آیت‌ا... هاشمی، مدبر و نعمتی برای جنگ

جنگ تحمیلی در شرایطی رخ داد که کشور به‌لحاظ سیاسی، نظامی و اجتماعی در وضعیت خاصی به سر می‌برد. اوایل جنگ با حضور رئیس‌جمهور مستقر که فرماندهی جنگ را نیز بر عهده داشت، خوب یا بد پیش می‌رفت، اما پس از اینکه مجلس اول به عدم کفایت سیاسی او رأی داد و او را از ریاست‌جمهوری کنار گذاشت، شرایط کشور اقتضا می‌کرد که فرماندهی جنگ به شخصی سپرده شود که از یک سو توانایی این مسئولیت را داشته باشد و از سوی دیگر حضرت امام(ره) نیز به او اعتماد داشته و از اقبال عمومی مردم نیز برخوردار باشد. این چنین شد که امام(ره) این مسئولیت را به آیت‌ا...‌هاشمی سپرد. ایشان شخصیتی بسیار هوشمند و دخیل در مبارزات بود. در یک سالی که از جنگ می‌گذشت نیز حضور و اطلاعات قابل ملاحظه‌ای از جنگ داشت و بسیاری از فرماندهان جنگ را نیز می‌شناخت. از این رو جمیع جهات موجب شد میان افراد متعددی که می‌توانستند این مسئولیت را به‌عهده بگیرند حضرت امام(ره) مرحوم آیت‌ا... هاشمی را انتخاب کند. با توجه به اینکه ایشان نگاه خاصی نسبت به حکومتداری، دین، مردم و... داشت، قائل بر این بود که جنگ باید خیلی هوشمندانه اداره شود، چون کشور، انقلاب و نهضت در خطر بود و اگر ایران نمی‌توانست دشمن غدار را تنبیه کرده و سر جای خود بنشاند، قطعا از هر گوشه دیگری تعرضاتی نسبت به خاک آن صورت می‌گرفت. بدین جهت شرایط موجود اقتضا می‌کرد که جنگ با نوعی درایت و جامع‌نگری مدیریت شود. از سوی دیگر ایران در برخی امور نیز با محدودیت‌هایی مثل محدودیت‌های تسلیحاتی، مالی، و نیروی آموزش‌دیده مواجه بود که این محدودیت‌ها در تصمیم‌گیری فرماندهی جنگ قطعا تاثیر بسیار زیادی داشت. گرچه تحرکات برخی جریان‌ها و گروه‌هایی که بعدا نشان دادند به بیگانگان وابستگی دارند نیز مزید بر علت بود. در این راستا همه اینها دست به دست هم داد که برای مدیریت جنگ با توجه به داشته‌ها رفتاری منطقی و درست صورت گیرد. گرچه سخنان زیادی گفته می‌شود که آیت‌ا... هاشمی تمایلی برای پدیرش فرماندهی جنگ نداشت، اما با توجه به اطاعت از امام این جایگاه را پذیرفت. البته ایشان نیز در مراحل مختلف درایت‌های بسیار ارزشمندی از خود نشان می‌دادند؛ از جمله منسجم‌کردن نیروهای ارتش و سپاه و تلاش برای کسب امکانات و تجهیزات از مسیرهای مختلف برای نیاز جنگ و رزمنده‌ها و نیز ارتباط سیاسی بین مجلس و دیگر نهاد‌ها. بدین جهت به جرات می‌توان گفت که اگر هر شخص دیگری در این جایگاه قرار می‌گرفت، شاید به چنین موفقیتی در اصل قضیه دست پیدا نمی‌کرد. یکی از نقاط ویژه و مثبت آیت‌ا... هاشمی این بود که ایشان نهایت تلاش خود را می‌کرد تا واقع‌بینانه به جنگ نگاه کند و به‌نحوی جنگ را مدیریت کند تا در حداقل فرصت جنگ تمام شود. البته گرچه با این نگاه آرمانی نشد به مدیریت جنگ بپردازند، اما کار به‌گونه‌ای پیش رفت که ایران با تمام داشته‌ها حداقل خسارت را دید. از سوی دیگر آیت‌ا... هاشمی واقع‌بین بود و می‌دانست که از لحاظ تسلیحات، امکانات، روابط بین‌الملل و نیرو در چه شرایطی قرار داریم؛ از این رو رفتار بسیار هوشمندانه، منطقی و بزرگوارانه‌ای در جنگ داشت. بدین جهت می‌توان گفت اگر جمیع جهات را در نظر بگیریم، در شرایط جنگ و با آن امکانات محدود حضور مرحوم آیت‌ا... هاشمی نعمتی برای کشور جنگ و انقلاب بود.
* فعال سیاسی اصلاح‌طلب