روزنامه بهار
1396/10/09
هویت ملی و جهانی شدن؛ دوران گذار
ادراک آگاهانه یک جامعه از افکار، ارزشها، تمایلات و تعلقات خود در یک ساختار اجتماعی و در حدود جغرافیایی و سیاسی مفهومی واحد به نام هویت ملی را میسازد.برداشت و احساس جمعی نسبت به این ویژگیها و وجوه تمایز به احساس هویت ملی تعبیر میشود و هنگام تحقق این احساس در عملکرد جمعی غرور ملی را پدید میآورد. به عبارتی میتوان هویت ملی را مجموعهای از گرایشها و نگرشها به احساسات، تمایلات و تعلقات یک جامعه در بستر رشد و تعالی و در مسیر پیشرفت تعریف کرد.
نژاد، اقلیم، تاریخ، دین، فرهنگ، زبان، آداب و رسوم و سایر عناصر هویتی در سیر تکوینی خود، در مسیر رشد و تعالی جامعه و در گذر زمان با فرصتها و تهدیدها روبهرو است. تقویت قوتهای جامعه و کاهش یا رفع ضعفهای آن موجب بروز و ظهور عناصر و شاخصهای هویتی در قالب فرصت یا تهدید برای ساختار اجتماعی و در نهایت نقش و کارکردی همانگونه خواهد بود.
در مسیر تکوین حیات اجتماعی در گذر از سنت به جهان مدرن نظامهای حقوقی و قوانین عامل تحقق ارزشها در جامعه بنا به رای اکثریت و تحکیم ساختار اجتماعی و تقویت هویت ملی است. با این مبنا قانون اساسی به عنوان میثاق ملی و برآیند خواست و اراده جامعه؛ ظرفیتی برای تقویت هویت اجتماعی، فرصتی برای تحکیم همبستگی اجتماعی و زمینهای برای تحقق مشارکت اجتماعی خواهد بود.
با رشد علم و پیشرفت فناوری؛ فرآیند جهانی شدن که فارغ از ماهیت و تعریف نوین، گسترهای به درازای تمدن بشری دارد سرعتی چشمگیر یافته و در قرن اخیر با رشد تجارت جهانی و افزایش ثروت، ماهیت و کارکردی تازه پیدا کرده است. با گسترش حمل و نقل، رشد گردشگری، پیشرفت فناوری اطلاعات، گسترش ارتباطات و سایر پیشرفتهای بشر، جهانی شدن نه به عنوان یک پروژه اقتصادی یا حتی سیاسی و اجتماعی بلکه به عنوان یک روند فراگیر، مسیر مشترک یا رویهای ناگزیر خودنمایی کرده و آثار و تبعات خود را به جای گذاشته است.
برای جهانی شدن مفاهیم و تعاریف گستردهای از ساحت و مناظر گوناگون ذکر شده است؛ جهانی شدن راتراکم یا فشردگی زمان و مکان، درهم تنیدگی مسائل و فرآیندها، پیچیده شدن مسائل و چند بعدی شدن مناسبات، شبکهای شدن جامعه، برچیده شدن مرزها، فرآیند گذار از جامعه سنتی به جامعه مدرن و برآیند توسعه و مدرنیته و... دانسته اند. جهانی شدن به عنوان یک فرآیند یا پدیده، دارای ابعاد و وجوه مختلف است و به همین مبنا تاثیرات آن در ابعاد و وجوه گوناگون قابل بررسی و تفسیر است. با گسترش ارتباطات، اصول جهانی شدن به عنوان ارزشهای نظم نوین جهانی پی ریزی شده و نمیتوان پیروی نظم نوین جهانی از اصول لیبرال دموکراسی را انکار کرد، اما جهانی شدن برپایه اصول بنیادی و فراگیر بشری بنا شده و به دنبال تحقق ارزشهای مشترک بشر است. در گذر از جامعه سنتی به جامعه مدرن، مفهوم هویت با چالش و مخاطره روبه رو است. در کنار توسعه و چالشهای آن؛ فرآیند جهانی شدن، تحول ارزشها و بروز تغییرات سریع را به همراه داشته است. این سرعت تغییرات و تحول ارزشها باعث بروز تعارض و مخاطره در شناخت و به تبع آن هویت شده و به همین مبنا هویت ملی را با چالش مواجه کرده است. جهانی شدن را دارای ماهیت دوگانه و کارکرد دوسویه دانسته اند؛ جهانی شدن در کنار برداشتن مرزها و خلق فضای جدید، یک هویت جهانی تشکیل داده اما در سوی دیگر برای هویتهای قومی و محلی امکان ظهور و بروز فراهم کرده است. به عبارت دیگر همان طور که در یک حدود جغرافیایی و سیاسی هویت ملی در رابطه دوسویه با هویت قومی است، در نظم و فضای جدید جهانی هویت جهانی در رابطهای دوسویه با هویت ملی است. این برهم کنش با چالش و مخاطره برای خرده فرهنگها همراه است؛ اما در این تقابل ناگزیر، کنش فعال و تعامل سازنده راهکار و مسیری برای بازتولید هویت ملی در منظومه هویت جهانی است. همانطور که هویتهای قومی چنین امکانی در مواجهه با هویت ملی دارند. با تغییر فرآیندها و روابط اجتماعی؛ مفهوم هویت در مسیر توسعه، از سنت فاصله گرفته و در فضایی سیال در منظومه جهانی شدن در حال تغییر و بازتولید است. در فضای جدید، تفکر و رویکرد استراتژیک امکان درک تحولات با توجه به نقاط قوت و ضعف هویت ملی، و رویکرد فعال و تعامل سازنده بر مبنای فرصت و تهدیدها را فراهم آورده است.
سایر اخبار این روزنامه
گرانی شغل ایجاد نمیکند
آتش بس اعلام کنید
لطفاً بشنوید
مدیریتی که نشد!
سیاهنمایی، زمینهساز تفرقه است
هوا به کام کامیونهاست
ریشه جنبشهای اجتماعی هیجانی
پوپولیست خیابانی
ماموریت کروبى برای الیاس حضرتی
کار ما دیپلماسی فرهنگی است
ریشه جنبشهای اجتماعی هیجانی
لطفاً بشنوید
هویت ملی و جهانی شدن؛ دوران گذار