جلوه های ماندگار ساخت ایران

در عین حال، یکی از مهم ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی را باید گسترش و توزیع مناسب زیرساخت های فیزیکی در جای جای کشور با رویکرد بسط عدالت اقتصادی عنوان کرد که اتفاقاً در برخی از این زمینه ها آمارهای منحصر به فردی نیز به جا مانده است. بدیهی است که ادامه این روند منوط به تکمیل پیاده سازی و استقرار نرم افزارها و سخت افزارهای اقتصادی به رغم تمام موانع موجود است. موضوعی که در سال های اخیر پیشرفت های قابل ملاحظه ای در آن ها حاصل شده و برخی از آن ها نیز در حال نتیجه دادن است. در این گزارش برخی از ابعاد این توسعه فیزیکی زیرساخت ها که جای بسی افتخار است، بیان می شود.    10 برابر شدن سدهای کشور بعد از انقلاب با رکوردی جهانی این روزها که کم آبی بدجوری رخ خشن خود را به ایرانیان نشان می دهد، کار کم نظیر انجام شده در حوزه سدسازی بعد از انقلاب خیلی به چشم می آید. آمارها بیانگر این هستند که آمار سدهای موجود در کشور در حدود 4.5 دهه اخیر، بیش از 10 برابر شده و از 19، به بیش از 190 سد رسیده است. مهم تر این که قبل از انقلاب، سدسازی با نقش مستقیم متخصصان و مستشاران خارجی انجام می شد، اما هم اینک کشور ما با استقلال در این حوزه تا جایی پیش رفته است که جزو سه کشور پیشرو در سدسازی دنیا به شمار می رود و مهندسان توانمند کشور در این عرصه هم اینک قابلیت اجرای طرح های بزرگ سدسازی و صدور خدمات فنی مهندسی آن به سایر کشورها را نیز دارند. به این موارد باید افزود که اگر چه هم اینک ضعف هایی در خصوص بازیابی آب در چرخه های موجود وجود دارد، اما با بروز خشکسالی بی سابقه، آب رسانی به رویکرد دایمی و مستمر وزارت نیرو تبدیل شده و این موضوع به همراه جایگاه برتر ایران در ایجاد دسترسی به آب آشامیدنی امیدها را در حوزه بهره مندی ایرانیان از منابع آب باقی نگه داشته است.   توان تامین برق مردم بیش از 34 برابر شد از آب که بگذریم، زیرساخت مهم دیگر، برق است. اگر چه ممکن است گفته شود توسعه انرژی برق بعد از انقلاب روندی طبیعی و جهانی بوده اما اگر توسعه توانمندی های داخل را با انواع و اقسام تحریم های موجود در نظر بگیریم، کار انجام شده در خور تحسین است. مقایسه آمار ظرفیت اسمی نیروگاه های کشور نشان می دهد که این رقم از 2500 مگاوات در سال 57 بیش از 34 برابر شده و از 85 هزار مگاوات نیز عبور کرده است. از سوی دیگر ایران موفق به داخلی سازی کل تجهیزات ساخت نیروگاه  شده و خدمات فنی و مهندسی احداث نیروگاه را به کشورهای دیگر در این مدت صادر کرده است. از پیشرفت های افتخارآمیز این عرصه می توان به انجام مقدمات بومی سازی توربین پیشرفته کلاس اف و برنامه ریزی برای داخلی سازی 85 درصدی آن اشاره کرد. این فناوری، بالاترین فناوری توربین های تجاری شده در سطح جهان است که با به کار گیری آن در نیروگاه ها، بازدهی یک واحد نیروگاه سیکل ترکیبی به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت. ضمن این که آلایندگی حداقلی داشته و مصرف آب در بخش گاز این توربین نیز تقریباً صفر است.   پیشرفت گازرسانی همزمان با پیکار ناترازی گاز یکی از نعمت های خدادادی به این سرزمین است که توسعه آن، جهش بزرگی را در رفاه ایرانیان بعد از انقلاب به وجود آورد. تصور کنید با یک جرقه، یک ماده سوختی را که از جنوبی ترین نقاط کشور از زیرزمین استحصال شده، می توان هم اینک در جای جای کشور شعله ور و از آن در تولید، مصارف خانگی و ... استفاده کرد. چیزی که قبل انقلاب اصلاً به این شکل وجود نداشت. البته ناگفته نماند که این توسعه به باور کارشناسان به طور نامتوازن انجام شده و هم اینک که ناترازی این سوخت مهم نمایان شده، اقتصاد و آینده این حامل انرژی مهم در مرکز توجه کارشناسان قرار گرفته است. با این همه، این ها موجب نمی شود که از مسیر مهم طی شده در این عرصه بعد از انقلاب چشم پوشی کرد. مهم ترین دستاوردهای صنعت نفت و گاز بعد از انقلاب، در توسعه میادین نفت و گاز و به خصوص پارس جنوبی (به عنوان بزرگ ترین میدان گازی جهان) بوده است. این توسعه در قالب 24 مرحله از سال 76 آغاز شد. بخشی از این مراحل توسط پیمانکاران خارجی توسعه یافت، اما در سال های بعد با تشدید تحریم ها و خروج این پیمانکاران، شرکت های داخلی از جمله پتروپارس و قرارگاه سازندگی کار را به دست گرفتند. تازه ترین اقدام مهمی نیز که در این زمینه توسط مهندسان داخلی به ثبت رسید، این بود که تابستان امسال، تولید گاز از فاز 11 این میدان بدون حضور شرکت های خارجی از جمله توتال و همچنین به کار گیری ابتکار پیچیده انتقال یک سکو رقم خورد.   انفجار مهار نشده پتروشیمی انقلاب اسلامی موجب شد تا دانش تولید انواع و اقسام محصولات پتروشیمی به مرحله ظهور و بروز برسد. در این زمینه پیشتر و در سال 1342، ایران رسماً وارد عرصه این صنعت شده بود. با این حال بعد از پیروزی انقلاب، توسعه این بخش به تدریج سرعت گرفت. به طوری که در مجموع پس از انقلاب بیش از 50 طرح پتروشیمی در کشور ایجاد شد و حجم تولیدات آن از 4.2 میلیون تن در انتهای دوران رژیم پهلوی به بیش از 90 تن در سال های اخیر رسید. با این حال، باید گفت همزمان با انواع مشکلات و مصائب داخلی و خارجی بر سر توسعه اقتصادی کشور، این صنعت نیز با مشکل رهاشدگی مسیر توسعه در سال های اخیر روبه رو شد. این چالش موجب شد تا در سال های اخیر، توسعه این صنعت در زنجیره های پایین دستی و همچنین تولید تمام محصولات با ارزش افزوده بالا در دستور کار جدی شرکت ملی صنایع پتروشیمی قرار گیرد و پیشرفت های مهمی هم در این زمینه حاصل شود.   مترو قد کشید در شرایطی که قدمت خطوط مترو در دنیا به بیش از 150 سال می رسد، با این حال، باید گفت تنها بعد از انقلاب بود که توسعه این خطوط در کشور به طور محسوس انجام شد. روندهای پیشین این حوزه نشان می دهد که سال 50 مطالعات اولیه برای احداث متروی تهران انجام، اما بخش اصلی احداث آن به بعد از انقلاب و جنگ تحمیلی موکول شد. هم اکنون نیز غیر از تهران، 4 کلان شهر مشهد، شیراز، تبریز و اصفهان دارای خطوط مترو هستند. با این همه، نکته قابل توجه، توسعه کیفی همزمان با توسعه کمی این زیرساخت مهم کلان شهری است. به طوری که طبق گزارش سال های اخیر، متروی تهران جزو 20 متروی برتر دنیاست. همچنین هم اینک ایران در اقدامات ساختمانی مترو شامل احداث تونل ها و ایستگاه ها به خودکفایی رسیده و در زمینه ساخت تجهیزات ثابت مترو، میزان خودکفایی 90 درصد است.   واکسن سازی افتخارآمیز در ضمن یک همه گیری جهانی همه گیری جهانی کرونا محک جدی برای عیارسنجی دانش داروسازی و پزشکی در کشور بود. با این حال، اتفاقات روی داده در حوزه تولید واکسن نشان داد که تا چه حد کشور ما نسبت به سایر کشورها به استقلال نسبی رسیده است. موضوعی که قبل از انقلاب وجود نداشت. البته اگرچه هنوز کارشناسان معتقدند حوزه های جدیدی در زمینه بهداشت نظیر پدافند زیستی نیازمند توسعه و کار و تدبیر جدی است. حوزه هایی که خون دانشمندان تربیت یافته در مکتب انقلاب نظیر شهید فخری زاده پای آن ریخته شده است.