رییس‌جمهور یا منتقد اجتماعی

محمد هدایتی*- تنها یک روز پس از اعلام خبر محدودیت‌های جدید رییس دولت اصلاحات حسن روحانی در همایشی به انتقاد از این رویه پرداخت. چون سخنرانی‌هایی مشابه، مطالبی هم درباره ضرورت چندصدایی در کشور گفت و اینکه فشارها باید کاسته شود. در واقع پس از انتخابات ریاست‌جمهوری با فروکش کردن تب سیاسی، روال تقریبا این‌گونه بوده است. از یک‌سو فشار و محدودیت‌هایی جدید که از جانب گروه‌های محافظه‌کار «اعمال» می‌شود و از سوی دیگر «سخنان» و پاسخ‌های رییس‌جمهور. بدیهی است یک وجه مهم سیاست، عرصه بلاغی است و توانایی تاثیرگذاری بر عرصه عمومی از طریق مطرح کردن ایده‌ها و گفتمان‌های متفاوت. اما در کنار این سیاست در عمل یا کنش معطوف به نتیجه که اتفاقا نسبت مشخص‌تری با اهداف سیاسی دارد، اهمیت بیشتری دارد. فضای انتخابات ریاست‌جمهوری را به خاطر آورید. روحانی از تاثیر حتی یک رای بیشتر مردم گفت، آن هم برای باز کردن برخی گره‌ها و بن‌بست‌های سیاسی که سال‌هاست دامنگیر کشور شده‌اند. امرور اما او و دولتش عملا غیر از واکنش‌ها و پاسخ‌هایی پراکنده، کار مشخصی انجام نمی‌دهند و اراده چندانی برای پیگیری خواست‌ها وجود ندارد. می‌دانیم که مقاومت‌های پیش‌روی او بسیار است. می‌دانیم که مخالفان دقیقا خواهان این وضعیتند، می‌خواهند بین او و رای‌دهندگانش فاصله بیندازند و او را ناتوان جلوه دهند. همه اینها هست. اما آنچه دیده می‌شود نوعی انفعال است و گیر افتادن در بازی‌ای که رقیب چیده است. روحانی و دولتش حتی حاضر نیستند هزینه اقدامات مخالفانش را افزایش دهند.نتیجه این وضعیت چه می‌شود؟ نتیجه این وضعیت بی‌اعتباری صندوق‌های رای است و ناتوانی آنها در ایجاد تفاوت‌های معنادار؛ وضعیت مطلوب محافظه‌کارانی که چندان دل در گرو خواست شهروندان ندارند و از هر ترفندی برای از میدان به در کردن رقبا استفاده می‌کنند؛ کسانی که صندوق‌های رای را مزاحمی برای اهداف می‌یابند. نتیجه منطقی این وضعیت از دست رفتن امید به تغییرات تدریجی و سیاستمدارانی است که از این ایده کسب مشروعیت می‌کنند. دولت روحانی در تمام این سال‌ها کوشید مانع از عصبانیت نیروهای محافظه‌کار شود. به چانه‌زنی‌های تدریجی و پشت پرده دل خوش کرده بود. با اتخاذ چنین رویکردی نه‌تنها از فعالیت و خصومت گروه‌های قدرتمند نکاست بلکه تردید‌های طرفداران خودش را نسبت به آینده بیشتر کرد. سیاست داخلی همواره پاشنه‌آشیل دولت روحانی بود؛ دولتی که خود در چنبره تصلب سیاسی کشور باقی ماند. برجام، این دستاورد مشخص دولت اعتدال هم بیش از هر زمان دیگری به مخاطره افتاده است. روزهای خوبی برای اعتدال نیست. کارشکنی‌های بسیار، تدابیر رنگ‌باخته و امیدهای کم‌سو شده.
hedayati.mohammad@yahoo.com