آن روی سکه جامعه زیمبابوه

سید حمید حسینی- رابرت موگابه، رئیس جمهور مادام العمر زیمبابوه بالاخره پس از 37 سال حکمرانی از قدرت کنار رفت.ما نیز آن چه این روزها درباره زیمبابوه می شنویم و می بینیم  تصویری از یک کشور بحران زده  و فقیر  با تورم بالا و انسداد سیاسی شدید است. اما این همه واقعیت زیمبابوه نیست. توجه جدی بیشتر شبکه های تلویزیونی و خبرگزاری های جهانی به تحولات این کشور این سوال را ایجاد می کند که زیمبابوه اساسا چه ظرفیت هایی دارد. نگاهی به برخی آمار درباره زیمبابوه  اهمیت این کشور قاره سیاه و دلیل این حساسیت را راجع به تحولات آن نشان می دهد . این کشور در قرن نوزدهم میلادی مستعمره انگلیس شد. از سال ۱۹۶۵ کم‌کم تلاش‌ها برای استقلال در این کشور آغاز شد و سرانجام در سال ۱۹۷۰ رسماً جمهوری زیمبابوه اعلام موجودیت کرد. رابرت موگابه از زمان استقلال زیمبابوه از انگلستان در سال ۱۹۸۰ با سلب مالکیت  انبوه زمین های سفید پوستان که البته 30 درصد جمعیت این کشور را تشکیل می دهند عملا جبهه ای سیاسی علیه خود در سطح جهانی ایجاد کرد. کشاورزی حدود دو سوم نیروی کار کشور را تشکیل می دهد. تنباکو، نیشکر، پنبه، گندم و ذرت، هم صادر می‌شود و هم اساس صنایع آماده‌سازی را تشکیل می‌دهد؛ حتی از زیمبابوه به عنوان انبار غلات  منطقه یاد می شود. منابع طبیعی  این کشور نیز شامل زغال سنگ، طلا، پنبه کوهی و نیکل و اورانیوم  است.اما نکته جالب توجه درباره زیمبابوه جمعیت جوان و تحصیل کرده آن است. به گزارش بی بی سی، زیمبابوه دومین کشور پیشرفته آفریقا پس از آفریقای جنوبی است و حدود بیش از 80 درصد جمعیت این کشور با سواد و تحصیل کرده هستند. ساختار مدارس به جا مانده از دوران استعمار انگلیس در زیمبابوه نقش مهمی در توسعه تحصیلات در این کشور داشته است. حتی نمایشگاه بین‌المللی کتاب زیمبابوه، که هرسال در اول ماه اوت برگزار می‌شود، معتبرترین نمایشگاه کتاب در قاره آفریقا به‌شمار می‌آید. جمعیت این کشور حدود 13 میلیون  نفر است که میانگین سنی آن ها ۲۰ سال است. به لحاظ اجتماعی نیز شاهد نوعی آزادی اجتماعی و پلورالیسم اجتماعی در این کشور هستیم. به گزارش ساندی تایمز، قانون سال 2013 زیمبابوه  به وضوح بر آزادی عقاید همه گروه های مردم تاکید دارد. عمده جمعیت این کشور مسیحی  و 3 درصد مردم نیز مسلمان هستند و حدود 20 مسجد در «هراره» پایتخت این کشور دایر است. اما، به رغم ظرفیت های بالقوه و بالفعل زیمبابوه انسداد سیاسی و تمرکز چندین ساله قدرت در دستان موگابه، ضعف های مدیریتی و تحریم های  اقتصادی بین المللی علیه این کشور عملا اقتصاد آن را زمین گیر کرده و طی سال های اخیر اقتصاد این کشور تورم های عجیب و غریب چند صد درصدی را تجربه کرده است. به نظر می رسد این شرایط،  ارتش‌، نهادهای امنیتی و دستگاه بوروکراسی زیمبابوه را به این نتیجه رسانده تا برای  خروج «کم‌هزینه‌تر» موگابه به توافق برسند و او پس از چند دهه از این سمت خداحافظی کند. احتمال تغییر سیاسی شگرف در این کشور با این تغییرات  با توجه به حفظ شاکله اصلی ساختار سیاسی و حزب حاکم در راس قدرت و ضعف اپوزیسیون این کشور که عمدتا از خارج حمایت می شود چندان متصور نیست؛ اما قطعا جامعه زیمبابوه با توجه به این ویژگی ها در سال های آینده آبستن تحولاتی دیگر خواهد بود.    فراخبر آقای "تمساح"، جانشین موگابه کیست؟  هنوز هیچ چیز در زیمبابوه قطعی نیست و مسابقه قدرت ادامه دارد، اما بیش از همه، شانس با منانگاگوا، ۷۵ ساله، معاون سابق رئیس جمهور موگابه است، کسی که به دلیل شخصیت خونسرد، سماجت و بی‌رحمی‌اش در مقابله با رقبا به «تمساح» معروف شده است.در نیمه دهه 60، امرسون منانگاگوا صرفاً پسر یک مبارز ضداستعمار بود که به چریک‌های استقلال‌طلب پیوسته بود. در جریان مبارزات استقلال، اما او جایگاه خود را در صحنه سیاسی کشور پیدا کرد؛ بازداشت شد، از مجازات اعدام گریخت و 10 سال زندان را تحمل کرد. پس از استقلال زیمبابوه در سال ۱۹۸۰،  وارد حلقه نزدیکان مورد اعتماد موگابه شد و مقام‌های کلیدی را در وزارت دارایی و دادگستری تجربه کرد.نام امرسون منانگاگوا از سال ۲۰۰۰ به عنوان یکی از جانشینان احتمالی رهبر زیمبابوه مطرح بوده است؛ نامی که آن را البته جدا از نام موگابه و بیرون از کارنامه دیکتاتور ۹۳ ساله زیمبابوه سخت بتوان تصور کرد.در طول ۳۷ سال حکمرانی موگابه، منانگاگوا به نوعی جلاد موگابه بوده است. او به عنوان رئیس سازمان اطلاعات مرکزی و امنیت ملی، یا همان پلیس مخفی زیمبابوه، در سال‌های ۱۹۸۳-۱۹۸۴ در کشتار اقلیت قومی اندبله در ماتابله‌لند شمالی نقش عمده‌ای ایفا کرد و از این جهت، از متهمان ردیف اول این پاک سازی و کشتار قومی 20 هزار نفری به شمار می آید.کارگردان سناریوی تقلب انتخاباتی در سال ۲۰۰۸ به نفع موگابه و صحنه‌گردان سرکوب مخالفان پس از آن نیز کسی جز آقای تمساح نبوده است. این مرد ثروتمند به فساد مالی نیز متهم است؛ اتهامی که البته اسناد ویکی‌لیکس آن را تأیید و تصدیق می‌کنند. با این اوصاف، برکناری موگابه در زیمبابوه، اگرچه موجب شعف و شادی بسیاری از مردم شده، اما جانشینی منانگاگوا چندان خبر خوشی به شمار نمی‌آید؛ به قول بوریس جاسون، وزیر امور خارجه انگلستان، «هیچ کس دوست ندارد شاهد انتقال قدرت از یک مستبد غیرمنتخب به مستبد غیرمنتخب دیگری باشد.»