کانال ازدست‌رفته نامه‌نگاری

آقای احمدی‌نژاد در سال‌های ریاست‌جمهوری خود به جرج بوش نامه بلندبالایی نوشت که با پاسخ روشنی مواجه نشد و مقامات آمریکا به آن بی‌توجه بودند. در آن دوران فضای غبارآلودی علیه ایران شکل گرفته بود، اما با پیروزی آقای روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری آن فضا شکسته شد و تعاملی معقول بین ایران و جامعه غرب به وجود آمد. طبیعتا جایگاه سیاسی و بین‌المللی ایران ارتقا یافت و نامه‌نگاری‌ها در سطح سران دو کشور آغاز شد. به‌تازگی نامه آقای روحانی پس از تصویب برجام خطاب به آقای اوباما منتشر شده که در جای خود جالب توجه است. با توجه به موضع ملایم باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، طبیعی است آغازکننده این روند نامه‌نگاری‌ها شخص او بود که با شروع ریاست‌جمهوری آقای روحانی پیام تبریکی ارسال کرد. او مطمئنا نقش مهمی در دست‌یافتن به برجام داشته و توانست حداکثر مناسبات ایران و جامعه جهانی را فراهم کند. با توجه به اینکه اوباما چندین نامه به مقامات بلندپایه ایران ارسال کرده بود، روند ارتباطات این‌گونه آغاز شد و ادب دیپلماتیک اقتضا می‌کرد آقای روحانی هم این کانال ارتباطی را حفظ کند و تشکر روحانی از رئیس‌جمهور وقت آمریکا به‌دلیل نقشی بوده که وی در موفقیت مذاکرات داشته است. اکنون اما در فضای آمریکا با توجه به ادبیات تهاجمی دونالد ترامپ و فضای پرخاشگرانه‌ای که به وجود آورده، امکان چنین نامه‌نگاری‌هایی وجود ندارد. اکنون حتی نشست‌های دوره‌ای میان وزرای امور خارجه ایران و 1+5 هم با مشکل اساسی مواجه است و باب هرگونه ارتباط یا نامه‌نگاری، حتی در پایین‌ترین سطوح سیاسی هم فراهم نیست. شیوه نامه‌نگاری چندان در عرف دیپلماتیک معمول نیست، اما در روابط ایران و آمریکا جایگاه مهمی داشته است. نامه‌نگاری‌ها چون معمولا رسانه‌ای نمی‌شود، مقدمه مناسبی برای بهبود ارتباطات است و در روابط این دو کشور هم معمولا با توجه به موضع‌گیری‌های غیردوستانه علنی راه خوبی برای گشایش مسیر دیپلماسی محسوب می‌شد. با پایان دوره باراک اوباما قطعا این نامه‌نگاری‌ها هم فعلا جایی در روابط دو کشور نخواهد داشت، چراکه رئیس‌جمهور سابق آمریکا به‌دنبال ایجاد فضای تعامل با ایران بود، نه رئیس‌جمهور فعلی این کشور. در آن زمان چون روسای جمهور دو کشور مایل نبودند مناسبات پشت پرده علنی شود، به نامه‌نگاری اکتفا کردند، اما اکنون همان کانال محدود ارتباطی نیز بین دو کشور وجود ندارد.
* کارشناس مسائل بین‌الملل