خانواده، دال مرکزی برنامه هفتم توسعه است

«خانواده محور برنامه هفتم توسعه است» محمدباقر قالیباف رئیس مجلس هفته گذشته در همایش نظاره جهش تولید دانش‌بنیان با بیان این مطلب در خصوص جایگاه خانواده در برنامه هفتم توسعه خاطر نشان کرد که «هر برنامه‌ای مخاطبی دارد، خانواده باید محور تمامی حرکت‌های ما باشد.» این تأکید بر توجه به موضوع خانواده اتفاقی مربوط به امروز یا دیروز نیست و حداقل دهه هاست که رهبر معظم انقلاب با توجه خاص به این مسئله، خانواده سالم را اساس پیشرفت جامعه معرفی کرده‌اند. از جمله این موارد در نشست اندیشه‌های راهبردی سال ۱۳۹۰ بود که ایشان این مسئله را بار دیگر گوشزد کردند و تأکید داشتند که «در نگاه اسلام، خانواده پایه بسیار مهم و سلول اصلی جامعه است، به گونه‌ای که بدون بهره‌مندی از خانواده‌های سالم، سرزنده و با نشاط، امکان پیشرفت جامعه به ویژه پیشرفت فرهنگی وجود ندارد.» اکنون به همراه ارائه برنامه هفتم توسعه به مجلس توسط دولت موضوع خانواده بار دیگر مورد توجه قرار گرفته و وعده شده تا این بار در مورد این دال مرکزی توسعه غفلت انجام نشود. فاطمه قاسم‌پور، یکی از نمایندگان کمیسیون اجتماعی مجلس در کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه پیش از این در گفت و گویی در خصوص مسئله خانواده در برنامه هفتم با اشاره به تأکید سیاست‌های کلی این برنامه هفتم بر دو موضوع تحکیم نهاد خانواده و رفع موانع رشد و شکوفایی زنان گفت: با همین رویکرد محور‌های اصلی برنامه در دو بخش زنان و خانواده شفاف و احکام مختلف حول این محور‌ها طراحی شد.
قاسم‌پور همچنین با اشاره به رویکرد مجلس در فرآیند اصلاح بخش زنان و خانواده لایحه دولت گفت: با توجه به اینکه در حوزه زنان در سیاست‌گذاری هنوز نتوانسته‌ایم به اجماع حداکثری دست یابیم، سعی شد با استفاده از ظرفیت حداکثری کارشناسی و تعریف فرآیندهایی، تا حد امکان مشارکت کارشناسان را داشته‌باشیم و در تعامل با ایشان بتوانیم این مسیر را طی کنیم.
این عضو کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه با بیان اینکه اصلاحاتی در لایحه متناسب با بند ۱۵ سیاست‌های کلی برنامه هفتم صورت گرفت، افزود: زنان ما از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون توانسته‌اند ظرفیت‌ها و استعداد‌های خود را در زمینه‌های مختلف به خصوص زمینه‌های پژوهشی، علمی، ورزشی و عرصه‌های دیگر تقویت کنند، منتها به اندازه‌ای که زنان توانمند و تقویت شده‌اند، کمتر از این توانمندی‌ها در اداره کشور استفاده شده‌است، بنابراین نیازمند رفع موانع و تسهیل شرایط برای زنان هستیم، در همین راستا در اصلاح برنامه هفتم توسعه مواردی در بخش‌هایی نظیر دانش‌بنیان، حمایت از تعاونی‌ها و کسب و کار‌های زنان، خانه‌های خلاق و نوآوری، زیرساخت‌های شتاب‌دهی نوآوری در نظر گرفته‌شد.
وی با اشاره به بخش خانواده در برنامه هفتم توسعه گفت: با توجه به اینکه در سیاست‌های کلی برنامه هفتم بر تحکیم خانواده تأکید شده‌است، با مشورت با جمع کارشناسی اصلاحاتی در بخش خانواده اعمال شد. در لایحه دولت موضوع زنان سرپرست خانوار به درستی مورد توجه قرار گرفته‌بود که البته این ماده نیازمند بازنویسی و بازطراحی بود که این اقدام صورت گرفت. ضمن آنکه موضوعاتی نظیر زنان روستایی و هویت دختران نوجوان نیز به احکام کمیته اضافه شده‌است.


این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: از سال گذشته در کمیسیون اجتماعی در هر کدام از این موارد در تعامل با کنشگران آن عرصه، دستگاه‌های مربوطه و کارشناسان طی فرآیندی متمرکز نقاط چالش و رویکرد مطلوب مداخله را مشخص کردیم و حکم آن تعریف شد. احکام نهایی در این موضوعات مجدد با کارشناسان و کنشگران هر بخش مورد بازبینی قرار گرفت.
وی با اشاره به ساختار حکمرانی حوزه زنان و خانواده در برنامه هفتم گفت: یکی دیگر از پیشنهادات در برنامه ایجاد تغییراتی در ساختار مشاوران امور بانوان دستگاه‌ها و همچنین معاونت امور زنان و خانواده است. باید ساختار اجرایی مرتبط با حوزه زنان و خانواده تغییراتی داشته تا بتواند مأموریت‌های خود را به خوبی انجام دهد.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی افزود: پس از نهایی‌شدن پیشنهادات اصلاحی و الحاقی کمیته، این پیشنهادات مجدد با جمع حدوداً ۱۰۰ نفره‌ای از کارشناسان حوزه زنان و خانواده و همچنین مراکز پژوهشی و دانشگاهی مرتبط به شور گذاشته شده‌است؛ نکات جمع‌آوری‌شده در کمیته زنان و خانواده کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه مورد بررسی نهایی قرار خواهد گرفت و در پیشنهادات اصلاحی و الحاقی لحاظ خواهد شد. اکنون پس از بررسی بخش زیادی از برنامه هفتم توسعه و در شرایطی که رئیس مجلس بار دیگر محور بودن خانواده در برنامه هفتم را مورد تأکید قرار داده است، سیدکریم حسینی که یکی دیگر از نمایندگان کمیسیون اجتماعی مجلس در کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه است، طی گفت وگویی با «جوان» اقدامات انجام شده را در این حوزه تشریح کرده‌است. آقای قالیباف بار دیگر خانواده را مخاطب برنامه هفتم توسعه دانستند در این خصوص در کمیسیون اجتماعی مجلس و همین‌طور کمیسیون تلفیق چه برنامه‌ریزی انجام شده‌است؟
در خصوص بحث خانواده، مقام زن و بحث جمعیت ما سال گذشته یکسری از قوانین را در مجلس داشتیم که کمیسیون اجتماعی آن‌ها را آماده کرد، به صحن علنی آورد و به تصویب نمایندگان مجلس رسید. این قوانین مبنایی برای برنامه هفتم شد و در برنامه هفتم هم کمیته مجزایی تشکیل شد. یعنی به‌رغم اینکه معمولاً کمیته‌ها براساس کمیسیون‌های تخصصی تشکیل می‌شوند، کمیته خانواده، جمعیت و زنان تشکیل شد و این کمیته از نقطه‌نظرات صاحب نظران به ویژه مراجع ذیربط به همراه نظرات سایر نمایندگان، کمیسیون‌های تخصصی مجلس، مرکز پژوهش‌ها و افراد خبره استفاده کرد. به خصوص جلسات مکرر و زیادی را قبل از کمیسیون تلفیق و حین تشکیل کمیسیون تلفیق داشتیم که در این خصوص هم دو تن از همکاران کمیسیون اجتماعی که از جامعه زنان نیز هستند مسئولیت این کمیته را برعهده گرفتند و موضوع اصلی و بنیانی این نشست‌ها را بحث‌های خانواده قرار دادند. قطعاً در بررسی‌هایی که در صحن انجام می‌شود نیز این امر مورد توجه قرار خواهد گرفت و سعی شده هم برای تحکیم بنیان خانواده، هم تکریم مقام زن و هم اینکه بتوانیم قوانین و موادی را در برنامه هفتم داشته باشیم که اساس کار و برنامه‌های بعدی دولت‌ها در این خصوص باشد، چاره اندیشی کنیم. از نظر آماری و کمیتی قرار است چه اتفاقی در حوزه خانواده بیفتد؟
در بررسی برنامه هفتم معمولاً کلیاتی از مطالب مختلف گفته می‌شود و در این خصوص نیز کلیات گفته شده‌است. اینکه بخواهیم همه موارد مربوط به کانون خانواده را در برنامه هفتم داشته‌باشیم، قطعاً به این شکل نیست. بالاخره قرار است توسعه‌ای در بحث خانواده اتفاق بیفتد، بر این اساس قرار است خانواده طی برنامه از کجا به کجا برسد؟
در بررسی مواد برنامه هفتم مقرر شد در هر حوزه‌ای وزارتخانه مربوط و در کلیت قضیه دولت دستورالعمل‌های مربوط به این مطلب را ارائه دهد. معمول کار هم این است که طی بررسی برنامه هفتم برای مصوباتی که برای برنامه هفتم وجود دارد، دو مطلب را مدنظر داشته‌باشیم؛ اولاً اینکه یک برنامه زمانی در برنامه هفتم مشخص شود که تا چه سالی می‌خواهیم به چه اهدافی برسیم و بعد از آن هم ضمانت اجرا داشته‌باشیم. ضمانت اجرا هم به این شکل باشد که اگر قرار است این برنامه‌ها اجرا شود چه نهادها، دستگاه‌های اجرایی و وزارتخانه‌ای مسئول هستند و اگر این کار نشد چه برخوردی با چه کسی که این وظیفه را داشته بشود، این برخورد با وزارتخانه، دستگاه اجرایی یا هر کس یا جایی است که وظیفه برعهده او گذاشته شده‌است. ایراد و آسیب اصلی که معمولاً به قوانین و مصوبات وارد می‌شود، این است که مسئول یک کار مشخص نمی‌شود و همچنین معلوم نیست اگر مشخص شد و انجام نداد چه برخوردی با او و چه مؤاخذه‌ای باید انجام شود، یا اینکه اگر هم قرار است انجام شود در چه فاصله زمانی با این‌ها باید انجام شود.

اشاره کردید با مرکز پژوهش‌های مجلس و برخی دیگر از نهاد‌های مطالعاتی هم بحث‌هایی داشتید، پیشنهاداتی از آن‌ها نیز دریافت کردید؟
معمول بررسی برنامه هفتم این بوده که کمیته تخصصی که از طرف کمیسیون اجتماعی است از چند طریق این مهم را انجام می‌دهد. یکسری پیشنهادات را به کمیسیون اجتماعی می‌دهند و کمیسیون اجتماعی هم به عنوان کمیسیون تخصصی بررسی می‌کند و به کمیته ارجاع می‌دهد، یکسری پیشنهادات هم هست که یا در جلسات کمیسیون یا در جلساتی که کمیته با صاحبنظران دارد، گرفته می‌شود، این صاحبنظران از مراکز دانشگاهی یا تشکل‌های زنانی هستند که در جامعه فعالیت دارند، همچنین نمایندگان نیز این پیشنهادات را می‌دهند یا مرکز پژوهش‌های به عنوان یکی از طرف‌های مشورت نظرات خود را ارائه می‌دهد، ولی مصوبه نهایی در کمیسیون تلفیق انجام می‌شود که الان برای ارائه به صحن علنی آماده شده‌است. دولت اعتراض دارد که بخش زیادی از لایحه برنامه هفتم توسط کمیسیون تلفیق مجلس عوض شده‌است، آیا در بخش خانواده نیز تغییراتی اتفاق افتاده‌است؟
من جزئیات تغییرات را نمی‌توانم الان ارائه دهم و دم‌دستم نیست، ولی ما در هر موضوعی از جمله این موضوع یکسری از تغییرات را با توجه به منافع کشور و نقطه‌نظرات صاحبنظران داشته ایم، اصلاً فلسفه اینکه برنامه از دولت به مجلس ارائه می‌شود، این است که اگر تغییر و اصلاح باید انجام شود یا تکمله‌ای برای آن ماده یا قانون هست، در مجلس انجام شود و این برای همه قوانین معمول است.