دولت صادرات را باور نکرد

بهناز قاسمی

وزیر صنعت، معدن و تجارت در روز ملی صادرات از مشکلات 30 ساله صادرات گفت و البته اشاره کرد که برخی‌ها به مراسم این روز دعوت بودند اما نیامدند و این خود نشانه آن است که به صادرات باوري وجود ندارد. اگر چه او با شفافیت نگفت که منظورش از برخی چه کسی است اما اظهارات او یک صراحت خاصی داشت. ساعتی بعد در شبکه‌های اجتماعی پیچید که یک وزیر فقط می‌تواند از غیبت مقامات بالاتر مثل رئیس‌جمهور و معاونان او ناراضی باشد نه مثلاً از غیبت افراد پایین‌رتبه‌تر از خود‌. با توجه به آنکه جهانگیری هم در این مراسم حضور داشت، انگشت اشاره افکار عمومی درباره «کسی که به صادرات باور ندارد» به سوی رئیس جمهور رفت! رئیس دولت دوازدهم به صادرات باور ندارد که اگر به روز ملی صادرات و مانور در این روز باور داشت، آن را از دست نمی‌داد.
وزير صنعت و تجارت در جشن روز ملي صادرات از همه دستگاه‌هايي كه در ايجاد يا رفع نشدن مشكلات صادرات غيرنفتي نقش داشته‌اند، گلايه و شكايت كرد و گفت: دردناك است كه ۳۰‌سال است مشكل صادرات داريم. ديوار يارانه‌هاي صادراتي اكنون تاقچه هم نيست. هر ساله جشن روز ملي صادرات با وعده و وعيد‌هاي رئيس‌جمهور و وزير صنعت آغاز و با انتقاد فعالان صنعتي و بازرگاني خاتمه مي‌يافت اما امسال رئيس‌جمهور به اين جشن نيامد و وزير صنعت با سخنراني پُر از گلايه و شكايتش، مسئولان مربوطه را به باد انتقاد گرفت و گفت: اگر عزم ملی برای صادرات وجود داشت، افرادی که برای حضور در مراسم روز ملی صادرات دعوت شده بودند، حضور می‌یافتند. اگر چه مخاطب این جمله مبهم است اما توضیحات بعدی وی درباره مشکلات نشان می‌دهد که لابد مخاطب فوق در سطح معاونان و مسئولان زیر مجموعه وی نیست. روز گذشته درحالي اين جشن برگزار شد كه نه تنها عملكرد دولت در توسعه صادرات و سياست خارجي در يك سال گذشته چندان موفق نبود بلكه آمارها از افزايش واردات به ويژه از كشور چين نيز حكايت دارد. براساس آمار، سهم ايران از صادرات جهاني با احتساب نفت 0/34 درصد و بدون نفت 0/24 درصد است. محمد شريعتمداري در همايش روز ملي صادرات از نبود عزم و باور ملي سخن گفت و از عقب‌ماندگي كشور در توسعه صادرات خبر داد و عملكرد اتاق بازرگاني را نيز زير سؤال برد. 
وي با ابراز نگراني از ارزش پايين اقلام صادرات غيرنفتي و متنوع نبودن اقلام و كشورهاي موجود در زمينه صادرات گفت: وقتي به اعداد شاخص‌هاي تجاري كشور نگاه مي‌شود، مشاهده مي‌شود ارزش 10‌رقم اول كالاي صادرات در سال 95 معادل 23/8 ميليارد دلار است، يعني 55 درصد صادرات كل غيرنفتي ايران كه در آن پروپان و اتيلن و گاز طبيعي هم هست. بسيار دردناك است كه بگويم در 30 سال گذشته در جلساتي كه شركت مي‌كردم از لزوم ايجاد تنوع كالاهاي صادراتي صحبت مي‌كرديم كه امروز هم همين مشكلات را داريم. وي تأكيد كرد: در ايجاد تنوع كالاهاي صادراتي به جايگاه مناسبي دست نيافته‌ايم و ديوار مشوق‌هاي صادراتي خوابيده است. با هزار ميليارد تومان شروع كرده‌ايم اما اكنون وضعيت مناسبي نداريم. شريعتمداري با تأكيد بر لزوم اعطاي يارانه‌هاي صادراتي گفت: ديوار يارانه‌هاي صادراتي اكنون تاقچه هم نيست و آن را خوابانده‌اند. مجموع عمده كالاهاي صادراتي كشورمان به كشورهاي معدودي صادر مي‌شود و عامل اصلي اين عقب‌ماندگي‌ها، نبود عزم ملي براي صادرات است و فعالان اقتصادي و مردم بايد حركت بيشتري در كنار مسئولان داشته باشند.   اقدام جدي براي نوسازي واحدهاي صنعتي انجام نشده استوزير صنعت، معدن و تجارت افزود: 95 درصد واحدهاي توليدي كشورمان صادرات‌گرا نيستند و واحدهاي كوچك صنعتي زيادي داريم كه براي نوسازي آنها اقدام جدي صورت نگرفته است. شريعتمداري يادآور شد كه در نوسازي صنعتي واحدهاي كوچك و بزرگ بايد قدم‌هاي بزرگ‌تري برداريم. واحدهاي صنعتي كشورمان بيشتر براي تأمين نياز داخلي و جايگزيني واردات شكل گرفته‌اند در حالي كه بايد صادرات‌محور شوند. وي با تأكيد بر اينكه نوسازي صنعتي به طور جد بايد در دستور كار دولت باشد، با انتقاد از صندوق توسعه ملي گفت: صندوق توسعه ملي بايد براي توسعه سرمايه‌گذاري‌هاي جديد در اولويت و حتي در انحصار باشند و صادرات‌گرايي ايجاد كنند. وزير صنعت، معدن و تجارت افزود: در بودجه استفاده از منابع براي صادرات و هدفمندي يارانه‌ها براي صادرات هدفمند در نظر گرفته نمي‌شود.    به نرخ سود بانكي بايد يارانه دهيمشريعتمداري گفت: با نرخ‌هاي موجود امكان فعاليت‌هاي اقتصادي و صادرات فراهم نيست و ما بايد به صورت يارانه مابه‌التفاوت نرخ سود بانكي را به توليد بدهيم و اين امر خيلي مهم‌تر از اضافه‌كار بنده است. اگر عزم ملي براي صادرات غيرنفتي در كشور داريم، بايد فكرمان را تغيير دهيم و اين تغييرات بايد در خود دولت صورت گيرد.    نظر وزير صنعت درباره نرخ ارزوزير صنعت، معدن و تجارت با اشاره به كنترل نرخ دلار و تأثيرات آن درباره تشويق واردات و تنبيه صادرات گفت: من قبول ندارم كه اگر نرخ دلار خيلي بالا رفت، صادرات زياد مي‌شود اما وقتي كه تغييرات طبيعي نيست بايد مشوق‌هايي به صادرات داده شود تا براي آنها تحرك ايجاد شود. شريعتمداري با طرح اين سؤال كه بازارهاي هدف و عمده صادراتي كشورمان چه كشورهايي هستند، گفت: ما مي‌رويم با كشورهاي اروپايي توافقنامه مي‌بنديم كه در صورتي كه صادرات ما به مشكل برخورد، بيمه داشته باشد اما بايد توجه داشته باشيد كه بازارهاي اصلي ما براي صادرات عراق است كه هيچ پيش‌بيني‌اي در خصوص حوادث اقليم عراق نكرده بوديم. وي تأكيد كرد: حضور ايران در بازار عراق استراتژيك است و اين بازار براي ايران است. اين در حالي است كه رقيب ما (كشور تركيه) چند بانك در عراق و اقليم كردستان مستقر كرده است. شريعتمداري افزود: سازمان توسعه تجارت كشور بايد حركت كند و ارتباط وي با صادركنندگان تغيير كند تا دوباره آنها اين سازمان را خانه خود بدانند و حرف‌هاي آنها شنيده شود. وي گفت: خطوط ارتباطي بايد به صادرات اعطا شود و در كنار آن تهاتر با وجود فسادي كه مي‌آورد در برخي مناطق مانند كشورهاي آفريقايي بايد ايجاد شود، زيرا شرايط در گذشته نشان داده است كه بايد در اين بازارها به اينگونه عمل كرد.    خطاب به اتاق بازرگاني: به وظايف خود عمل كنيدوزير صنعت، معدن و تجارت در ادامه با انتقاد از فعاليت اتاق بازرگاني گفت: اتاق بازرگاني نيز در جايگاه خود نيست و بايد به جايگاه خود برگردد و به مسئوليت‌هاي خود عمل كند. شريعتمداري افزود: ‌مشاهده كنيم كه اتاق‌هاي بازرگاني ديگر كشورها چه مي‌كنند. شركت‌هايي تأسيس كرده‌اند و مراكز تجاري ايجاد مي‌كنند اما ما حتي نمي‌توانيم جلوي رقابت منفي فعالان اقتصادي خودمان را بگيريم كه اين امر وظيفه اتاق است. وي با تأكيد بر اينكه در بخش برندسازي نيز مشكلاتي داريم، گفت: فورد در تركيه توليد و به امريكا صادر مي‌شود، آيا ما چيزي در بازارمان كم داريم كه نتوانيم اين كار را انجام دهيم.