بازی برد-برد تهران و کاراکاس

 سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان در سفری پنج روزه در آمریکای لاتین است و در اولین ایستگاه به ونزوئلا رفته است، کشوری با سابقه انقلابی و ایستادگی در برابر استعمارگران اسپانیایی و پرتغالی در گذشته و حالا در برابر آمریکایی ها؛ که از این جهت علقه ها و مشترکات زیادی با کشورمان دارد، اما آیا تنها همین اشتراکات تاریخی و فرهنگی باعث نزدیکی دو کشور شده یا موضوعاتی فراتر از این در حوزه های امنیتی، اقتصادی و راهبردی در میان است؟ از ابتدای دولت سیزدهم همواره از سوی رئیس جمهور و وزارت خارجه اعلام شده دولت سیزدهم با جدیت به دنبال اجرای سیاست همسایگی است و در ادامه این تعبیر مطرح شد که همسایگی لزوما به معنای هم مرزی نیست و می تواند مرزهای فرهنگی و تاریخی و اشتراکات دیگر را نیز در بر بگیرد، هرچند اولویت با کشورهای هم مرز است اما با این نگاه آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین نیز در حوزه این سیاست همسایگی تعریف شدند و دولت سعی کرد در سایه تحریم های شدید غرب و فشاری که آن ها به کشورها برای ارتباط نگرفتن با ایران وارد می کنند تلاش خود را برای توسعه روابط افزایش دهد. به نظر می رسد این رویکرد دولت تا حد زیادی جواب داده و رفت و آمدهای سیاسی سطح بالا میان ایران و کشورهای منطقه و پهنه های گفته شده تاییدی بر موفقیت این سیاست است. از دوره ریاست جمهوری باراک اوباما، آمریکا تلاش کرد تا حضور ایران در آمریکای جنوبی محدود شود اما ایران به ویژه در زمان دولت احمدی نژاد چنین تلاشی را تا حدی عقیم گذاشت و حضور پررنگی را در حیاط خلوت آمریکا در آمریکای لاتین به نمایش گذاشت. محور این نفوذ ایرانی به جنوب آمریکا؛ کشور ونزوئلاست که علاوه بر سیاست های ضد امپریالیستی دارای معادن عظیم فلزات گران بها و نفت و گاز است، با این حال اگرچه معادن بزرگ و ثروت های خدادادی روی زمین و زیرزمین دارد اما به دلیل فشارهای آمریکا در سال های اخیر و تحریم های سختی که دچار آن بوده دچار فقر و تورم شدید و در نتیجه استهلاک تجهیزات فناورانه شده و در این حوزه با مشکلات بزرگی روبه روست به گونه ای که تا حد زیادی توان تولیدی این کشور را کاهش داده و نمی تواند ثروت زیرزمینی اش را استحصال کند. همین موضوع مهم ترین زمینه برای همکاری ایران و ونزوئلاست. ایران با توانمندی که در این سال ها یافته می تواند در حوزه تجهیز و تعمیر پالایشگاه های  پتروشیمی و ساخت و تجهیز نیروگاه برق و صادرات فنی و مهندسی کمک های گسترده ای را به ونزوئلا داشته باشد و در مقابل ونزوئلا که هم معادن عظیم نفت و هم طلای بسیار با کیفیتی دارد، به راحتی می تواند هزینه این صادرات فنی و کمک های لجستیکی را به ایران پرداخت کند همان طور که در این سال ها هیچ گاه ونزوئلا بدهکار ایران نبوده و به روش های مختلف بدهی های ونزوئلا به ایران صفر شده است. این همکاری به حدی برای دو طرف شیرین بوده که ونزوئلایی ها پیشنهادهای آمریکا را نیز رها کرده اند و به دلیل فناوری بالای ایرانی و قیمت مقرون به صرفه خدمات کشورمان و نیز سابقه بد آمریکایی ها، ایران را انتخاب کردند. اما آن چه این سفر را تا حد زیادی متفاوت از قبل کرده، این است که ایران توانسته با اورهال سه پالایشگاه در ونزوئلا عملا به پالایشگاه فراسرزمینی برای تولید فراورده های نفتی دست یابد که اقدامی بسیار مهم و راهبردی در منطقه آمریکای لاتین به شمار می رود. با این کار نفت ایران که از لحاظ کیفیت بسیار بهتر از نفت ونزوئلاست، در پالایشگاه های این کشور با نظارت ایران به فراورده تبدیل می شود و در بازار ونزوئلا، آمریکای مرکزی و جنوبی به فروش می رسد. از طرفی ایران می تواند به فروش یک میلیون بشکه در روز نفت خودش مطمئن شود و از سوی دیگر یک کشور دوست ایران در منطقه ای نزدیک به آمریکا، مشکل سوخت خود را برطرف کرده است. ایران و ونزوئلا در سال های قبل تجارت چندان زیادی نداشتند و به ویژه در سال های کرونا این میزان کاهش شدیدی یافت. ایران در سال 1400 به حجم تجارت 600میلیون دلاری با ونزوئلا رسید و حالا گفته شده این رقم با رشد 5 برابری در دو سال اخیر به بیش از 3میلیارد دلار رسیده است که افزایش چشمگیری به شمار می رود هر چند به گفته سران دو کشور در کاراکاس این رقم مطلوب نیست و در دو مرحله باید به 10میلیارد دلار و 20میلیارد دلار برسد. امضای 19 تفاهم نامه در یک سفر دوجانبه میان رئیسی و مادورو اتفاقی کم نظیر محسوب می شود اما نشان از روابط بسیار دوستانه و فراتر از یک دوستی میان تهران و کاراکاس دارد که امیدواری های زیادی را در آینده خواهد داشت. آینده ای که می تواند برای کشورمان ثروت و اشتغال به همراه آورد و از سوی دیگر در حوزه امنیتی و راهبردی به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک ونزوئلا در اقیانوس اطلس و نزدیکی به ایالات متحده آمریکا آورده های مهم و موثری به همراه داشته باشد که بحث مفصل دیگری است.