آغاز و فرجام نُرمالیزاسیون

«آغاز گفت‌وگوی سیاسی و همه‌جانبه با غرب اعم از اروپا و آمریکا  مناسب‌ترین راه باقی مانده است.» این عباراتی است که علی‌اکبر صالحی، وزیر امور خارجه کشور در دولت دهم و رئیس سازمان انرژی اتمی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم کنار هم قرار می‌دهند. نکته اما این جاست که  برای کمک به باز شدن گره کور مناسبات ایران و آمریکا، بیش از این که به شناخت ساختار تصمیم گیری ایران و جهت گیری های جمهوری اسلامی نیاز باشد، باید جهت گیری های ایالات متحده و ساختار تصمیم گیری آمریکا را شناخت.مشکل در مناسبات تهران و واشنگتن با کنشگری آمریکایی ها شروع شد، با کنشگری آمریکایی ها ادامه یافت و با کنش گری های آمریکایی ها ادامه خواهد یافت. ایران بازیگر  دوم این مناسبات است و کمتر از آمریکا که بر ایران اثر می گذارد، می تواند بر آمریکا اثر گذار باشد. به عبارت دیگر، تحریم کننده، آمریکا و تحریم شده، ایران است. تا زمانی که تحریم کننده قانع نشود تحریم های خود را بردارد، تحریم شده نمی تواند تحریم کننده را مجبور کند مگر این که به خواست تحریم کننده تن دهد.فرض می کنیم جمهوری اسلامی سرانجام با مذاکره جامع یا فراگیر یا سیاسی با ایالات متحده آمریکا موافقت می کند. این تصمیم با استقبال آمریکا مواجه و مذاکرات دو جانبه یا چند جانبه در گوشه ای از جهان آغاز می شود. باز هم فرض می کنیم مذاکرات پس از فراز و فرودهای فراوان و طولانی مدت و نفسگیر، سرانجام به نتیجه می رسد. خروجی مذاکرات، احتمالا چنین خواهد بود:1 – محدودیت در کمیت و کیفیت فعالیت های موشکی ایران 2 – همگامی ایران با غرب در تحریم تسلیحاتی روسیه 3 – قطع حمایت های سیاسی، مالی و تسلیحاتی ایران از متحدان منطقه ای خود در مقابل، بخش عمده تحریم های هسته ای، موشکی، ضد تروریستی آمریکا علیه ایران برداشته و توافق جامع حاصل می شود. با این حال، این پایان کار نخواهد بود. مدت زمانی بعد، یک ترامپ دیگر در آمریکا از راه می رسد و توافق را برهم می زند و تحریم ها را مجدد بر قرار می کند به این امید که توافقی بهتر حاصل شود. آمریکا چند سال صبر می کند تا ایران دوباره زیر فشار، سرانجام به یک مذاکره جامع‌تر تن دهد. نتیجه این مذاکره احتمالا چنین خواهد بود:1 – الزام جمهوری اسلامی به رعایت حقوق بشر مد نظر غرب  2 – الزام جمهوری اسلامی به پذیرش روند سیاسی همگرا با غرب در ایران. در یک کلام «نرمالیسیون ایران» در عرصه های خارجی و داخلی و عقبگرد ایران به پیش از بهمن 1357 فارغ از نام نظام سیاسی حاکم بر ایران.فقط در این حالت، آمریکا حاضر می شود «وضعیت اضطراری» ایران را پایان یافته اعلام کند و اجازه دهد چه ایران اسلامی، چه ایران سکولار، چه ایران جمهوری، چه ایران پادشاهی، به جامعه جهانی تحت رهبری ایالات متحده باز گردد.آیا جمهوری اسلامی این پایان بندی را می پذیرد؟ اکنون مشکل در مذاکره کردن یا مذاکره نکردن ایران با آمریکا نیست. مشکل در این است که آیا تهران می تواند شرایط آمریکا را بپذیرد به گونه ای که امنیت ملی ایران به خطر نیفتد؟بر اساس تجربه تلخ خروج آمریکا از برجام، هرگونه توافقی که تمامی خواسته های آمریکایی ها را برآورده نکند،  به قول سناتور تام کاتن، با چرخش یک قلم روی کاغذ، برباد خواهد رفت. بدون شناخت جهت گیری های ایالات متحده و ساختار تصمیم گیری آمریکا، به ویژه نقش غیر قابل کتمان کنگره آمریکا در تنظیم مناسبات تهران و واشنگتن، تلاش ها برای آشتی، تنش زدایی یا حتی مدیریت تنش میان دو کشور اگر محکوم به شکست نباشد، بسیار متزلزل و ناپایدار خواهد بود.