روزنامه قانون
1396/07/03
بازار فروش، ضامن موفقيت «مشاغل خانگي»
جوان جویای کار، امروز نام دوم جوانان این سرزمین است و بیکاری، معضل اول ایران به شمار مي‌آيد. امروز قشر مهمی از جامعه با غول بزرگ بيكاري در نبردند و بسیاری از جوانان تحصیل‌کرده از پیدا کردن شغل ناامید شده‌اند. تاکنون دولت برای نجات از بیکاری تصمیمات زیادی را پیاده کرده است که بخشی از آن‌ها اگرچه با گام‌های حساب شده‌اي پیش رفته است اما به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های لازم این طرح‌ها با شکست مواجه شده‌اند. بخش زیادی از طرح‌های دولت همچون آسپرین عمل می‌کند و نوعی راهکار کوتاه مدت برای التیام درد بیکاری در جامعه به شمار می‌آید. در این میان انتقادات زیادی به سیاست‌های دولت در جهت اشتغال‌زایی صورت گرفته است.طرح‌هايي كه به بن‌بست خورد!
سیاست‌گذاری‌های دولت در راستاي افزايش سطح اشتغال‌زايي در كشور نقش بسزایی در ساير حوزه‌ها ایفا مي‌كند. دولت روحاني اگرچه سعي كرد در اين خصوص سياست‌هاي تازه‌اي را ايجاد كند اما در كارنامه كاري خود طرح‌های ناقصي را برجاي گذاشته كه اكنون به بن بست رسيده است. اين سياست‌ها نه تنها نرخ بيكاري را كاهش نداد بلكه در برخي مواقع سبب افزایش آمار بیکاری جوانان شد. از ابتداي دولت يازدهم تاكنون ازطرح‌هاي مختلفي همچون «تکاپو»،«حرکت»،«کاج»و «خوداشتغالی» رونمايي شده است كه برخي از آن‌ها در حال اجرا و تعدادي ديگر با شكست روبه رو و فراموش شده‌اند. حالا نوبت به طرح «مشاغل خانگی» رسيده است؛ طرحي كه دولتمردان به آن اميدوارند و معتقدند كه مشاغل خانگي بتواند نوعي صرفه جويي در اشتغال‌زايي باشد.
فقدان زيرساخت اصلي
در اين ميان انتقاداتي نيز مطرح مي‌شود و برخي كارشناسان اين طرح را همچون ساير طرح‌ها ناموفق دانسته و معتقدند كه دولت در ابتدا بايد زيرساخت‌هاي مورد نياز را فراهم سازد و پس از آن به سراغ سياست تازه‌اي برود. مهم‌ترين زيرساخت در بخش اشتغال‌زايي مربوط به «اصلاحيه قانون كار» مي‌شود كه مدت‌هاست ميان دولت و مجلس دست به دست مي‌شود اما هنوز دولت براي آن به نتيجه‌اي نرسيده است. اين در حالي است كه به گفته مسئولان، تعداد بیکاران کشور به سه میلیون و ۴۰۰ هزار نفر رسیده است و از سوي ديگر اوضاع شاغلان نيز چندان مناسب نيست و قراردادهاي موقت از جمله پيامدهاي عدم اصلاح قانون كار به شمار مي‌رود. با اين وجود اگر کسانی که وارد بازار کار می‌شوند، ساماندهی نشوند به جمعیت بیکاران کشور افزوده خواهند شد.
معضل بيكاري زير ذره‌بين دولت
در ماه‌هاي گذشته وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سایر زیرمجموعه‌های مربوطه، معضل بیکاری را زیر‌ذره‌بین برده‌اند و سعی دارند که راهکارهایی را برای آن ارائه دهند که تا حدودی موجب اشتغال‌زایی شود و روند سریع افزایش بیکاری را کند سازد. اكنون در حالی دولت دیگر توانایی ایجاد شغل گسترده را ندارد که این روزها به فکر مشاغل خانگی افتاده و سعی دارد از این روش میزان نرخ بیکاری را کاهش دهد که البته این راه نیز برای دولت هزینه‌بر خواهد بود. حالا یکی از راهکارهای پیش‌روی دولت مشاغل خانگی به شمار می‌آید كه در راستای آن فعالیت‌هایی نیز صورت گرفته و سامانه‌ای برای ثبت اطلاعات افراد و ارائه تسهیلات نیز طراحی شده است. همچنین اکنون در ایران با اعطای ۲۳ هزار میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه، بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار مجوز فعالیت در مشاغل خانگی صادر شده است.
چالش‌هاي پيش رو
البته چالش‌هايی نیز پیش روی مشاغل خانگی وجود دارد که از جمله آن‌ها، عدم توجه کافی به مزیت‌ها و ظرفیت‌های مناطق در پیشبرد برنامه مشاغل خانگی، فقدان برنامه ریزی آموزشی مناسب برای توانمند سازی متقاضیان، کمرنگ بودن فعالیت‌های پشتیبانی نسبت به فعالیت‌های مستقل، عدم توجه کافی به بازار و آمادگی نداشتن اغلب متقاضیان برای حضور در بازار را مي‌توان نام برد. از طرفی، فراهم نبودن بستر فرهنگی کار برای شکل‌گیری و توسعه فعالیت‌های پشتیبانی مشاغل خانگی، عدم شناسایی رشته‌های جدید مشاغل خانگی در حوزه‌های صنایع و تولید بدون کارخانه و فناوری اطلاعات از دیگر چالش‌های پیش‌روی مشاغل خانگی در شرایط کنونی به حساب می‌آید.
مراحل اجرای الگوی توسعه مشاغل خانگی
البته موضوع مهم‌تر، حمایت‌های مالی و پرداخت تسهیلات به این بخش‌هاست. یکی از کارشناسان اشتغال وزارت کار نيز گفته است: موضوعاتی همچون تامین مواد اولیه مناسب، کیفیت، مهارت و... محورهایی است که از این پس، تسهیلات و وام‌ها در چارچوب آن و در قالب اتصال به بازار بزرگ‌تر و با ارزش‌تر ارائه خواهد شد تا بتوان به نحوه هزینه‌کرد آن نظارت داشت. هزاردستان درخصوص اجرای الگوی توسعه مشاغل خانگی می‌گوید: بررسی اولویت و پتانسیل منطقه، بررسی و تایید طرح‌ها، توانمندسازی متقاضیان و اتصال به بازار از مراحل اجرای این الگو و همچنين حمایت مالی و غیرمالی، فروش و بازاریابی و نظارت از دیگر مراحل اجرایی این الگو است.
استفاده از وام خوداشتغالي در مصارف ديگر
چند سالی است که پرداخت تسهیلات تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان برای حمایت از مشاغل خانگی راه افتاده و وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي سایتی نیز برای ثبت‌نام متقاضيان ايجاد كرده است و کارنامه اجرای طرح اعطای وام خوداشتغالی نشان می‌دهد که در طول اجرای طرح،حداکثر 200 هزار متقاضی موفق به اخذ وام خوداشتغالی از بانک‌ها شده‌اند. اما اكثريت 200 هزار نفر اقدام به ایجاد کسب و کار نکردند و وام خود را در مسیر دیگری استفاده کردند.
مشاغل خانگی در قالب تعاونی‌ها
کسب و کارهای خانگی می‌توانند در قالب شرکت‌های تعاونی تامین نیاز مشاغل خانگی فعالیت کنند که نوعی تعاونی متعارف یا سهامی عام است. طبق قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، اين اتفاق به منظور استفاده از ظرفیت‌های کسب و کار خانگی، صرفه‌جویی در هزینه‌های اشتغال، تامین نهاده‌های مورد نیاز، تامین منابع مالی مورد نیاز با نرخ مناسب و ارتقای سطح مهارتی شاغلان تشکیل میشود. این شرکت‌ها از افرادی که دارای مشاغل خانگی در یک یا چند گرایش همسو و نزدیک به هم باشند، تشکیل می‌شوند. در حال حاضر بر اساس آخرین آمارهای ارائه شده ۸۸ شرکت تعاونی تامین نیاز مشاغل خانگی با عضویت ۴۱۷۰ نفر با ایجاد ۱۸۰۰ فرصت شغلی در سراسر کشور فعال هستند. تاکنون حدود ۳۰۰ حرفه در حوزه مشاغل خانگی توسط ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی تصویب شده است که به‌طورعمده در حوزه‌های صنایع‌دستی، فرش، کشاورزی، دامپروری، شیلات، خدمات تولیدی، صنعت و فناوری اطلاعات (IT) دسته‌بندی و تقسیم بندی می‌شوند.
نياز مشاغل خانگي به بازار فروش
اگرچه مسئولان معتقد به حمايت از مشاغل خانگي هستند ولي به اعتقاد آن‌ها موضوع اصلي كه بايد پيش از كليد خوردن اين طرح مورد بررسي قرار مي‌گرفت، مربوط به بازار فروش مشاغل خانگي است كه تا به حال هيچ‌كدام از مسئولان در خصوص آن صحبت نكرده‌اند. در اين زمينه مرتضي افقه كارشناس حوزه كار و اشتغال به «قانون» مي‌گويد: در بخش اشتغال برای سامان دادن به وضعیت بیکاری در سال‌هاي گذشته در وزارت کار، پای طرح‌هايي به ميان آمده است كه مشابه طرح «مشاغل‌خانگی» بوده است. برای مثال پیشتر طرح خوداشتغالي کلید خورد اما موقت بود و در عین حال به موفقیت نرسید. در حال حاضر پروژه مشاغل خانگي در صورتی می‌تواند مفيد باشد که با اقدامات تكميلي همراه شود. در صورتي كه اين طرح با اقدامات تكميلي همراه نباشد همچون طرح‌ها و برنامه‌های گذشته شكست خواهد خورد. البته اگر مشاغل خانگي به تولید محصولاتي در محیط خانه ختم می‌شد، مفيد بود و به خانواده‌ها کمک می‌كرد. اما باید توجه داشت کالاهایی که در محیط خانگی تولید میشود، احتیاج به بازار فروش و تجارت كالا نيز نياز به تخصص دارد. بنابراین اگر بخواهیم مشاغل خانگی، رونق اقتصادی را افزایش دهد باید به بازاريابي تخصصي پرداخته شود. اگر به این مساله مهم رسيدگي نشود، دير يا زود این پروژه همچون ساير پروژه‌هاي دولت به مشكل برمي‌خورد. از سوی دیگر با توجه به اینکه مشاغل خانگي محصولات محدودي را شامل مي‌شود و نمي‌تواند با توليدات كارخانه‌اي مدرن و پيشرفته رقابت كند بايد براي بازار مشاغل خانگي برنامه‌ريزي و بررسي صورت گيرد.
كليد موفقيت
وي ادامه مي‌دهد: دولت در ابتدا بايد به سوالاتی همچون بازار مشاغل خانگي كجاست و چگونه بازاري است، پاسخ بدهد تا به اين نتيجه برسيم كه می‌توانیم به مشاغل خانگي رونق بدهيم يا خير؟ اگر به این نتیجه برسیم، تازه می‌توان گفت این طرح بخشي از مشكل اشتغال را به صورت موقت حل می‌کند، البته اگر همراه با اقدامات تكميلي باشد كه اولين و مهم‌ترين آن ايجاد بازار است. نه اينكه مانند برنامه‌هايي باشد كه دولت براي اجرايي شدن آن‌ها هزينه‌هاي بسياري را صرف كرد اما به نتيجه نرسيد.
سازوكار اقدامات تكميلي
افقه درباره سازوكار اقدامات تكميلي براي اين طرح تصريح مي‌كند: مهم‌ترين اقدام اين است كه كالاهاي توليد شده در دايره مشاغل خانگي در بازار شناخته شود. زيرا كالاهايي كه در اين حوزه توليد مي‌شود، احتياج به بازار دارد و بايد به فروش برسد. ماركتينگ تخصصي جداگانه براي فروش محصول توليد‌شده در بازار داخلي و خارجي است و اين اقدام نياز به كمك‌هاي فكري و مالي همچون وام و تسهيلات دارد. از آنجايي كه مشاغل خانگي به تخصص نيز احتياج دارد براي ايجاد تخصص در افراد بايد به آموزش آنان پرداخت و اين آموزش به‌طور حتم براي دولت هزينه بالايي در بردارد. مساله مهم ديگر در بازاريابي، رقابت است. سوالي كه در اين ميان مطرح مي‌شود، اين است كه آيا به لحاظ هزينه‌اي، توليدات مشاغل خانگي قادر به رقابت با بازار كالاهاي صنعتي كه در كارخانه‌ها با دستگاه‌هاي مدرن توليد مي‌شود، است يا خير؟
نااميدي نسبت به گسترش طرح
اين كارشناس اقتصادي معتقد است اينكه دولت تنها كمك كند تا چند كالا توليد شود اما در بازار به فروش نرسد و يا با مشابه خود رقابت كند، باعث ايجاد زيان مي‌شود. به اين ترتيب طرح مشاغل خانگي بيشتر هزينه‌بر خواهد بود و باعث صرفه‌جويي در اشتغال نخواهد شد. اين در حالي است كه تصور اوليه اين است كه طرح مشاغل خانگي هزينه‌بر نيست زيرا افراد در خانه خود مشغول به فعاليت هستند و احتياج به سرمايه‌گذاري ندارد. اگر به همين صورت بود، در اشتغال صرفه‌جويي مي‌شد اما بايد دانست هر آنچه كه در خانه و هر كجاي ديگر توليد مي‌شود، احتياج به بازار فروش دارد زيرا كالا از زماني كه توليد مي‌شود تا به فروش برسد احتياج به زنجيره تكميلي دارد؛ بخشي از اين زنجيره تخصص و سرمايه‌گذاري است. در حال حاضر اميدي به اين طرح نيست و بعيد مي‌دانم كه گسترش پيدا كند زيرا اين تجربه را در گذشته داشته‌ايم. به عنوان مثال طرح خوداشتغالي در نهايت به دستفروشان براي جانمايي كمك كرد تا اجناس خود را بفروشند و اين تنها در حد مشغول كردن بود، نه رونق در توليد. بنابراين مشاغل‌خانگي نه تنها به صرفه‌جويي كمكي نمي‌كند بلكه سرمايه‌هاي اوليه را دچار مشكل مي‌كند و هزينه براست.اکنون در حالی شاهد افزایش نرخ بیکاری در کشور هستیم که این معضل بزرگ، مهم‌ترین علت افزایش بزهکاریهای اجتماعی، کاهش روابط اجتماعی و سست شدن پیوند فرد با پیکره اجتماع بوده و توسعه اقتصادی و اجتماعی را با مشکل روبه‌رو می‌کند. بنابراين برای بهبود وضعیت بیکاری ابتدا باید طرح‌های پیشنهادی کسب و کار را مورد آسیب‌شناسی قرار داد و از طرح‌های شتاب‌زده برای جبران بیکاری جلوگیری كرد.
سایر اخبار این روزنامه
شاعر ان دور ان اخیر نشنیده رد می کنند
جوانمر گي يك قانون!
تكذيب پرداخت ميلياردي به مداح مشهور
رويش پلاسكوهاي جديد در تهران
بازار فروش، ضامن موفقيت «مشاغل خانگي»
طوفان خصولتي‌ها در دشت مغان
سرقت‌های زیرکانه از خانه‌های اعیانی
پیروزی روی لبه مرز
قومیت واحد، دلیل ایجاد یک کشور مستقل نیست
امضاي قرارداد۲۶ميليارد دلاري با بانك‌هاي خارجي
شبه جزیره کره روی آتش ۳۸ درجه!
پيام ظريف به ترامپ چه معنايي داشت؟
انتقادپذير باشيم
امضاي قرارداد۲۶ميليارد دلاري با بانك‌هاي خارجي
