روزنامه قانون
1396/05/03
مشكلات جامعه با ترويج فرهنگ ايثار حل‌شدني است
مدت‌هاست در كشور، برخي از واژگان و اقدامات در انحصار جريان‌ها و تفكرهاي خاصي درآمده است. اين مساله سبب شده تا اين واژگان يا اقدامات كه بيشتر شاكله مقدسي نيز دارند،كم‌كم خاصيت و جايگاه خود را از دست بدهند و در برخی موارد، اعتماد مردم نسبت به آن‌ها كم‌رنگ یا از اهمیت آن‌ها غفلت شود. «ايثار» يكي از زيباترين این واژگان است. واژه‌اي كه فعاليت‌هاي مختلف جامعه‌بشري براي تعالي انسان و امید به انسانیت در خود گنجانده است. اما امروز در تفكر و ادبيات رایج و نگرش و تلقی اولیه هر ایرانی، واژه ايثار، منحصر به فعاليت‌هاي دفاعی و نظامي و به ویژه مربوط به دوران خاصی است که فرزندان این مرز و بوم در مقابل دشمن نابکار، سینه های خود را سپر دفاع از کشور و انقلاب‌شان کرده بودند. براي آنكه روح و محتواي اصلي واژه ايثار درك شود نياز به تبيين ابعاد مختلف و اهمیت این صفت متعالی انسانی احساس مي‌شود. در همين راستا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي دولت يازدهم با رویکردی جدید، به موضوع ترويج فرهنگ ايثار در كشور توجه كرده است. اقداماتی که با حمایت وزیر وقت از تاسیس «خانه فرهنگ ايثار و مقاومت» و فعالیت های آن از دو سه سال پیش تاکنون آغاز و جلوه مشخص آن در جشنواره ایثار و رسانه در بهمن ماه 1395 پدیدار شد. هرچند همین ترکیب «ایثار و مقاومت» نيز، انحصار ایثار در موضوع پیش گفته را به اذهان متبادر می کند.عبدالحميد‌موذن، مدير اين مركز در گفت‌وگو با «قانون» از دلايل و اهداف اين خانه سخن گفته است كه در ادامه، آن را مي‌خوانيد.در باره خانه فرهنگ ایثار بگویید و این که چه اهدافي را در دستور كار دارد.
خانه فرهنگ ايثار و مقاومت از ابتدای سال ٩٣ با حمایت وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی جناب آقای دکتر جنتی، براساس وظیفه قانونی و رسالت ذاتی این وزارتخانه در حوزه فرهنگ ایثار و تحکیم و اعتلا و ترویج آن در كشور و ميان مردم، در قالب یک مجموعه فرهنگی هنری در زیرمجموعه دفتر مشاورت امور ایثارگران راه اندازی شده است که از یک سو به پیگیری امور ایثارگران وزارت می پردازد و از دیگر سو، با عنایت به جایگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نگاهی نيز به ترویج فرهنگ ایثار و فداکاری دارد.
خوشبختانه این تدبیر و اقدامات و اهداف، در دوران وزارت دکتر صالحی امیری نیز مورد تایید و تاکید قرار دارد. البته گفتنی است که ماهیت و شکل اداره خانه فرهنگ ایثار به نوعی مردمی و غیردولتی است، هرچند برنامه های آن در گستره ملی، همانند سایر فعالیت های فرهنگی هنری می تواند بهره مند از حمایت هایی نيز باشد. به طور کلی، تمرکز و توجه این مرکز، تعامل با نخبگان، جلب نظر اهل فرهنگ و هنر، هدایت اقدامات و حمایت از فعالیت های فرهنگی و هنری ، مشارکت در تولید محصولات فرهنگی و هنری با هدف تکریم ایثار و اجرای برنامه های ترویجی به منظور فرهنگ سازی و تبلیغ و تحکیم فرهنگ ایثار و جبران غفلت ها یا کاستی در فعالیت های این حوزه و متوجه ساختن اذهان به اهمیت فرهنگ ایثار و تقویت و اشاعه آن در جامعه است.
آيا شما در اين مركز قصد داريد واژه‌ايثار را در يك عرصه وسيع‌تر تعريف كنيد؟
ما به مفهوم کلی و عمومی و حقیقی ایثار توجه داریم. البته در کشور ما، برداشت هاي متعددي از كلمه ايثار وجود دارد و شاید نتوان در حال حاضر به يك تعريف جامع و مانع درباره مفهوم ایثار اشاره کرد، اما موضوعي که می توان نگران آن بود این است که مفهوم ایثار به رویدادهای جنگ و ایثارگران دوران دفاع مقدس منحصر و به نوعی مصادره و موجب شده که نگاه به ايثار، نگاهي خاص، اختصاصي و محدود باشد.
این مساله تا جايي پيش رفته كه درک مفهوم ايثار را که از نظر ما مترادف با از خودگذشتگی، فداکاری، نيكوكاري و مهرباني نیز هست و در اصطلاح غیرفارسی به صورت همگرا devotion یا sacrifices گفته می شود را با اشکال و ابهام رو به رو ساخته و به ویژه تلاش برای ترویج آن در جامعه را با چالش جدي مواجه كرده است .
به‌هرحال تلاش ما این است که واژه ايثار که امروز تنها به فعاليت‌هاي رزمندگان خلاصه شده ، از انحصار خارج کنیم و ايثار را در متن جامعه و به مسائل مختلف ديگر نيز منتسب كنيم و تعريف‌هاي مختلفي از آن ارائه دهيم.
اين فعاليت شما به جايگاه اصلي واژه ايثار لطمه‌اي وارد نمي‌كند؟
براي آنكه روح و محتواي اصلي واژه ايثار درك شود، نيازمند مفاهمه، تعریف و تبيين ابعاد مختلف ایثار و توجه دادن به اهمیت فرهنگ ایثار و این صفت متعالی انسانی هستیم.
تلاش ما این است که بتوانیم با همفکری اندیشه ورزان در تبیین مفهوم ایثار، تعریف گسترده تری از این واژه داشته باشیم و ضمن حفظ مفهوم ارزشی این واژه، ایثار را در ابعاد دیگری نیز تعریف کنیم و از طریق فعالیت‌های خانه فرهنگ ايثار سعي مي‌شود در ترویج و اشاعه فرهنگ ایثار در همه ابعاد و جلوه هایش بکوشیم.
ایثار در جنگ، شهادت طلبی و جانبازی، در حقیقت اوج مفهومی است که از واژه ایثار و ایثارگری می توان برداشت کرد. همه ما مي‌دانيم كه دشمن سعي داشت در جنگ‌تحميلي با ضربه‌زدن به كشور، نظام و انقلاب اسلامی به اهدافش برسد ولي با ايثار رزمندگان و ایثارگران، ناکام ماند و شكست سختی خورد.
جهاد و جانبازی و شهادت به تعبیری، قله ایثار است و انسان‌هایی می توانند لیاقت صعود بر این قله و فراز را بیابند که در دامنه آن گام زده و در مسیر وصول به آن جایگاه، خود را ساخته و پرداخته باشند و به تعبیری، به فرهنگ ایثار و فداکاری، باور و ایمان داشته باشند.
امروز همان انگیزه، همان باور و همان فرهنگی که توانست ایثار در جنگ را موجب شود و پیروزی را رقم بزند، برای حل مسائل جامعه مورد نیاز است و ما به دنبال جلوه‌هاي ديگر و معانی و مصداق های دیگری از ايثار نيز باید باشیم كه امروز جای‌شان در جامعه مان خالی یاكمرنگ است.
آیا خود شما تعريف مشخصي از واژه ايثار دارید؟
به طور کلی، ايثار، مقدم دانستن نفع ديگران یا جامعه بر نفع و حق خويش معنا می شود.
در واقع، ديگري را در رساندن به منفعت و دفع مضرت برخود مقدم داشتن است. درخصوص ايثار مي توانيم به موضوع ماجراي مهاجرت مسلمانان در صدر اسلام به مدينه و روحيه عالي مومنان انصار، در ميزباني از مهاجران در عين تنگدستي اشاره داشته باشيم. به گفته قرآن، آن‌ها مهاجران را بر خود مقدم مي دارند هر چند فقير باشند.
من به جای تعریف صرف، می توانم ایثار را به شاخه های مختلفی تقسیم کنم تا خوانندگان شما بتوانند مفهومی که به دنبال آن هستیم را از این تقسیم بندی درک کنند.
از نظر من ايثار حداقل در 8 شاخه می تواند گسترده شود و همه این شاخه ها در سه سلسله مراتب از شخصي تا اجتماعي و الهی و انساني قابل درک و مشاهده است. ایثار در حوزه شخصی می تواند شامل نزدیکان یک ایثارگر باشد.
در حوزه اجتماعی ، جمع بزرگی از انسان‌ها را در برمی گیرد که ایثارگر با آن‌ها دارای مشترکاتی است.
اما بالاترین و والاترين مرتبه به حوزه انساني یا الهی منتهي مي‌شود که نتيجه کار یک ایثارگر از زمان و مکان فراتر می رود و در گستره جغرافیایی و یا در طول تاريخ انعکاس و استمرار می‌یابد.
شاخه های مختلف ایثار از نظر من شامل: ایثار جان، ایثار سلامتی ، ایثار پول، ایثار مال، ایثار فرصت، ایثار وقت، ایثار حق وایثار محبت است. برای همه این شاخه می توان مصادیق مختلفی را بیان کرد.
در میان شاخه های مختلف ایثار، مهم ترین و بالاترین و باارزش ترین آن‌ها، ایثار جان است. ايثار جان كه بالاترين ايثارها به حساب مي‌آيد ممكن است در سطح حوزه شخصي و براي اطرافيان و خانواده نيز انجام شود اما در سطح اجتماع، از ارزش بالاتری برخوردار می شود و در نگرش انساني و الهي به كسب بالاترين مقام يعني شهادت مي انجامد.
در تعیین مصداق آن مي‌توانيم به از خودگذشتگي‌هاي رزمندگان در جبهه های جنگ یا فداکاری آتش‌نشانان در برابر خطرات انجام ماموریت هایشان اشاره كرد.
مصداق ايثار سلامتي، مي تواند كار جانبازان ما در دفاع از كشور باشد يا براي مثال كسي كه سلامتي خود را براي تحقيقات پزشكي و نجات انسان‌ها از امراض به خطر مي اندازد.
ايثار پول كه شامل بخشش و صرف منابع نقدي براي كمك به مردم، انفاق در جامعه و گره گشايي از كار بندگان خداست.
ايثار مال نيز می تواند مربوط به اهداي وسايل كار و زندگي، اطعام و نذورات و وقف براي امور خير باشد.
ايثار فرصت به مفهوم جوانمردي و گذشتن از فرصت هاي ترقي، دست يابي به مقام، تحصيلات عالي، قهرماني ومانند اين‌ها براي هدف هاي به ظاهر كوچك اما ارزشمند و انساني است.
ايثار در وقت كه به معني استفاده از زمان شخصي(به مثابه يك سرمايه) و نيز تلاش، پشتكار، كارآفريني و كار جهادي براي تحقق هدف هاي بزرگ و اجتماعي است.
ايثار حق به معني گذشت، عفو و غفران و رضايت از بندگان خدا در برابر خطاهاي کوچک و بزرگ آنان است.
ايثار محبت نيز مهرباني با مردم، قبول مسئوليت‌هاي اجتماع، یتیم نوازی و رحم به مخلوقات خداست.
البته این معنا، مفهوم و تلقی از ایثار و دسته بندی هایی که ذکر شد قابلیت توسعه بیشتری دارد که مشغول کار بر روی آن هستیم.
به نظر شما امكان اين فرهنگ‌سازي وجود دارد؟
حتما وجود دارد و البته در اين مسير به كمك رسانه‌ها و همکاری نخبگان و آحاد مردم نيازمنديم. ما در خانه فرهنگ ایثار، به ترویج همه این مظاهر و جلوه های ایثار که اشاره شد اهتمام خواهیم داشت. اميدواريم اهالي فرهنگ، رسانه و همچنين مردم با درك مشخص از تعريف ايثار به ما در اين امر مهم كمك كنند زيرا اگر فرهنگ ايثار در جامعه ترویج و نهادينه شود، بسياري از مشكلات كشور حل خواهد شد.
سایر اخبار این روزنامه
سپاه در خدمت جمهور
ارتجاع قجـري
قديم هر كسي با خانواده قهر مي كرد، خواننده مي‌شد اين روزها برنامه‌ساز
مشكلات جامعه با ترويج فرهنگ ايثار حل‌شدني است
آل اردوغان در خدمت سعودي ها
می توان این بازی را جدی نگرفت!
نسـل شاخ و پلنـگ
سرطان، روي ديگر خشكي گاوخوني
دو تابعیتی را به حسب قانون به رسمیت نمی‌شناسیم
حلقه اجبار در دستان کو چک
