روزنامه خراسان
1403/01/21
تاثیر امام علی (ع) و مولانا بر آثار اسطوره ادبیات عرب
الهه آرانیان-calture@khorasannews.com یکی از مشاهیر ادبیات عرب که آثارش در سراسر جهان مخاطب دارد و در ایران نیز به ویژه در دهه 80 شمسی، اشعار و نوشته‌هایش خواننده‌های زیادی داشت، جبران خلیل جبران است. او در 1883 در لبنان به دنیا آمد و در نوجوانی به همراه مادر و خواهرها و برادرش به آمریکا مهاجرت کرد و در شهر بوستون ساکن شد. 14-15ساله بود که آموزگارش در مدرسه متوجه ذوق هنری و ادبی خلیل جبران شد و او را به هنرمندی به نام فِرِد هلند دی معرفی کرد و به این ترتیب مسیر زندگی خلیل جبران به سمت هنر، به ویژه نقاشی و نگارگری کشیده شد. او چند سال بعد از مهاجرت به آمریکا در سال 1898میلادی به لبنان بازگشت و با پدرش زندگی کرد و در این مدت بیشتر با زبان عربی و فرهنگ بومی خود آشنا شد و با کمک دوستش، یوسف حواییک مجله‌ای به نام «المناره» منتشر کرد که دربرگیرنده نوشته‌هایشان و نقاشی‌های جبران بود. چند سال بعد در حالی که جبران تحصیلات در دانشگاه را به پایان رسانده بود و شاعری تمام‌عیار شده بود، باخبر شد که مادر و خواهر و برادرش به سرطان و بیماری سل مبتلا شده‌اند. به همین دلیل به آمریکا رفت، اما دیگر دیر شده بود و او سه عضو خانواده‌اش را از دست داد. جبران خلیل جبران، شاعر و نویسنده پرکار ادبیات عرب در 1931 در آمریکا از دنیا رفت و پیکرش به زادگاهش، لبنان بازگشت. به مناسبت 10آوریل، سالروز درگذشت جبران خلیل جبران از آثار او و تأثیرش بر ادبیات و هنر نوشته‌ایم. مدینه فاضله جبران در «پیامبر» جبران خلیل جبران ادیب و نقاش پرکاری بود. از او 28کتاب، حدود 80 مقاله و 700 نقاشی به جا مانده‌است. اما بیشترین شهرت جبران مدیون کتاب «پیامبر» است که اولین بار در 1923میلادی در آمریکا منتشر شد و به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در جهان تبدیل و به بیش از 100زبان ترجمه شد. «پیامبر» روایتی از مدینه فاضله جبران خلیل جبران با نثری آهنگین و موزون است که در اولین چاپ خود به همراه 11نقاشی مرتبط با مضمون کتاب منتشر شد. جبران خلیل در کتاب «پیامبر» از عرفان شرق و نمادهای کتب الهی مانند تورات و قرآن و نیز حکمت امام‌علی(ع) تأثیر گرفته‌است. این کتاب تنها در آمریکا بیشتر از 60بار تجدید چاپ شد. دیگر کتاب‌های این ادیب لبنانی این‌ها هستند: «دیوانه»، «عیسی پسر انسان»، «اشک و لبخند»، «ماسه و کف»، «عروسان دشت»، «بال‌های شکسته»، «آیینه‌های روح» و «آواره». رد پای تأثیر مولانا بر جبران نی‌لبکی که جبران خلیل جبران در کتاب «پیامبر» از آن می‌گوید، همان نی در مثنوی معنوی است که مولانا روایتش را از زبان او آغاز می‌کند: «بشنو از نی چون حکایت می‌کند/ از جدایی‌ها شکایت می‌کند». جبران در «پیامبر» مانند مولانا در حکایت «پیر چنگی» خود را چنگی می‌داند که معبود آن را می‌نوازد و از این طریق حقایقی درباره انسان و ارتباطش با ذات الهی بازگو می‌کند. همچنین جبران خلیل در قصیده‌ای به نام «المواکب» از آن‌چه باعث شده گوش انسان‌ها در برابر فریادهای نیِ الهی سنگین شده، بگوید. این‌ها نشان‌دهنده تأثیر عمیق ادبیات فارسی به ویژه آثار مولانا جلال‌الدین محمد بلخی بر این نویسنده مشهور ادبیات عرب است. عجیب‌ترین نقاشی جبران خلیل یکی از نقاشی‌های عجیب و تأثیرگذار جبران خلیل جبران، پرتره‌ای است که این هنرمند مسیحی از حضرت علی(ع) کشیده و بیانگر عشق او به اولین امام شیعیان است. استاد شهید مطهری در کتاب «اسلام و نیازهای زمان» با اشاره به این موضوع درباره نظر «جبران خلیل جبران» نقاش و نویسنده عرب‌زبان، اما بزرگ‌شده فرهنگ آمریکایی نسبت به امام علی(ع)، می‌نویسد: «این مرد با اینکه مسیحی است، جزو شیفتگان مولای متقیان(ع) است. من در آثارش دیده‌ام که او به هر تناسبی که باشد، وقتی می‌خواهد از شخصیت‌های بزرگ دنیا نام ببرد، نام عیسی مسیح و علی بن ابی‌طالب را می‌برد. از جمله سخنان او درباره حضرت علی(ع) این است که: من از این راز دنیا سر در نمی‌آورم که چرا بعضی از افراد، از زمان خودشان اینقدر جلو هستند! می‌گوید: به عقیده من علی بن ابی‌طالب(ع)مال آن زمان نبود، به این معنی که آن زمان مال علی بن ابی‌طالب نبود؛ یعنی آن زمان ارزش علی را نداشت، علی قبل از زمان خودش متولد شده بود. به عقیده من علی بن ابی‌طالب(ع) اول شخصی است از عنصر عرب که همیشه در کنار روح کلی عالم است، یعنی همسایه خداست و او مردی بود که شب‌ها با روح کلی عالم به سر می‌برد». نقاشی‌های این شاعر مسیحی در قالب میکروفیلم در آرشیو دانشگاه آمریکایی بیروت نگهداری میشود و در نشریه «السائح» آمریکا نیز به چاپ رسیده‌است.حضور پررنگ طبیعت و پدیده‌های آن در آثار خلیل جبران جبران خلیل جبران، از جمله شاعران مکتب رمانتیسم و معاصری است که در مضمون و قالب شعری دعوت به نوآوری کرد و شعرش را در خدمت اجتماع قرار داد. در مقاله‌ای با عنوان «نگاهی به طبیعت در آثار جبران خلیل جبران» که در نشریه نثرپژوهی ادب فارسی(شماره 19) منتشر شده، آمده است: «این نویسنده و نقاش لبنانی نیز همانند نویسندگان و شاعران رمانتیک بزرگ دیگر در آثار خود طبیعت را به عنوان یکی از عناصر و وسایلی که می‌تواند التیام‌بخش دردهای انسان معاصر باشد به وفور آورده است. با مطالعه آثار جبران می‌توان دریافت که او نیز مانند دیگر رمانتیک‌های بزرگ به طبیعت و پدیده‌های آن در آثار خود حیات و اصالت بخشیده و با دیدگاهی عاطفی به توصیف پدیده‌های طبیعی پرداخته است؛ از سوی دیگر او مانند دیگر نویسندگان بزرگ رمانتیسم به تمجید زندگی روستایی در برابر زندگی شهری پرداخته است. از لحاظ فنی نیز اعتقاد جبران به زنده بودن طبیعت و اجزای آن باعث شده است که او از صنایع ادبی مانند تشخیص در تصویرگری پدیده های طبیعی استفاده کند. به طور خلاصه باید گفت که طبیعت در آثار جبران زنده و زیباست و همین‌گونه نیز توصیف شده‌است».
سایر اخبار این روزنامه
همذات‌پنداری پرطرفدار با سبک‌زندگی «آقاماشاءا...»
بلاتکلیفی شهرک صنفی «بساروج»
تاثیر امام علی (ع) و مولانا بر آثار اسطوره ادبیات عرب
آموزش نیکوکاری به کودکان امروزی
راز جنایت در مجتمع مسکونی !
آقای فرزین؛ اقدامات تکراری نتیجه غیر تکراری نمی‌دهد!
بازگشت فاتح گیشه و ستارگان مخاطب پسند با اکران عیدفطر
خودکفایی ایران در رادیو داروها
تور منطقه‌ای ؛ آخرین تدارکات حمله؟
صیاد و عشقی وصف نشدنی
دفاتر مراجع تقلید چه مبالغی را برای فطریه اعلام کردند؟
هم اندیشی اصحاب رسانه با قاضی القضات
نیش های مهلک به تل آویو
پردرآمدترین مشاغل 1402
