روزنامه ایران
1401/10/13
تورم در دولت سیزدهم بدون تحریف
گروه اقتصادی / در ادامه حملات به دولت سیزدهم و مقصر نشان دادن این دولت در رشد نرخ تورم، یکی از رسانه‌ها با اشاره به نزدیک شدن نرخ تورم آذرماه امسال با رکورد 49.4 درصدی سال 1374 در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی از شکسته شدن این رکورد توسط دولت سیزدهم در آینده خبر داده است. این درحالی است که نویسنده با وجود استفاده از نمودارهای متعدد، خطای فاحشی داشته است. نخستین خطای این رسانه مقایسه تورم نقطه به نقطه (نسبت به مدت مشابه سال قبل) آذرماه با تورم سالانه سال 1374 بوده است. مراجع آماری برای تولید و انتشار شاخص تورم مصرف کننده از سه شاخص استفاده می‌کنند. یکی از این شاخص‌ها تورم ماهانه است که میزان تغییر شاخص نسبت به ماه قبل را نشان می‌دهد. شاخص دیگر تورم نقطه‌ای یا نقطه به نقطه است که تغییرات شاخص نسبت به ماه مشابه سال قبل را اندازه‌گیری می‌کند و در نهایت تورم سالانه که تغییرات 12 ماهه منتهی به ماه مورد نظر را اعلام می‌کند. برهمین اساس تورم 12 ماهه منتهی به اسفندماه هر سال به عنوان تورم سالانه مدنظر قرار می‌گیرد. اما در گزارش این رسانه بدون تفکیک این شاخص‌ها، تمام آنها را با عنوان کلی تورم درنظر گرفته است. بدین ترتیب بستر اصلی این گزارش که نادرست بوده کلیت گزارش را نیز به خطا برده است.
تغییر تورم سالانه در دولت سیزدهم
برخلاف تصویری که در گزارش این رسانه از رکوردشکنی تورم در دولت سیزدهم ارائه شده، براساس آمارهای مرکز آمار ایران، روند میزان تغییرات تورم سالانه در دولت سیزدهم با وجود اجرای حذف ارز ترجیحی و شوک تورمی ناشی از آن کاهشی بوده است. در شهریور سال گذشته که دولت سیزدهم کار خود را آغاز کرد، گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که تورم سالانه در این ماه(شهریور) 45.8 درصد بوده است که به رغم شوک تورمی حذف ارز ترجیحی در آذرماه امسال به 45 درصد رسیده که هشت دهم درصد کمتر است. از سوی دیگر پیش از حذف ارز ترجیحی به عنوان میراثی که از دولت قبل باقی مانده بود و کشور را با مشکلات و رانت سنگینی روبه‌رو کرده بود، روند تورم سالانه در دولت سیزدهم نزولی بود. همان طور که اشاره شد در ابتدای دولت سیزدهم و در شهریورماه سال گذشته تورم سالانه 45.8 درصد بود که این نرخ در ماه بعد به 45.4 درصد و در آبان ماه به 44.4 درصد کاهش یافته است. در آذرماه سال گذشته این شاخص به 43.4 درصد رسید و در دی‌ماه با افت یک درصدی نرخ 42.4 درصدی را تجربه کرد. تداوم این روند نزولی باعث شد تا در بهمن و اسفند سال گذشته به ترتیب با تورم 41.4 درصد و 40.2 درصد مواجه شویم، رقمی که در فروردین ماه امسال به 39.2 درصد و در اردیبهشت ماه به 38.7 درصد رسید. اما از خردادماه به واسطه شوک تورمی حذف ارز ترجیحی روند صعودی نرخ تورم سالانه آغاز شد. با این حال از ابتدای دولت سیزدهم تا پیش از حذف ارز ترجیحی یعنی از شهریور سال گذشته تا اردیبهشت امسال، تورم سالانه 7.1 درصد کاهش یافت که نشان دهنده آثار مثبت سیاست‌های دولت سیزدهم در مهار تورم است. به طور قطع در صورتی که شوک تورمی حذف ارز ترجیحی وجود نداشت، با تداوم این روند هم اکنون با تورمی با مراتب پایین‌تر همراه بودیم.
تورم دولت قبل به حساب دولت سیزدهم گذاشته شد
نکته دیگری که در گزارش این رسانه وجود دارد این است که نویسنده برای نشان دادن افزایش فشارهای تورمی میانگین چهار ساله نرخ تورم در رکورد تورمی سال 1374 را با چهار سال منتهی به 1401 مقایسه کرده است. این در شرایطی است که شاخص‌های ارائه شده با اعداد و ارقام رسمی مرکز آمار ایران و بانک مرکزی تفاوت زیادی دارد و مشخص نیست مأخذ این اعداد کجاست.
حال با گذر از این نقص اساسی گزارش مذکور و با درست تلقی کردن اعداد، در واقع نویسنده تورم دولت قبل را به حساب دولت سیزدهم گذاشته است. درحالی که دولت سیزدهم از شهریورماه سال گذشته مستقر شده، در این گزارش میانگین تورم چهار سال منتهی به 1374 برابر 33 درصد و میانگین تورم چهار سال منتهی به 1401 را 40 درصد محاسبه کرده که نتیجه‌گیری درستی برای نشان دادن وضعیت تورم در دولت سیزدهم نیست چرا که بیش از دو و نیم سال از تورم چهارساله مورد محاسبه مربوط به دولت قبل است.
از سوی دیگر، آمارهای بانک مرکزی به عنوان مرجع دیگر تولید شاخص تورم نشان می‌دهد که دولت سیزدهم در تابستان ۱۴۰۰ اقتصاد ایران را با بالاترین تورم ۸۰ سال اخیر ایران تحویل گرفت. بر اساس آمار بانک مرکزی، نرخ تورم در تیرماه ۱۴۰۰ در پایان دولت دوازدهم به ۵۷ درصد رسید که بالاترین نرخ تورم از سال ۱۳۲۲ بدین سو در اقتصاد ایران محسوب میشود. در اوایل دهه ۱۳۲۰ اقتصاد ایران به علت تبعات جنگ جهانی دوم بشدت آسیب دید و نرخ تورم به ۱۰۰ درصد هم رسید. پس از آن دوره، اقتصاد ایران هیچ‌گاه تورم بالای ۵۰ درصد به خود ندیده بود و در سال ۱۳۷۴ در دوره ریاست مرحوم رفسنجانی نرخ تورم به ۴۹.۵ درصد افزایش یافت.
نشانه‌های بهبود در آخرین ماه پاییز
درحالی که گزارش این رسانه به صورت عمده آمارهای آذرماه امسال را ملاک نقد دولت سیزدهم قرار داده، اما بهبود شاخص تورم مواد خوراکی و آشامیدنی‌ها را ندیده است. در عوض با اشاره به نرخ تورم برخی گروه‌های کالایی چنین نتیجه‌گیری کرده است که هم اکنون خانوارها با فشار تورمی بیشتری نسبت به رکورد تورمی از سال 1325 تاکنون روبه‌رو هستند. در عین حال این رسانه یک متغیر اساسی و مهم را در تحلیل‌های خود لحاظ نکرده و آن، پرداخت یارانه نقدی ماهانه 300 تا 400 هزار تومانی به ازای هر ایرانی است که همزمان با حذف ارز ترجیحی و برای پوشش فشار تورمی ناشی از اجرای این سیاست پرداخت شده است. در واقع دولت سیزدهم با علم به اینکه رها شدن از شر ارز 4 هزار و 200 تومانی که برای چهار سال میلیاردها دلار به اقتصاد کشور آسیب وارد کرد و از ثبات قیمت کالاهای مشمول هم ناتوان بود، باعث بروز یک شوک تورمی خواهد شد؛ از محل درآمد حاصل از حذف این ارز یارانه نقدی برای خانوارهای ایرانی در نظر گرفت تا این شوک را پوشش دهد. بنابراین به هیچ عنوان نمی‌توان فشار تورمی سال‌های منتهی به 1374 را با 1401 مقایسه کرد چرا که در آن مقطع هیچ یارانه نقدی پرداخت نمی‌شد.
علاوه بر این، بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در آذرماه امسال، با وجودی که همچنان تورم سالانه با یک درصد رشد همراه شده، اما تورم ماهانه کل و بویژه تورم مواد غذایی افت قابل توجهی داشته است، به طوری که در این ماه تورم ماهانه شاخص کل با ثبت عدد 1.9 درصد، به کمترین رقم در هشت ماه اخیر رسید. قبل از این، در اسفندماه سال گذشته که تورم ماهانه 1.3 درصد بود، تورم کمتری نسبت به آذرماه داشتیم. این در حالی است که نرخ تورم ماهانه برای خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب 2.1 درصد و 1.2 درصد است که نسبت به ماه قبل برای خانوارهای شهری بدون تغییر و برای خانوارهای روستایی 0.9 واحد درصد کاهش داشته است. همچنین در آذرماه نرخ تورم گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات به صفر درصد رسید که این نرخ کمترین رقم در 18 ماه اخیر است. پیش از این در اردیبهشت ماه سال گذشته تورم ماهانه این گروه با منفی 0.8 درصد همراه بود که پس از آن نرخ‌های بالاتری را تجربه کرده، اما درآخرین ماه فصل پاییز تورم ماهانه مواد غذایی با یک عقبگرد بزرگ مواجه شده است. بررسی جزئیات شاخص تورم نشان می‌دهد در شرایطی که تورم ماهانه گروه اصلی خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در آذرماه صفر درصد بوده، اما برای آشامیدنی و خوراکی‌ها به منفی 0.1 درصد رسیده است. در این ماه، تورم برخی اقلام غذایی مهم نیز منفی شده به طوری که تورم گوشت منفی 2.4 درصد و تورم میوه و خشکبار منفی 2.5 درصد بوده است. علاوه بر این، کاهش 2.4 درصدی تورم نقطه‌ای مواد غذایی نیز نشانه مثبت دیگری است که در آذرماه دیده میشود.
بر پایه گزارش مرکز آمار ایران، هرچند تورم نقطه‌ای شاخص کل با رسیدن به 48.5 درصد، برابر با 0.4 درصد رشد داشته است، اما در گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات، شاهد کاهش 2.4 درصدی این شاخص هستیم. در حالی که در آبان ماه امسال تورم نقطه‌ای گروه خوراکی‌ها 67.7 درصد بود این نرخ در آذرماه به 65.3 درصد رسیده است.
سایر اخبار این روزنامه
