خطربیخ گوش اینترنت اشیا

شریف - ایمیل یک شرکت سازنده ماژول به شرکای تجاری‌اش از احتمال اعمال نسل جدیدی از تحریم‌ها علیه ایران حکایت دارد. بر این اساس از ابتدای سال 2023، ماژول‌های تولیدی شرکت «کویکتل» (Quectel)، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سازنده ماژول‌های حوزه فناوری، در کشورهای روسیه و ایران فعال نخواهند شد. نکته عجیب این که کویکتل یک شرکت چینی است اما به واسطه این که قطعات خود را از برخی شرکت‌های آمریکایی تهیه می‌کند، نگران از دست دادن بازار خود در این کشور است. تحقق چنین موضوعی می‌تواند تبعات بسیاری برای کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و آینده IoT داشته باشد، اما تداوم این تحریم‌ها می‌تواند حتی بازار موبایل در ایران را با مشکل مواجه کند.
 
اینترنت اشیا چیست؟  Internet of Things به اختصار IoT یا همان اینترنت اشیا در کل، اتصال دستگاه های مختلف به یکدیگر از طریق اینترنت است. به کمک اینترنت اشیا برنامه ها و دستگاه های مختلف می توانند از طریق اتصال اینترنت با یکدیگر و حتی انسان تعامل داشته باشند و صحبت کنند. اولین نمونه استفاده ازاین فناوری، تولید و رونمایی از توستر متصل به اینترنت توسط یک کمپانی طی یک کنفرانس در سال ۱۹۸۹ بود. برای نمونه می توان به یخچال های هوشمند که به اینترنت متصل هستند و شما را از موجودی و تاریخ انقضای مواد خوراکی داخل یخچال باخبر می‌کنند، اشاره کرد. در واقع، اینترنت اشیا شما را قادر می سازد تا لوازم خود را از راه دور و به کمک زیرساخت های اینترنتی، مدیریت و کنترل کنید. به عبارت ساده‌تر، اینترنت اشیا میلیاردها دستگاهی را که قابلیت اتصال به اینترنت دارند و در تعامل با یکدیگر به جمع‌آوری ، پردازش و به اشتراک‌گذاری داده‌ها و اطلاعات می‌پردازند، زیر نظر دارد. شیء در عبارت اینترنت اشیا می‌تواند به بیمار قلبی مجهز به دستگاه کمک‌رسان به قلب‌اش، یک حیوان در مزرعه که حامل یک تراشه زیستی است و خودرویی که دارای حسگرهای داخلی برای هشدار دادن به راننده موقع خطر است یا هر چیز ساخته دست بشر که بتوان یک نشانی اینترنتی (IP) به آن اختصاص داد و قادر به انتقال داده از طریق شبکه باشد، اطلاق شود. اکنون به خاطر اقتصادی شدن پردازنده‌های کوچک و فراگیری شبکه‌های بی‌سیم، این امکان فراهم شده تا هر چیزی، از کوچک‌ترین اشیا تا بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین ماشین‌های خودکار، روبات‌ها و حتی هواپیماها، بخشی از اینترنت اشیا را تشکیل دهند. تحلیل‌گران اقتصادی، پیش بینی کرده‌اند که این فناوری، سهم قابل توجهی را در رشد اقتصادی دهه آینده خواهد داشت. بخش‌هایی که در آینده، خواه‌ناخواه متاثر از این فناوری خواهند بود، عبارت‌اند از: کشاورزی، انرژی، مدیریت دولتی، بهداشت و درمان، تولید، صنعت و حمل و نقل. این خطر چقدر جدی است؟ به گزارش دیجیاتو، اکنون پرسش اصلی این جاست که چنین تحریمی تا چه حد عملی و جدی است و چه تبعاتی به‌دنبال دارد؟ باید بدانیم چند شرکت بزرگ در دنیا همچون کوالکام و مدیاتک در زمینه تولید تراشه فعالیت می‌کنند. شرکت‌های فناوری ‌محور دیگری نیز هستند که برای استفاده از قابلیت‌های این چیپست‌ها، آن‌ها را روی یک بُرد مدار الکترونیکی از پیش طراحی شده قرار می دهند و به اصطلاح «ماژول» تولید می‌کنند. شرکت کویکتل (Quectel) یکی از تولیدکنندگان مطرح ماژول‌های M2M است که سهم بازار تقریباً 37 درصدی در دنیا دارد. ماژول‌های GSM ،4G ، 5G و GPS این شرکت در محصولات مختلف داخلی و خارجی استفاده می شود. شرکت‌های ایرانی سازنده محصولاتی که نیاز به هر نوع ارتباط IoT (اینترنت، SMS، تماس) یا تشخیص موقعیت جغرافیایی دارند، می‌توانند به‌راحتی از ماژول‌های Quectel در محصولات خود استفاده کنند. کویکتل تصمیم گرفته است تا از ابتدای سال آینده میلادی ایران را در فهرست تحریمی‌های ماژول‌های خود قرار دهد. «محسن عادلی» ‌بنیان‌گذار مجموعه سیسوگ، مرجع متن باز آموزش الکترونیک و تولیدکننده محتوا، در این باره معتقد است: «این شرکت حدود سه هفته پیش اعلام کرد، از اول سال 2023 با اعمال تغییراتی در firmware (یک نوع نرم‌افزار واسط است که به‌وسیله آن می‌توان با دستگاه کار کرد) محصولات خود، مانع از فعال‌شدن هر ماژول مخابراتی تولیدی خود (مثل ماژول‌های GSM، 4G یا GPS) در روسیه و ایران شود. همچنین آن‌ها اعلام کرده‌اند از این تاریخ به بعد، هر آپدیت firmware هم که منتشر کنند، با چنین قابلیتی خواهد بود.» به گفته وی همچنین قابلیت دانگرید (پایین‌آوردن نسخه firmware) از این محصولات گرفته خواهد شد تا نتوان با این تحریم، مقابله کرد. عادلی درباره همراهی این شرکت چینی با تحریم ها می‌افزاید: «خیلی از هسته‌ها و نیازهای اولیه این شرکت از سوی شرکت‌های دیگری همچون کوالکام که شرکتی آمریکایی است، تأمین می‌شود. کویکتل یک شرکت چینی است که تحت تأثیر هر اتفاق و تحریمی می‌تواند بازار جهانی خود را از دست بدهد و به ورطه نابودی کشیده شود. سهم بازار ایران برای آن‌ها ناچیز است و اصلاً تمایلی ندارند هیچ ریسکی را در این زمینه تحمل کنند. این شرکت چند سال پیش در دوران برجام در ایران فعالیت کرد، اما زمانی که تحریم‌ها بازگشت، در کمتر از چند روز کلیه ارتباطاتش را با مشتریان ایرانی خود قطع کرد.» وی افزود: «مشکلی برای محصولاتی که تاکنون فروش رفته‌اند، پیش نمی‌آید، اما اگر آن‌ها به‌روزرسانی جدیدی دریافت کنند از کار خواهند افتاد». بی‌شک این مدل تحریم، مدل جدیدی از تحریم خواهد بود که تابه‌حال نمونه‌ای برای آن وجود نداشته است. این کارشناس با اشاره به این که اگر این تحریم‌ها به دیگر شرکت‌ها و حتی سازندگان چیپست سرایت کند، دیگر نمی‌توان آینده‌ای برای IoT در ایران متصور شد، می‌افزاید: اما اگر تحریم‌ها به همین شرکت کویکتل ختم شود، کسب‌وکارهای تولیدی و پروژه‌های ملی و بسیاری از شرکت های دانش بنیان که از این ماژول در آن‌ها استفاده می‌شود، با یک توقف چند‌ماهه مواجه خواهند شد تا از ماژول‌های شرکت‌های دیگر استفاده کنند که البته کار آسانی نخواهد بود».