روزنامه جوان

پهپاد‌های سپاه آلودگی هوا را کم می‌کنند

جوان آنلاین: همزمان با سرد شدن هوا، موضوع وارونگی و گرفتاری کلانشهر‌ها در پوششی از آلودگی دغدغه مهم مردم و مسئولان می‌شود. مشکلی که در نهایت منجر به تعطیلی مدارس و ادارات شده و تنها راه حلی که تاکنون برای آن عملیاتی‌شده، نگاه کردن به آسمان به امید وزیدن باد یا باراش باران است. در این میان مدتی است مسئله بارورسازی ابر‌ها نیز مطرح است که معمولاً در مورد مقابله با خشکسالی از آن شنیده ایم، اما در گفت وگوی «جوان» با مجید علی‌آبادی مؤسس شرکت دانش‌بنیان نوین تجهیز دانش‌فضا فجر تأثیر بارورسازی بر کاهش آلودگی هوا و چگونگی کارکرد این فناوری نیز مطرح‌شده که بخش اول این گفتگو در ادامه می‌آید.    شما تنها شرکت دانش‌بنیانی هستید که در زمینه بارورسازی ابر‌ها در کشور فعال هستید؟ بله، ما اولین شرکت دانش بنیان ایران هستیم که تولید مواد ویژه باروری ابر‌ها را انجام دادیم و در این سال‌ها نیز تولیدات خود را در اختیار مجموعه هوافضای سپاه و وزارت نیرو قرار داده ایم و استفاده هم شده‌است.    با توجه به شرایطی که این مدت در موضوع آلودگی هوا در تهران و برخی از کلانشهر‌ها داشتیم غیر از مسئله خشکسالی که طبیعتاً می‌توان از بارورسازی ابر‌ها برای آن استفاده کرد، آیا این امکان وجود دارد که در زمان آلودگی هوا با بارورسازی موجب بارندگی و کاهش آلودگی هوا شویم؟ بله، چنین چیزی امکانپذیر هست، البته به شرطی که ابری هم وجود داشته‌باشد و زمانی که هوا ابری است، کاملاً امکانپذیر است. ما در صنعت هم جا‌هایی که گرد و غبار و ذرات معلق زیادی داریم، از دستگاهی که آب را در فضای آلوده اسپری می‌کند، استفاده می‌کنیم. در زمان آقای احمدی نژاد هم مطرح شد که با هلی کوپتر آبپاشی انجام شود که هر چند روش علمی است، ولی هزینه زیادی دارد و هلی کوپتر هم فقط می‌تواند منطقه کوچکی را آبپاشی کند و راه اساسی نیست. حالا اگر بتوان در زمان آلودگی هوا بارندگی ایجاد کرد، قطعاً یکی از نتایجش کاهش آلودگی هواست. این بحث کاهش آلودگی با استفاده از بارورسازی ابر‌ها همین هفته‌ها در هند بسیار داغ است و چند مؤسسه آن‌ها در حال کار در این خصوص هستند و حتی مسئولان آن‌ها اعلام کرده‌اند می‌خواهند آلودگی برخی از شهرهایشان را از این طریق کاهش دهند.    حتی امکان اینکه جلوی بارندگی هم گرفته شود، وجود دارد؟ بارورسازی ابر‌ها را روس‌ها و چینی‌ها نیز استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه اگر موادی که در ابر‌ها تزریق می‌شود، چند برابر مقدار مورد نیاز باشد پدیده‌ای اتفاق می‌افتد که اصطلاحاً اورو سیلینگ (بالاتر از سقف) گفته‌می شود و موجب می‌شود بارندگی پیش رو متوقف شود. مثلاً روس‌ها برایشان مهم است که در مراسم سالگرد پیروزی در میدان سرخ بارندگی نباشد، آن‌ها با استفاده از این روش کاری کرده‌اند که نزدیک به ۲۰ یا ۳۰ سال است که در این روز باران نیامده‌است. روس‌ها قبل از اینکه ابر‌ها به محل مراسم برسند آن‌ها را بارور می‌کنند و اصطلاحاً آب ابر را می‌گیرند، در چین هم این کار سابقه بسیار زیادی دارد و مثلاً برای المپیک یا مراسم‌های دیگر از بارندگی جلوگیری کرده‌اند.    خب اشاره کردید که برای بارورسازی در زمان آلودگی هم نیاز است هوا ابری باشد. با وجود اینکه هفته گذشته هوا کاملاً آلوده‌بود، سازمان هواشناسی اعلام کرد حتماً بارندگی خواهیم داشت، ولی اتفاقی نیفتاد، یعنی ابری نبود یا اینکه ابر آن قابل‌باروری نیست؟ اصلاً چه ابر‌هایی را می‌توانید بارور کنید؟ اولاً همه ابر‌ها قابلیت بارندگی ندارند و فقط چهار یا پنج نوع از ابر‌ها این قابلیت را دارند، مثلاً ابر‌های سیروسی که در ارتفاع بسیار بالا هستند، معمولاً خاصیت باروری ندارند و اگر بتوانیم آن را بارور هم کنیم، قطره آبی که قرار است مثلاً پنج کیلومتر پایین بیاید در مسیر بخار می‌شود و عملاً بارندگی مؤثری ندارد از سوی دیگر، اما خیلی از ابر‌ها هم قابلیت باروری دارند که بارور هم نمی‌شوند و به راحتی از بالای سر ما رد می‌شوند.  ما در ترمودینامیک داریم که اگر آب را خیلی آرام خنک کنیم تا منفی ۳۸ درجه سرد می‌شود و یخ نمی‌زند، حالا از سوی دیگر ابر‌های ایران هم سرد هستند و دمای متوسط ابر‌ها زیر صفر درجه است، برای اینکه بارش در ابر‌های سرد اتفاق بیفتد، حتماً باید کریستال یخ درون آن‌ها ایجاد شود و کریستال‌های یخ اگر کوچک هم باشند، رطوبت داخل ابر را که عموماً به شکل ذرات بسیار ریز مایع است، جذب می‌کنند. کنار این قطرات، بخاری هم هست که با چشم دیده نمی‌شود، حالا این بخار‌ها و قطرات ریز به این کریستال یخ می‌چسبندند و این کریستال همینطور بزرگ می‌شود و وقتی که به اندازه کافی سنگین شد، به دلیل وزن خود سقوط می‌کند، ولی ما پایین آن را به شکل باران می‌بینیم، چون وسط راه گرم شده‌است.  پس پایه ابر‌های ایران که بارندگی با آن‌ها می‌شود، ابر‌های سرد است، حالا مشکل این است که آب بالای سر ما تا منفی ۳۸ درجه هم ممکن است سرد شود، ولی کریستال‌های یخ درونش تشکیل نشود، هر چند وقتی که از منفی ۳۸ درجه رد شود کریستال یخ خود به خود تشکیل می‌شود.  این را هم بگویم که عموماً برای آب خالص این اتفاق می‌افتد، ولی اگر ما داخل ابر‌ها ناخالصی داشته‌باشیم، عموماً نقش هسته را بازی می‌کنند، مثال ساده آن این فرآیند تولید نبات شاخه است که داخل آن نخ یا چوب دارد و نمی‌شود بدون هسته آن را تولید کرد، داخل ابر‌ها هم نیاز به این ناخالصی است، حالا خداوند با همین گردباد‌ها در طبیعت، گردوخاک‌ها را بالا می‌برد و هسته‌ها ایجاد می‌کند تا وقتی که ابر آمد این گردوخاک‌ها هسته‌های ابر‌ها شوند. نمکی که از سطح اقیانوس‌ها می‌آید نیز به داخل ابر‌ها اسپری می‌شود. هسته‌های دیگر مانند باکتری‌ها هم هستند و باکتری‌هایی طبیعی وجود دارد که تعدادی از آن‌ها خاصیت باروری دارند، تعداد مختلفی از خاک‌ها مانند خاک رس نیز خاصیت باروری دارد، ولی خب خیلی قوی نیستند، یعنی اگر ما در آب خالصی که در ابر‌ها هست خاک بپاشیم، ممکن است یک بارندگی مختصر در همین حدی که ماشین هایمان کثیف می‌شود، بگیریم، اما فناوری در دنیا به این شکل است که می‌گوید من به جای اینکه یک تن خاک ببرم و روی ابر بریزم، کما اینکه تایلندی‌ها دارند آب نمک غلیظ می‌ریزند و بارندگی می‌گیرند، البته ابر‌های آن‌ها گرم است و با ابر‌های سرد ما نمی‌شود، ولی فناوری اینجاست تا ماده‌ای را پیدا کنید که یک گرم آن کار یک تن خاک را انجام دهد.    چنین ماده‌ای هم وجود دارد؟ بله، الان بهترین ماده‌ای که این قابلیت را دارد، یدید نقره است، به دلیل اینکه ساختار شش وجهی و کاملاً شبیه کریستال یخ است و وقتی که وارد ابر می‌شود به زبان ساده قطرات آب آن را با کریستال یخ اشتباه می‌گیرند و دور آن جذب می‌شوند و سنگین می‌شوند و سقوط می‌کنند. حالا اگر یک گرم از یدید نقره را به شکل نانو ذرات در بیاورید، می‌تواند به اندازه چند ده تن خاک اثر داشته‌باشد.    خب الان فناوری را دارید که این کار را انجام بدهید؟ بله، دیگر از سال ۹۶ شروع کرده ایم و در اختیار هوا فضا هم گذاشتیم، سردار حاجی زاده هم اعلام کردند که سپاه وارد بارورسازی ابر‌ها شده‌است. تولید مواد آن هم از سال ۹۶ کلاً با ما بوده‌است.    چقدر تولید دارید؟ ما به اندازه‌ای که از ما بخواهند و مصرف کشور باشد، تولید می‌کنیم.    هوا فضا خودش به نحوی در این مورد پیمانکار وزارت نیرو محسوب می‌شود؟ بله دقیقاً اینگونه است. تأمین آب در حوزه وزارت نیرو است و وزارت نیرو هم در خدمت آن است و بدون اجازه آن‌ها حتی اجازه پرواز هم نیست، چون قوانین را به شدت محدود کرده‌اند.    فقط از طریق پهپاد بارورسازی ابر‌ها انجام می‌شود؟ قدیم فقط با هواپیما بود و در مرکز ملی بارورسازی ابر‌ها در یزد انجام می‌شود که در سال ۷۰ تا ۸۰ عملیات انجام می‌شد و در دوره‌ای مانند سال ۹۶ عملیات‌های خوبی هم داشتیم. دو تا هواپیما صافات داشتند که با آن انجام می‌شد، ولی مرکز ۱۰ یا ۲۰ میلیارد آن سال‌ها به شرکت بدهکار شد و کار زمینگیر شد و نشد استفاده کنند که بعد سپاه اعلام آمادگی کرد و گفت ما هواپیما در اختیار می‌گذاریم که آنتونوف در اختیار قرار داد و مواد را هم از ما می‌گرفتند.    هزینه این کار چقدر است؟ هزینه از نظر مواد بسیار کم است و هر پروازی که انجام می‌شود اگر فول پر فلر باشد اگر خیلی زیاد باشد ۴۰ میلیون تومان است.    پس بقیه هزینه‌ها، هزینه پرواز است؟ بله همینطور است، البته بگویم که قدیم مثلاً اگر ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان هزینه مواد می‌شد، ولی هزینه هواپیمای خیلی غول‌پیکر که بلند می‌کنند به ما حدود ۲۰۰ میلیون تومان اعلام می‌شد. به خصوص هزینه اصلی هزینه سوخت بود که فکر می‌کنم می‌گفتند آنتونوف زمان پرواز در یک ساعت حدود یک تن سوخت مصرف می‌کرد که البته هزینه‌های جانبی هم داشت. ولی وقتی که وارد حوزه پهپادی شدیم، خیلی خوب شد و اقتصادی شده‌است. در حالی که همه می‌گویند بهترین و ارزان‌ترین روش استحصال آب در تمام دنیا باروری است دیگر و با این ابتکاری که سپاه انجام داد هزینه‌ها را باز از آن چیزی که بود حدود شش یا هفت برابر کمتر کرد.    در خصوص میزان کارایی باروری گفته می‌شود خیلی قابل‌سنجش نیست و شاید فقط ۱۰ درصد تأثیر داشته‌باشد.  بله همینطور است، چون گفتم برای بارور کردن نوع ابر باید ابر خوبی باشد، مقدار موادی هم که تزریق می‌شود، باید حساب‌شده باشد که همه این‌ها علم است و متخصصان مختلفی هم درگیر آن هستند، مثلاً من مواد را تولید می‌کنم، ولی ابرشناس نیستیم.    فقط یک نوع ابر را می‌شود بارور کرد؟ نه، سه، چهار نوع است و متخصصان ابرشناسی این مسئله را می‌فرمایند و ما هم از متخصصان یاد گرفتیم.  حالا برخی از ابرها خیلی نیازی به هسته وارد کردن از طرف ما ندارند و کریستال یخ به اندازه کافی دارند و البته باید آب کافی نیز داشته‌باشند که این‌ها با رادار‌های هواشناسی مشخص می‌شود، در نتیجه پارامتر‌هایی که در عملیات مطرح است، زیاد است و، چون همیشه شرایط ایده آل وجود ندارد، بین ۱۰ تا ۲۵ درصد احتمال موفقیت عملیات هست که آن را هم از نظر منابع علمی تقسیم می‌شود، مثلاً می‌گویند محل‌هایی که نزدیک ساحل‌ها هستند، به راحتی تا ۲۵ درصد می‌شود افزایش بارندگی داشت، ولی در مناطقی که دور دست هستند حدود ۱۵ درصد مطرح می‌شود، البته گزارش‌های قدیمی ایالات‌متحده از سال ۱۹۷۶ وجود دارد که در برخی از موارد ۷۰ درصد تا دو برابر افزایش بارندگی گزارش شده‌است. در هر صورت ارزیابی باروری کارسختی است و پارامتر‌های مؤثر زیادی دارد، هر چند تجربه ما این است که برخی از مواقع یک عملیات می‌تواند افزایش دو برابری بارندگی را هم برای امروز ایجاد کند، ولی هفته دیگر ممکن است عملیات را انجام دهیم و افزایش بارندگی هم نداشته باشد و شرایط خوب نباشد.    در مورد موضوعی که درباره تأثیر دما فرمودید با توجه به اینکه مسئله بارندگی در مورد شهرهاست و روی شهر‌ها هم توده هوای گرم وجود دارد با این توده هوای گرم بارورسازی روی شهر‌ها چقدر امکانپذیر است؟ مثلاً یک ابری دارد از سمت غرب تهران می‌آید، وقتی که این مواد وارد ابر می‌شوند تا وقتی که مکانیزم‌هایی که گفتم فعال شوند، معمولاً حدود ۲۰ دقیقه تا گاهی یک ساعت طول می‌کشد، بنابراین ابری که می‌خواهد روی تهران بیاید، اگر بخواهیم عمل باروری روی آن انجام دهیم، باید در کرج مواد به آن اضافه شود و وقتی که ابر به بالای تهران رسید، شروع به بارش می‌کند و می‌تواند هوا را پاک کند، ولی آلودگی شهر‌ها عموماً موجب کاهش بارندگی می‌شوند و با ذرات نانویی بسیار ریز اصطلاحاً اورو سیلینگ (بالاتر از سقف) اتفاق می‌افتد و گفتم اگر مواد باروری را بیش از حد بزنیم موجب عدم باروری می‌شود.  یک ابر یک رطوبت و استعدادی دارد، مثلاً فرض کنید یک میلیون هسته نیاز دارد، اگر من بیایم به آن ۱۰ میلیون هسته وارد کنم این‌ها برای جذب رطوبت شروع به رقابت می‌کنند و، چون تعدادشان زیاد است، همگی مقداری رشد می‌کنند، ولی آنقدر بزرگ نمی‌شوند که بتوانند به خاطر وزنشان سقوط کنند پس بارندگی که قرار بود اتفاق بیفتد انجام نمی‌شود، حالا آلودگی هوا هم می‌تواند این نقش را داشته باشد و اگر آلودگی‌های ریز داخل ابر جذب شود می‌توانند بی نهایت هسته وارد ابر کنند و ذرات بسیار‌ریزی در ابر تشکیل شود که نتوانند سقوط کنند، مگر اینکه با توجه به اینکه عمر ابر‌ها زیر یک ساعت است دوباره با هم تلفیق شوند و از ارتفاعی رد شوند و مجدداً بار‌ندگی شود، البته از سوی دیگر خداروشکر در زمستان این آلودگی‌ها پایین هستند و داخل ابر نمی‌روند.  با وجود اینکه آلودگی می‌تواند تأثیر منفی داشته‌باشد، ولی بعضی از آلاینده‌ها مانند اینکه قدیم کشاورزان زمین‌های خود را آتش می‌زدند، چون اندازه درشتی دارند، تأثیر مثبت در باروری دارند و خیلی قدیم که این فناوری نبود کشاورزان زمین‌های خود را آتش می‌زدند و معتقد بودند که بعدش باران می‌آید. حتی مقاله‌ای در آلمان یکی، دو سال پیش چاپ شده‌بود که می‌گفت ذرات درشت کارخانه‌ها را که فیلتر می‌کنیم و نانویی‌ها را اجازه می‌دهیم داخل ابر‌ها شوند که این‌ها میزان بارندگی را کاهش می‌دهند البته هسته‌های زیاد در دراز‌مدت بارندگی ایجاد می‌کنند، ولی فرقش این است که بارندگی آن‌ها بسیار سیل‌آساست و بارندگی‌های نامنظم و سیل آسا توسط آن‌ها ایجاد می‌شود به همین دلیل در منابع علمی به هواشناسان هم توصیه می‌شود تأثیر این ذرات معلق را هم در پیش بینی‌های خود در نظر بگیرند.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
تشکر از دادستان محترم و یک پرسش! (یادداشت روز) (کيهان) راز حذف رابرت مالي (اعتماد)دیدار اعضای تیم ملی فوتسال با رهبر انقلاب (شهروند) جنایت به خاطر نیش زبان های زهر آلود! (خراسان)
سایر اخبار این روزنامه
رقابت‌مندی  و وسعت دایره احراز جهان کافه صهیونیست‌ها را به‌هم زد! راه مقابله با تهاجم فرهنگی مصونیت است نه محدودیت اصلاحات هنوز هم دنبال تخریب علامه مصباح است مسجد مکی با برق رایگان مزرعه ماینر زده بود پهپاد‌های سپاه آلودگی هوا را کم می‌کنند سیب‌زمینی‌ها کشاورز را زمین می‌زنند! جهان کافه صهیونیست‌ها را به‌هم زد! در فوتبال را ببندید داوری قربانی اشتباهات بی‌پایان افشاریان وقتی مجرمان احساس امنیت می‌کنند شیطان پایتخت: قبلاً ۱۹ بار دستگیر شده بودم!  گوترش: شورای امنیت فلج و بی‌اعتبار شده است ۶۰ فیلمساز زن در جشنواره هفدهم سینماحقیقت پرندگان خارزار و برندگان کارزار اخلاق