روزنامه آفتاب یزد
1396/08/04
آیت‌الله روح‌الله خاتمی نماد مبارزی خستگی ناپذیر و روحانیت روشن ضمیر بود
فرزند زمان خویش...آفتاب یزد- گروه سیاسی: نه تنها در یزد و اردکان، که در هر جای ایران اگر نام آیت‌الله خاتمی شنیده شود، موجب احترام مردم میشود. فقیه و مجتهدی عالی قدر که در تمام دوران حیات خود نه تنها به امور شرع اهتمام ورزید بلکه در خط تحولات سیاسی و اجتماعی نیز کنار مردم باقی ماند. از این رو سالروز درگذشت آیت‌الله خاتمی می‌تواند برای همیشه در ذهن مردم باقی بماند.
بدون شک زندگی آیت‌الله روح الله خاتمی از منظرهای گوناگون قابل بررسی است. دوران تحصیل و حضورش در حوزه علمیه اصفهان و کسب علم از محضر علمای وقت خود از یک سو، همراهی با مردم در تمام رویدادهای بزرگ سیاسی و اجتماعی و همچنین مورد احترام قرار گرفتن از سوی همه هم‌عصرانش، آیت‌الله خاتمی را به شخصیتی برجسته و درخشان تبدیل کرد. او که اجازه اجتهادش را از آیت‌الله فشارکی دریافت کرد توانست از محضر اساتید بنامی مانند میرزا علی آقا شیرازی، شیخ محمد خراسانی، سید محمد نجف آبادی، سید علی نجف آبادی و همچنین حاج آقا رحیم ارباب کسب علم کند. زندگی او با مرحومه سکینه رضایی سه فرزند پسر و چهار فرزند دختر داشت که البته همگی از شهرت خاص خود برخوردارند. با این همه او را باید از کلام دیگران شناخت. هرچند که خود نیز نوشته‌هایی در مورد زندگی خود باقی گذاشته است. او جدای از فعالیت‌های اجتماعی علیه رژیم پهلوی، پس از انقلاب به عنوان نماینده بنیان گذار انقلاب در اردکان و پس از آن به عنوان نماینده حضرت امام در استان یزد و امام جمعه یزد به فعالیت‌های انقلابی ادامه داد.
**
خودنگاری‌ها
آیت‌الله خاتمی در دست نوشته‌هایش جدای از شرایط زیستی خود، از رویدادهای اجتماعی جاری نیز خبر می‌دهد: «جنگ بین الملل دوم پیش آمد و شعله‌های آتش آن، همه جا را گرفت. ایران عزیز از طرف متفقین اشغال شد و همه چیز این مملکت، دستخوش تجاوز آنها و فسادهای بسیار و خسارت‌های بیشمار و انواع مصیبت‌ها شد و بلا‌ها برای ما به بار آورد؛ اما در میان همه آن تاریکی‌ها، روزنه‌ای به روشنایی باز شد و آن؛ برداشتن اختناق و فشار و به وجود آمدن آزادی، به خصوص در امور مذهبی بود. آن تضییقات (2) و فشار‌ها که بر روحانیت وارد می‌آمد، فرو کشید و امکان فعالیت مذهبی به وجود آمد و فرصتی دست داد که بایستی در جمع، به شئون دینی توجه و در واقع از نو تجدید سازمان شود.»وی که اقدامات شایسته‌ای مانند ساخت حوزه علمیه اردکان را در دوران حیات خود انجام داده و از سوی دیگر در متن فعالیت‌های اجتماعی نقطه امید مردم به حساب می‌آمده هرگز از تواضع دور نمی شود. آیت‌الله خاتمی در خصوص اثرگذاری خود می‌نویسد: «از سال 1341 ه.ش که انقلاب اسلامی به رهبری قائد عظیم الشان «حضرت امام خمینی» شروع شد، در جریان آن قرار داشتم و همپای مردم و روحانیت، قدم برداشتم و کار‌هایی داشتم؛ که بزرگی و کوچکی آن، و یا در انقلاب چه اثری داشته یا اصلاً اثری نداشته را نمی دانم و نمی خواهم بدانم یا از آن ذکری کنم».
**
آیت‌الله خاتمی از زبان دیگران
یکی دیگر از فعالیت‌های سیاسی آیت‌الله خاتمی قبل از انقلاب حمایت از امام و ارسال نامه به ایشان علیه انجمن‌های ایالتی و ولایتی بود که بعدها حتی امام به نقش ایشان و دیگر علما اشاره نمودند. در بسیاری از صحنه‌های انقلاب نیز می‌توان حضور او را مشاهده نمود به طوری که امام خمینی (ره) او را یک مبارز خستگی ناپذیر خطاب نمود. وی در رسیدگی به وضع عالمان و در ایجاد اتحاد بین آنها سخت کوشید. او در زمانی که امام در نجف بودند نامه‌ای به امام نوشت و از تفرقه بین علما گلایه کرد و در این زمینه راه حلی به ایشان پیشنهاد کرد که رهبر معظم انقلاب از آن استقبال نمود. دیدار ایشان با عالمان تبعیدی نیز در همین راستاست. در خاطره‌ای از قول مقام معظم رهبری نیز ذکر شده است: «زمانی که در ایرانشهر تبعید بودم در اوج تنهایی و اندوه در شهر غریب، روزی حضرت آیت‌الله خاتمی با آن کهولت سن، با اتوبوس به دیدنم آمد و یک روز، صبح تا غروب، در کنار هم بودیم و ایشان بعد از سرکشی و رسیدگی مادی و معنوی به تبعیدیان، عازم یزد شدند.»
آیت‌الله خاتمی در طول ۸ سال دفاع مقدس، بارها به میان رزمندگان رفت و از کمک‌های مادی و معنوی خود به سربازان کشور دریغ نکرد. محمد نیک، محافظ آیت‌الله خاتمی خاطرات بسیاری را از سفر آن مرحوم به جبهه‌های غرب و جنوب نقل نموده است و در مجموعه‌های گردآوری شده در خصوص زندگی ایشان ازقول رزمندگان یاد شده است: « وقتی وجود آیت‌الله خاتمی (ره) با آن همه کسالت و کهولت را در جمع خود و در درون سنگرهای خود می‌دیدیم، جلوه ای از رحمت و رافت الهی نسبت به بندگان خدا را در درون خود می‌یافتیم.»
از سوی دیگر بدون استثنا تمام شخصیت‌های برجسته هم عصر آیت‌الله خاتمی لب به تحسین او گشوده اند. رهبر معظم انقلاب در سال 68 در مورد ایشان این طور بیان می‌کنند: « ایشان ضمن این که مردی عالم و دارای مقام علمی بودند و تحصیلات‌شان را در اصفهان انجام داده بودند از لحاظ بینش اجتماعی و فهم سیاسی و احساس مسئولیت سیاسی و اجتماعی و تشخیص جهت گیری‌های موجود در جامعه و جریان‌های فکری و سیاسی یک فرد کم نظیری بودند که در طول دوران آشنایی مستمری که من با ایشان داشتم قبل از انقلاب و همچنین بعد از انقلاب این خصوصیات را همواره در ایشان مشاهده می‌کردم.»
**آیت‌الله خاتمی از منظر یار و همراه همیشگی
حجت الاسلام محمدتقی فاضل میبدی از نزدیکان همیشگی خانواده و شخص آیت‌الله خاتمی به حساب می‌آید. کتاب «یادنامه خاتمی» که به کوشش او گردآوری شده است راهنمایی جامع و کامل برای شناخت و درک بهتر شخصیت آن روحانی برجسته است. حجت الاسلام فاضل میبدی در گفتگو با آفتاب یزد در خصوص این مجتهد عالی قدر به بیان نکاتی خاص پرداخت. او با بیان این که همواره و سال‌ها با آیت‌الله خاتمی حشر و نشر داشته، گفت: «قبل از آن که ایشان را یک مرد فقهی ببینم، یک مرد فکری و اخلاقی دیدم. از نظر فقهی ایشان کسی بود که در حوزه علمیه اردکان تدریس خارج داشتند. در حوزه اصفهان درس خواندند؛ حوزه‌ای که جایگاه فلاسفه و ملاصدراها و شیخ بهایی‌ها و میرفندرسکی‌ها بود و وارث یک تفکر فلسفی شده بود. کسانی هم که تا سنه گذشته آن جا فارغ التحصیل می‌شدند میراث دار همان تفکر فلسفی بودند. مرحوم آیت‌الله خاتمی هم از تفکر بالا و عمیقی برخوردار بود. هر آن چه که می‌گفت با تفکر می‌گفت و هر چه را که گوش می‌داد بسیار تامل می‌کرد. یعنی عقل درایتش بیش از عقل روایتش بود. مولا امیرالمومنین علیه السلام جمله‌ای دارند که عقل را تقسیم‌بندی می‌کنند به عقل روایت و عقل درایت. یعنی شما ممکن است که هر چیزی را بشنوید و نقل کنید که عقل روایت است؛ انسان روایت گر باشد. اما مرحوم آقای خاتمی عقل درایتش غالب بود بر عقل روایتش. این برای من خیلی مهم بود که یک روحانی در گوشه استانی کویری مانند یزد این قدر اهل تفکر و تامل باشد. طبیعتا انسان‌هایی هم که اهل تفکر و تامل اند اخلاقی هم هستند. بالاخره هر سخنی را هر جایی نمی‌گویند، هر حرکتی را انجام نمی دهند، برای موضع گیری‌های سیاسی و اجتماعی زود تحریک نمی‌شوند و فکر می‌کنند. آقای خاتمی چنین بود.»
حجت الاسلام میبدی در تشریح شخصیت اخلاقی ایشان نیز خاطرنشان شد: « در مسئله اخلاق، من بارها دانشجویان را در سال‌های 54،55 خدمت ایشان می‌بردم. دانشجویانی که حتی ظواهر بسیار امروزی داشتند اما به قدری ایشان گشاده و باز برخورد می‌کردند که من کم دیدم دانشجو یا استاد دانشگاهی برود پیش ایشان و جذب برخورد ایشان نشود. ایشان در مسائل اخلاقی بسیار جذابیت داشتند. من خودم آدمی بودم که روابط عمومی قوی داشتم و در ارتباط با روحانیون تراز اول استان و غیر از آن بودم و در قم هم که آمدم ارتباطاتی قوی داشتم؛ من یک روحانی به آن مرتبه اخلاقی و فکری آیت‌الله خاتمی واقعا کم دیده بودم. البته آیت‌الله طالقانی هم همین طور بود و پیش ایشان هم که می‌نشستید بسیار اهل تامل و اخلاق بود.»
فرزند زمان خویش بود
با این همه رویکرد سیاسی و نگاه اجتماعی آیت‌الله خاتمی نیز نکات قابل ذکر فراوانی دارد. عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: «از جهت فکری و سیاسی ایشان فرزند زمان خودش بود. یعنی در عین آن که یک روحانی مسن در اردکان بود اما من هر بار به دیدار ایشان می‌رفتم می‌دیدم مشغول مطالعه کتاب‌های روز است. مثلا بارها ایشان را در حال مطالعه کتاب‌های آقای شریعتی دیدم. یا مثلا کتاب‌های مرحوم آل احمد و خیلی کتاب‌های دیگری که ما که جوان بودیم نمی‌شناختیم اما ایشان از آنها شناخت داشت و طلبه‌ها را تشویق می‌کرد که این آثار را بخوانند. این است که از جهت فکری فرزند روزگار زمان خودش بود.» استاد دانشگاه مفید قم همچنین افزود: «از جهت تقوا که برای من بسیار مهم بود آیت‌الله خاتمی خیلی اهل حلال و حرام بود و در این امور وسواس داشت. سعی می‌کرد یک قران از مال بیت المال و حوزه‌های علمیه جا به جا نشود. بر خودش هم گاهی سخت می‌گرفت.»
محمدتقی فاضل میبدی همچنین با بیان این نکته که «آیت‌الله خاتمی در میان روحانیون زیادی که می‌شناختم و می‌شناسم شخصیت بی‌نظیر یا حداقل کم نظیری بود و حیف که ایشان ناشناخته بود و حوزه‌های علمیه متاسفانه ایشان را درست نمی‌شناختند، تاکید کرد: «اما مرحوم امام خمینی (ره) ایشان را به خوبی شناخته بودند و با آن بیانیه‌ای که دادند به نظرم حق مطلب را به جا آوردند. یعنی آن «روحانی روشن ضمیر و روشن فکر» که در حق ایشان گفت واقعا به جا گفت. ایشان شخصیت جامعی داشت.» وی همچنین اظهار داشت: «من پیش خود فکر می‌کنم که چرا آیت‌الله خاتمی و امثال او در جامعه روحانیت یک استثنا هستند و نه قاعده؛ که در این روز و روزگار که من برخی حرف‌ها و اعمال و سخنرانی‌ها را می‌بینیم مقایسه می‌کنم با آیت‌الله آقای خاتمی و غبطه می‌خورم که چرا چنین استثنایی در حوزه‌های علمیه به یک قاعده تبدیل نشد. چرا برخی از هم‌لباسان ما بعد فکری، اخلاقی و تقوایی‌شان مثل آیت‌الله خاتمی نباشد. خلا و کمبودی که امروز جامعه ما دارد این است که روحانیونی مانند آیت‌الله خاتمی کم داریم. انصافا اگر روحانیون امروز ما از جهت خلق و خو و روش و منش مانند آیت‌الله خاتمی بودند به نظر من خیلی از مشکلات ما کم بود و خیلی از جوانان ما بیشتر جذب به اسلام می‌شدند. هرکس که اولین بار با ایشان برخورد می‌کرد به این فکر می‌کرد که چرا یک چنین روحانی‌ای در گوشه اردکان را کسی نمی‌شناسد.»
**
«مبارز خستگی ناپذیر»
رحلت آیت‌الله خاتمی همه را در ناراحتی فرو برد. امام خمینی (ره) در پنجم آبان سال 67 در پیام تسلیت خود نوشتند: «اسلام و ایران یکی از پرفروغ ترین چهره‌های تقوا، خلوص و ایمان خود را از دست داد. برادر عزیزم آقای خاتمی زنده دل، چهره تابناک مبارزات خستگی ناپذیر روحانیت روشن ضمیر، در دهه‌های اخیر این مرز و بوم بود. او روشنفکری متدین و مجتهدی بزرگوار و از خوبان امینی بود که اگر نتوان گفت بی نظیر، مسلماً کم نظیر بود. او با گوشت و پوست خود، مبارزه را می‌فهمید و سختی‌های آن را چون شربتی گوارا می‌نوشید. او یار و پناه محرومان بود. او یک عمر با تحجر و واپسگرایی جنگید و یکی از طرفداران بی بدیل اسلام ناب محمدی -ص- در عصر فریب و خودپرستی بود. او پاک زیست و پاک مرد و پاک در جوار رحمت رَبـّش آرمید و ....». وی در سن 89 سالگی از دنیا رفت و در اردکان به خاک سپرده شد اما، یاد او و فعالیت‌های ثمربخشش جاودان است.
سایر اخبار این روزنامه
خط و نشان به وقت دربی!
تصحیح و پوزش
موضع اصولی دمشق درباره رقه
منصف باشیم
منصف باشیم
تجمعات علیه غلامی سازماندهی شده است!
افشاگری درباره پشت‌پرده واگذاری پالایشگاه کرمانشاه
شما را فراموش نکرده‌ایم
آیت‌الله روح‌الله خاتمی نماد مبارزی خستگی ناپذیر و روحانیت روشن ضمیر بود
می خواهم عربستان را به دوران اسلام میانه رو بازگردانم
سه قوه پیگیر موضوع سپرده‌گذاران هستند
قدرت دفاعی کشور به هیچ‌وجه قابل مذاکره و معامله نیست
