جنبش دانشجویی در مسیر جدید

محمد هدایتی- جنبش دانشجویی ایران واجد سویه‌های مختلفی است، با این حال وجه سیاسی آن همواره غالب بوده است. این جنبش، در تمام این سال‌ها معطوف بود به نفی وابستگی، بسط آزادی‌های مدنی، تکثیر قدرت، استقرار نهادهای دموکراتیک و اساسا چند‌صدایی در جامعه، پویایی دانشگاه را طلب می‌کرد و خواهان اشاعه آن به کل جامعه بود‌ و می‌دانیم دانشجویان و گروه‌های دانشجویی چه نقشی در تحولات سیاسی معاصر داشتند؛ از انقلاب 57 تا جنبش اصلاحات و بعدتر. در یک دهه گذشته‌ در نتیجه تحمیل اراده‌ای که خواهان انفعال در دانشگاه بود، گروهی از خاموشی فعالیت‌های دانشجویان گفتند. اینکه از پویایی دانشگاه کاسته شده است. می‌شود درباره اثرگذاری این جنبش و افت‌و‌خیزهای آن تحقیق کرد. با این حال مداقه در تحولات دانشگاه در ایران خبر از سمت و سوهای جدید در جنبش دانشجویی می‌دهد. در واقع می‌توان از ظهور یک ملاحظه جدید و بسیار جدی در جنبش دانشجویی سخن گفت‌ ملاحظه‌‌ای که مربوط است به اقتصاد سیاسی خود دانشگاه.بخش عمده‌ای از تحرکات دانشجویی در سال‌های اخیر در واکنش و اعتراض به روندی بوده است که پولی شدن دانشگاه‌ها خوانده شده است؛ چیزی که دانشگاه‌های دولتی و حیات دانشجویی را با بحران مواجه کرده است، روندی که گویا همنواست با سیاست‌های اقتصادی دولت‌های مختلف ایران برای کاستن از هزینه‌هایشان و قطع برخی خدمات اجتماعی‌ آن هم در حالی که ارائه بسیاری از این خدمات‌ بر مبنای قانون اساسی وظیفه دولت به شمار می‌رود. دانشجو، در سنی که استقلال اقتصادی ندارد، در شرایطی که باید بخواند و یاد بگیرد، گرفتار وضعیت خوابگاه، جریمه‌های سنواتی، قسط و وام می‌شود. خدمات یک به یک از او دریغ می‌شود، خطر اخراج تهدیدش می‌کند؛ دغدغه‌هایی که پیشتر وجود نداشت. آسیب‌های اقتصادی، روانی و علمی این وضعیت واضح‌اند. در نتیجه این روند جدید، اگر پیشتر صرفا مسایل سیاسی و آزادی‌های مدنی کانون هدف جنبش دانشجویی بود، اکنون ملاحظات اقتصادی هم به شدت مطرح شده‌اند و دلالت‌های سیاسی پیدا کرده‌اند. این مطالبه جدید‌ می‌تواند به جامعه هم انتشار یابد؛ جامعه‌ای که با مشکلات اقتصادی درگیر است، نظام بیمه و خدمات اجتماعی کارآمد وجود ندارد و بیکاری شایع است. باید دید جنبش دانشجویی در این مسیر جدید تا چه حد موفق می‌شود.
‏hedayati.mohammad@yahoo.com