روزنامه خراسان
1402/05/07
خطر حریم شکنی به بهانه صمیمیت در شعر آیینی
شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که در مجالس مذهبی ، شعرهایی را از زبان مداحان یا شاعران شنیده باشید که علاوه بر ایجاد فضای متفاوت، برایتان از تازگی محتوایی و مفهومی خاصی برخوردار است؛ اما واقعیت ماجرا این است که تعداد این شعرها بسیار محدود است و بیشتر شاعران به وصف حال نویسی و توصیف گرایی های معمولاً تکراری روی می‌آورند که برخی از آن ها، از نظر سندیت تاریخی گاهی با اشکالات جدی روبه‌روست. در ادامه سلسله گزارش‌های آسیب شناسانه درباره شعر آیینی ،به سراغ دکتر محمود اکرامی فر، شاعر و پژوهشگر ادبی رفته و با او گفت‌وگویی داشته‌ایم. مسئله شناسی مهم‌تر از آسیب‌شناسی اکرامی فر در ابتدا ضمن تشریح برخی از اشکالات موجود در شعر آیینی، مذهبی امروز گفت: در شعرهای آیینی امروز، چند مسئله وجود دارد وما باید بیشتر به دنبال مسئله شناسی باشیم تا آسیب‌شناسی. یکی از این مسئله‌ها، توجه دقیق به جایگاه مخاطب است. دربسیاری از شعرهای آیینی، شاعر قصد دارد احساس و عاطفه مخاطب را برانگیزد و به همین دلیل از انتقال آگاهی و ارتقای مخاطب از وضع موجود به وضع مطلوب غافل میشود. این پژوهشگر ادبی تصریح کرد: این واقعیت را باید پذیرفت که بسیاری از شاعران ما، به همان اندازه‌ای که برای شعرهای غیرمذهبی تلاش می‌کنند برای شعرهای مذهبی، زمان و انرژی صرف نمی‌کنند. آن‌ها با این موضوع، ساده برخورد می کنند و به دنبال مضمون‌آفرینی تازه و ارائه سخنی نو نیستند بلکه بیشتر به دنبال برانگیختن حس و عاطفه مخاطب هستند. مخاطبان امروز مخاطبان 100سال پیش نیستند دکتر اکرامی فر گفت: ما در روزگاری زندگی می‌کنیم که مخاطبانمان روزبه‌روز سوادشان بالاتر می‌رود و این مخاطب‌ها همان مخاطبان صدسال پیش نیستند. بیشتر این مخاطبان، سواد دینی بالایی دارند و بی‌تردید هر شعری را به‌عنوان شعر آیینی و روایت صحیح، قبول نمی‌کنند. وی افزود: گاهی شاعران به دلیل دانش کم به سراغ بهره‌گیری از خیال و اغراق می‌روند و از حوادث و نمادهایی صحبت به میان می‌آورند که در تاریخ اسلام وجود نداشته و جزو اضافه‌ها ییست که به سیره بزرگان دین ما افزوده‌شده است. همین کم‌دانشی برخی شاعران باعث میشود که علاوه بر ایجاد شک و شبهه در ذهن مخاطبان امروز، باعث دلزدگی مخاطب از شنیدن شعر آیینی شود. اکرامی فر ضمن انتقاد از نپرداختن به همه ابعاد زندگی ائمه اطهار(ع) گفت: وقتی سطح مطالعات و دانش یک شاعر آیینی کم باشد به سراغ فرازهای ناشنیده‌تر از زندگی ائمه اطهار نمی‌رود و درنتیجه بسیاری از بخش‌های زندگی این بزرگان در پس پرده فراموشی پنهان می‌ماند، درصورتی‌که اگر قرار است بزرگان دین ما، اسوه و الگوی زندگی ما باشند باید تمام نقش‌های آن‌ها برای مخاطب تشریح شود، نقش‌هایی مانند نقش پدری، مادری، فرزندی و ... .ما باید در شعر، این نکته را برای مخاطب مان تشریح کنیم که کسانی می‌توانند به مقام امام حسین (ع) برسند و این‌گونه شهید شوند که زندگی سرشار از خوبی‌ها داشته باشند. نقل به مضمون است که شهید سردار حاج قاسم سلیمانی می‌گفت: «برای شهید شدن، باید شهید زندگی کرد». ما شاعران آیینی باید این دو سؤال مهم را بارها و بارها از خودمان بپرسیم که چرا نقش پدری، همسری، فرزندی و دیگر نقش‌های اجتماعی امام حسین (ع) و دیگر بزرگان دینمان در شعر و ادبیات ما کمتر بیان‌شده است؟ چرا شعر آیینی، مذهبی ما تک ساحتی است؟ نمادگرایی مفرط و آسیب‌های آن اکرامی فر تصریح کرد: یکی از موارد دیگری که به‌عنوان مسئله باید در شعر آیینی مذهبی‌مان به آن توجه کنیم این است که در بسیاری از موارد ما با نمادگرایی مفرط در محتوا روبه‌رو هستیم و این موضوع آن قدر در برخی از شعرها پررنگ میشود که اصل ماجرا که ترویج و تبلیغ سیره انبیاست به گوشه‌ای رانده میشود. یادمان باشد که اغراق و خیال‌انگیزی بیش‌از حد در حوزه شعر آیینی، مذهبی به گناه ختم میشود و بیشتر از آن‌که مؤثر باشد ضربه زننده است. شاعر رسانه باشیم وی اظهار کرد: عصر ما، عصر شاعر رسانه است. هر شاعری باید سواد رسانه‌ای بالایی داشته باشد. شاعران امروز باید از ماندن در قالب یک اپراتور رسانه‌ای عبور کنند به این معنی که اکتفا به تولید شعر و رها کردن آن به حال خود، یک نوع اپراتوری است. شاعر شعر مذهبی باید توان سوژه یابی های مستند از زندگی بزرگان و سرودن درباره آن را داشته باشد. او همچنین باید با توجه به مسائل روز از قدرت ارزیابی و تحلیل موضوعات دینی برخوردار و از همه مهم‌تر توان خود بیانگری و ارسال پیام در شعرش را داشته باشد. حریم‌شکنی نکنیم وی در پایان، ضمن انتقاد از برخی حریم‌شکنی‌ها به بهانه سرودن شعرهای صمیمی درباره ائمه اطهار(ع) گفت: بهترین نظارت‌کنندگان بر سلامت شعر، خود شاعران هستند. شاعران باید به این نکته توجه کنند که در ظاهر و باطن شعرهایشان دروغ، افترا، تهمت و توهین نباشد. گاهی در شعرهای آیینی، مذهبی، به بهانه گفت‌وگوی صمیمی با بزرگان دین، حریم‌شکنی‌هایی انجام میشود که این موضوع را نیز باید در ردیف بزرگ‌ترین آسیب‌های این حوزه به شمار بیاوریم.
سایر اخبار این روزنامه
4 راهکار تحول مالیاتی در برنامه هفتم
ترجمان «زینبی زیستن» در روزگار ما
خطر حریم شکنی به بهانه صمیمیت در شعر آیینی
واکنش ها به اظهارات وزیر ارشاد درباره ورود400 نیروی جوان حزب اللهی به این وزارتخانه
دومینوی خانمان‌سوز حرام‌خواری
مسئله ای حیاتی که اولویت نظام برنامه ریزی نیست!
زمزمه شهر؛ لبیک یا حسین(ع)
قدرت‌نمایی علمی دانش‌آموزان
یوفو و جنازه خلبانش در اختیار آمریکاست؟
تداوم بازی سوئد در زمین موساد
افشای ماموریت مالی
دستبرد از نقطه کور !
دلتنگی برای مُحرم‌های کودکی
