اصغر زرگر، کارشناس روابط بين‌الملل در ارتباط با اين سوال که بالاخره غرب مي‌خواهد با تهران به توافق دست يابديا نه؟ به«آرمان ملي» گفت: «اين موضوع را مي‌توان از منظر نگاه شرق به ايران مورد ارزيابي قرار داد. شاهد بوديم که چين چند روز قبل يک قرارداد مهم با عربستان امضا کرد؛ قراردادي که برخي آن را به نوعي دوري چين(شرق) از ايران ناميدند. من معتقدم شرقي‌ها نيز به نوعي مشارکت اقتصادي با ايران را سهم غربي‌ها مي‌دانند. از اين منظر است که تمايلي ندارند که به تهران بيش از حد نزديک شوند. آمريکايي‌ها راضي نيستند که پاي چيني‌ها به ايران و سرمايه‌گذاري در ايران باز شود. غربي‌ها و آمريکايي‌ها ايران را مرکزي براي مديريت منطقه مي‌دانند. ايران کليد خاورميانه است و شايد مهم‌تر از همه کشورهاي خاورميانه باشد. از اين منظر در تلاشند چيني‌ها را از ايران دور نگه دارند.» اين مولفه‌ها را اگر کنار هم بگذاريم به اين نتيجه مي‌رسيم که غرب هنوز هم به توافق هسته‌اي با ايران فکر مي‌کند و فعلا هيچ گزينه‌اي را جايگزين آن نکرده است.
نه بمب و نه جنگ


سيدحسين موسويان، ديپلمات اسبق نيز اخيرا در مصاحبه با يکي از شبکه‌هاي خارجي نکته قابل تاملي را اعلام کرده که جاي بررسي دارد. موسويان در بخشي از مصاحبه با سي‌ان‌ان و در گفت‌و‌گو با کريستين امانپور مجري اين شبکه اعلام کرده «آمريکا و قدرت‌هاي جهاني و کشورهاي منطقه نمي‌خواهند ايران به بمب هسته‌اي دست يابد و ديگر اينکه آمريکا و قدرت‌هاي جهاني و جامعه جهاني هم نمي‌خواهند جنگ جديدي عليه ايران به راه افتد، زيرا حمله نظامي به ايران عواقبي بسيار فاجعه‌بارتر از حمله آمريکا به عراق و افغانستان خواهد داشت. از اين رو با توجه به اينکه خواست جامعه جهاني «نه بمب و نه جنگ» است، بهترين آلترناتيو، احياي توافق هسته‌اي است و اين کار هم شدني است.»
تحريم‌هاي آبکي
البته اين سوال به وجود مي‌آيد که چرا با وجود اينکه غربي‌ها و خصوصا آمريکاي بايدن، در انديشه توافق با ايران است چرا عليه ايران تحريم‌هايي را وضع مي‌کند. پاسخ واضح است و غرب به علت اينکه زير فشار رسانه‌ها و افکار عمومي قرار دارد مجبور است بهانه‌هايي را براي فشار بر تهران بتراشد. اين روزها به دو بهانه ارسال پهپادهاي ايران به روسيه و آنچه آنها عدم رعايت مسائل حقوق بشري ناميده‌اند، به وضع تحريم‌عليه ايران ادامه مي‌دهند. البته برخي اخبار خبر از آن مي‌دهد که کارشناسان اوکرايني در ديدار با کارشناسان ايراني نتوانسته‌اند ثابت کنند که از پهپادهاي ايراني در جنگ اوکراين استفاده شده است و اگر اين موضوع ثابت شود غرب بايد به صورت جدي در آن بخش از تحريم‌هاي خود عقب‌نشيني ‌کند. از سوي ديگر تحريم‌هاي حقوق بشري نيز هرچند از نظر رواني بر روابط کشورها با ايران اثرگذار است اما به صورت مستقيم نمي‌تواند اثري بر اقتصاد ايران بگذارد. از اين منظر غربي‌ها به دليل فشار افکار عمومي فعلا راهي ندارند جز اينکه تحريم‌هايي که بيشتر جنبه رواني دارد را عليه ايران وضع کنند.
در نهايت
در نهايت مي‌توان اينگونه برداشت کرد که بر اساس سياست‌گذاري‌هاي جدا جدا در غرب روي مسائل مختلف و مواجهه آنان با مسائل در حوزه بين‌الملل، غربي‌ها و به خصوص آمريکايي‌ها در نهايت به دلايلي که در بالا آمد دقيقا همان چيزي را مي‌خواهند که تهران مي‌خواهد. يعني نه بمب و نه جنگ و بيش از اين نيز نمي‌توانند به تهران فشار آورند. از اين منظر بعيد نيست در آينده نزديک با پاسخ دادن بخشي ازسوالات توسط ايران به آژانس عملا تهران تصميمات ديگري بگيرد و بر اساس تصميم و واکنش ايران و غرب به نوعي شاهد آغازي براي بازگشت طرفين به برجام باشيم. البته برخي مولفه‌هاي ديگر هم وجود دارد که مي‌تواند به کل مسير توافق هسته‌اي را مسدود کند. هنوز خبر و نشانه‌اي از آن مولفه‌ها نيست. از اين منظر هنوز هم مي‌توان به احياي توافق هسته‌اي اميدوار بود.