حمل و نقل عمومی کفاف ترددهای کلانشهر تهران را نمی‌دهد؛

گروه جامعه- تهران خاکستری، شهر دود و سرب؛ شهری که عملا ادامه زندگی در آن بعید به نظر می‌رسد و حالا نوبت به سایر شهرها هم رسیده است و این روزها خبر تعطیلی مدارس چند کلانشهر دیگر هم در راس اخبار دیده شد‌. شاید اگر چند سال پیش بود با شنیدن خبر آلودگی هراسان می‌شدیم‌ اما حالا چند سالی می‌شود که به این آلودگی‌های گاه‌ و بیگاه عادت کردیم و اهمیت هشدارهای راهنمایی و رانندگی هم برایمان رنگ باخته تا جایی که طی دو روز گذشته با ۴۴ هزار راننده متخلف در طرح زوج و فرد برخورد شد اما جریمه 20 هزار تومانی و طرح‌های زوج و فرد در روزهای حساس هم تاثیری ندارد و پلاک ماشین‌ها این موضوع را تصدیق می‌کنند‌‌.
معضل آلودگی هوا مربوط به امسال یا سال گذشته نیست‌‌. هر سال با رسیدن فصل سرما شهرهای بزرگ با این معضل دست و پنجه نرم می‌کنند و سالانه هم تعداد قابل توجهی از ساکنان کلانشهرها به دلیل هوای آلوده و بالا بودن ذرات معلق در هوا جان‌شان را از دست می‌دهند و تنها راهکاری که هر سال در نظر گرفته می‌شود تعطیلی چند روزه مدارس و اجرای طرح زوج و فرد از در منازل است که البته به این موضوع هم اعتراضات زیادی وارد می‌شود‌.
راهکار نهایی مسوولان
نکته قابل توجه و جالب این است که رییس سازمان محیط زیست در جمع خبرنگاران بیان کرد: اگر جلوی خودروها را بگیریم تا هوا را آلوده نکنند حمل‌ونقل از بین می‌رود‌‌. گازوییل‌ها هم غیراستاندارد است‌‌. بالاخره باید بین بد و بدتر یکی را انتخاب کرد‌‌. باید دعا کنیم باد بیاید تا آلودگی‌ها را جابه‌جا کند‌‌. این مورد تنها راهکار پیشنهادی رییس سازمان محیط زیست برای آلودگی هوا در تهران است و از شواهد مشخص است قرار نیست هیچ برنامه‌ای برای استانداردسازی بنزین و گازوییل اجرا شود و همه امیدمان باید به باد باشد‌.


آلودگی، مسوول مرگ‌ومیر بالا
مشکل کنونی آلودگی هوا در ایران وجود ذرات معلق هواست که یکی از عوامل ایجادکننده آن، مصرف سوخت غیراستاندارد در خودروها و نیروگاه‌هاست‌‌. طبق نتایج یکی از مطالعات صورت‌گرفته در ایران روی افراد شاغل در چهارراه‌ها که ساعت‌ها از عمر خود را در این مکان‌ها می‌گذرانند، مشخص شده است که حتی برخی ژن‌های این افراد به دلیل آلودگی هوا تغییر یافته و حتی خلقیات آنها نیز تغییر کرده است‌‌. به‌طور کلی پنج مورد به عنوان عامل بروز 89 درصد از مرگ‌ومیرها در ایران شناخته شده است که به ترتیب شامل بیماری‌های قلبی عروقی، حوادث (تصادفات رانندگی، غرق‌شدگی و سوختگی‌ها)، سرطان‌ها، بیماری‌های حین تولد و بیماری‌های ریوی است که بر این اساس یکی از علل بروز درصد بالایی از مرگ‌ومیرها بیماری‌های ریوی است که تعداد قابل توجهی از آن بر اثر آلودگی‌های هوا بروز می‌کند‌‌. آلودگی هوا بر دستگاه قلبی عروقی همچون سایر دستگاه‌های داخلی بدن اثرات مخرب کوتاه و درازمدتی دارد به‌گونه‌ای که به گفته پزشکان و محققان گاهی احتمال بروز بیماری‌های قلبی را تا چند برابر افزایش می‌دهد‌‌. آلودگی هوا و ذرات ریز کمتر از 5/2 میکرون قادرند با برهم‌زدن نظم عملکرد قلب، موجب بروز ضربان‌های نابجا و ایجاد اختلال در ضربان قلب شوند‌. همچنین آلودگی هوا سبب افزایش احتمال بروز سکته‌های قلبی تا چهار برابر در افراد می‌شود و این احتمال دست‌کم تا دو هفته پس از پایان آلودگی هوا به قوت خود باقی خواهد ماند‌.
عدم اقبال به حمل‌ونقل عمومی
کمی که به عقب نگاه کنیم معضل ترافیک‌های طولانی و چند ساعته مختص تهران بود اما امروز ترافیک درد مشترک بیشتر شهرنشینان است‌. با وجود راه‌اندازی خطوط بی‌آرتی و مترو هنوز هم شاهد آلودگی هوا در سطح گسترده‌تر هستیم‌‌. یکی از دلایلی که استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی مورد اقبال شهرنشینان نشده است کمبود ناوگان عمومی نسبت به متقاضیان آن است‌‌. در ساعات اوج ترافیک و تعطیلی ادارات و شرکت‌ها، استفاده از مترو و اتوبوس یکی از طاقت‌فرساترین راه‌ها برای رسیدن به منزل است‌. در کنار سختی برای سوار شدن و کمبود صندلی در اتوبوس‌ها، تهویه نامناسب را اضافه کنید‌‌. کمبود قطار‌های مترو در برخی خطوط از جمله خط قائم به آزادگان به‌طور متوسط هفت دقیقه زمان می‌برد و پس از آن چالش جا شدن در قطار پیش روی مسافران است‌. صف‌های طولانی تاکسی در میادین بزرگ و اصلی شهر هم مزید بر علت می‌شوند تا ترجیح شهروندان، استفاده از خودروهای شخصی باشد‌.
مساله دیگری که سال‌هاست موضوع مناقشه بین شهرداری و کارخانه‌های خودروسازی است، ورودی بیش از حد ماشین به شهر و توقف طرح حذف خودرو‌های فرسوده است؛ طرحی که مدتی است دیگر اجرا نمی‌شود و تهران را به پارکینگ خودرو بدل کرده است‌.
عامل دیگری که نقش اساسی در آلودگی هوا دارد اما کمتر به چشم می‌آید موتورسیکلت‌ها هستند‌. هر موتورسیکلت هفت برابر نسبت به یک خودروی شخصی آلاینده وارد هوا می‌کند و هیچ نهاد و ارگانی توان مقابله با آنها را ندارد‌. موتور‌ها به راحتی در مناطق طرح زوج و فرد تردد می‌کنند و به کسی هم پاسخگو نیستند‌.
‏طبق اطلاعات تاییدشده توسط پلیس راهور: «۷۴ درصد مینی‌بوس‌ها، ۵۴ درصد اتوبوس‌های شهری، ۴۲ درصد اتوبوس‌های برون‌شهری، ۳۸ درصد تاکسی‌ها و کامیون‌ها، ۲۲ درصد وانت‌بارها، ۱۹ درصد سواری‌های دولتی و سه درصد سواری‌های شخصی فرسوده و‌ موجب آلودگی‌ هستند‌.
با این حساب اکثر ناوگان‌های عمومی از جمله اتوبوس‌های فرسوده‌ای که در بیشتر خط‌های تهران وجود دارند، زمانی هم که در حال حرکت نیستند مقدار زیادی آلاینده‌ به هوا منتقل می‌کنند‌‌. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در ایستگاه‌های اول خط راننده‌ها از خاموش کردن ماشین‌های خود اجتناب می‌کنند و گاهی این انتظار برای سوار کردن مسافر به بیش از یک ساعت هم می‌رسد‌‌. حالا شما حساب کنید هر دقیقه چقدر به میزان آلودگی هوا اضافه می‌شود‌.
مسوولان پاسخگو نیستند
جهت پیگیری بیشتر در رابطه با آلودگی هوا و اقدامات مسوولان و کارشناسان در خصوص آلودگی هوا با محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل شهردار تهران و سرهنگ زینی، مسوول آموزش و نیروی انسانی راهنمایی و رانندگی و همچنین سردار حسینی، رییس پلیس سابق راهنمایی و رانندگی تماس گرفتیم که هیچ کدام پاسخگو نبودند‌‌.