57 میلیارد دلار ارزپاشی بی نتیجه در یک دهه

حقگو- رئیس کل بانک مرکزی در سی امین همایش سیاست های پولی و ارزی، سیاست تثبیت اقتصادی که دولت آن را در پیش گرفته تشریح کرد. وی در بخشی از سخنان خود، به نقش مهم بازار غیر رسمی ارز در بی ثباتی بازارهای کشور اشاره کرد و لزوم ثبات بخشی و پیش بینی پذیر کردن این بازار را یادآور شد. دیروز بانک مرکزی آمارهای تکمیلی را در این خصوص منتشر کرد که تصویر دقیق تری از مختصات، کارکرد و تبعات مخرب بازار غیر رسمی ارز در اقتصاد ایران را نشان می دهد. ضریب تغییرات بالای نرخ ارز در این بازار در طول دهه 90، تاثیر پذیری افراطی آن از اخبار سیاسی، میزان مداخله بالای بانک مرکزی در این بازار برای مقابله با شوک های عمدتاً سیاسی و در نهایت رونمایی از سه مداخله بزرگ این بانک در بازار غیررسمی در طول دهه 90، بخشی از این موارد را شامل می شوند. نوسانات بالای نرخ ارز در بازار غیر رسمی یکی از اشاره های فرزین به تغییرات بالای نرخ در بازار ارز غیر رسمی بود. وی تصریح کرد: میزان ضریب تغییرات نرخ ارز بسیار بالاست . در حالی که با اجرای سیاست تثبیت طی چند ماه اخیر میزان تغییرات نرخ ارز در بازار غیررسمی در سه ماه نخست سال 1402 به شدت کاهش یافته و برابر با 2.5 درصد شده است. فرزین در ادامه لزوم سیاست تثبیت را یادآور شد. در این زمینه، نموداربالایی، ضریب تغییرات نرخ ارز در این بازار به همراه درصد رشد سالانه نرخ ارز را نشان می دهد و همان طور که ملاحظه می شود، این رقم در 5 سال در یک دهه گذشته، دو رقمی بوده است! حساسیت بالای بازار غیر رسمی ارز به خبرهای سیاسی و حساسیت پایین به متغیرهای بنیادین در طول شوک های ارزی گذشته شاهد اظهارات مکرر مسئولان دولت و بانک مرکزی در خصوص کافی بودن میزان ذخایر ارزی برای تامین ارز بوده ایم. با این حال، بازار ارز در این سال ها بدون توجه به این واقعیات بنیادین راه خود را رفته است. رئیس کل بانک مرکزی در اظهارات خود نیز به ویژگی خاص بازار غیر رسمی ارز شامل: تاثیر پذیری بالای آن از اخبار تحولات سیاسی و بین المللی مرتبط با کشور و در مقابل حساسیت پایین آن نسبت به متغیرهای بنیادین بازار ارز (وضعیت منابع و مصارف ارزی کشور) اشاره کرد. با این اوصاف نموداری که بانک مرکزی از این موضوع منعکس کرد، این خبرزدگی دور از واقعیات بنیادین بازار غیر رسمی ارز را منعکس می کند. 57 میلیارد دلار مداخله ارزی بانک مرکزی در طول دهه گذشته و 3 رقم خیلی بزرگ اما بخش دیگری از اظهارات رئیس کل بانک مرکزی به رونمایی رسمی از میزان مداخلات ارزی در طول سال های گذشته در بازار ارز غیررسمی بر می گشت. وی اگر چه گفت که این بانک باید بخشی از ارزی را که دولت به او می دهد برای جلوگیری از افزایش قابل توجه پایه پولی بفروشد، با این حال، 57 میلیارد دلار مداخله ارزی در طول سال های 89 تا 1401، قابل توجه است که اتفاقا در همین سال ها با وجود این میزان ارزپاشی، نرخ ارز نیز جهش قابل توجهی داشته است. نکته قابل تامل در این داده ها، وجود سه عدد بزرگ مداخله ارزی در سال های 1390، 1395 و 1396 است. در این سه سال بانک مرکزی به ترتیب 16.3، 11.7 و 18.5 میلیارد دلار در بازار ارز مداخله کرده است. آن هم در شرایطی که در بقیه این سال ها، این رقم کمتر از ۴ میلیارد دلار بوده است. در این زمینه، گزارش ایرنا نشان می دهد که در سال 90 و با آغاز تحریم ها که التهاب در بازار غیررسمی ارز آغاز شد، شدت گرفتن مداخلات ارزی بانک مرکزی در این بازار عجیب نیست. اما در سال های 95 و 96 که از قضا دوران برجام و رفع تحریم بود، مقدار بالای مداخله بانک مرکزی در بازار غیررسمی، شائبه سرکوب مصنوعی نرخ ارز با مقاصد سیاسی در ایام انتخابات را مطرح می کند.