منویات مسکو

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*- روسیه از حامیان اصلی بشار اسد در نظام سیاسی سوریه محسوب می‌شود و این کشور کمک‌های نظامی فراوانی را در جبهه هوایی در اختیار ارتش سوریه به منظور بقای بشار اسد در نظام سیاسی سوریه قرار داده است. از سوی دیگر روسیه جزو کشورها و از اعضای ثابت و اصلی مذاکراتی بوده است که بابت بحران سوریه تاکنون بر‌گزار و تشکیل شده است. روسیه در نشست سه‌جانبه اخیر آنکارا نیز حاضر است و همه نگاه‌ها و تحلیل‌ها بیشتر روی حضور ولادیمیر پوتین تمرکز یافته است. حال تحت این شرایط، اگر چه گفته شده است که نشست سه‌جانبه آنکارا در ادامه مذاکرات آستانه و سوچی و به منظور حل و فصل بحران سیاسی سوریه صورت گرفته است، اما با توجه به شرایط حال حاضر روسیه و در راستای سیاست عمل‌گرایی و واقع‌گرایی روسیه به دور از واقع‌بینی است که صرف بحران سوریه دلیل حضور روسیه در نشست سه‌جانبه آنکارا باشد.
در این ارتباط هدف اصلی روسیه در نشست آنکارا تلاش برای همراه‌سازی‌ ترکیه و ایران برای حفظ دستاورد‌های استراتژیک خود در سوریه است. دستاورد‌هایی را که بحران سوریه آن را نصیب روسیه کرده است می‌تواند فرصت طلایی را پیش روی مقامات کرملین قرار دهد تا به منازعه استراتژیک با اردوگاه غربی و تلافی با آنها بپردازد و بار دیگر اعتبار و جایگاهی را که در گذشته از آن برخوردار بودند، احیا و بازسازی کند. حضور در خاورمیانه، تاسیس پایگاه نظامی در شمال غرب سوریه و شرق مدیترانه و همچنین نتایج نشست سوچی در زمره دستاورد‌هایی است که بحران سوریه و تحولات موسوم به بهار عربی آن را در خدمت مقامات کرملین قرار داده است. به واقع اقدام نظامی در سوریه به معنای به چالش کشیدن سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکا و اروپاست. اقدام نظامی مسکو در سوریه حامل این پیام برای آمریکا و اروپاست که آنها چاره‌ای ندارند که بخواهند کنشگری روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ را بپذیرند و به جایگاه بین‌المللی و منافع جهانی روسیه احترام بگذارند. از سوی دیگر روسیه توانسته با حمایت ایران و قرار دادن مقطعی پایگاه نوژه در همدان، مسیر نفوذ تدریجی مسکو در خاورمیانه را فراهم کند. تحت این شرایط هم‌اینک موقعیت ژئوپلیتیک روسیه با حمایت‌های ایران در خاورمیانه و شرق مدیترانه محکم شده و این کشور با تاسیس پایگاه نظامی در طرطوس واقع در مرزهای غربی سوریه و شرق مدیترانه توانسته به تنها نقطه اتکای ژئوپلیتیک خود در خارج از مرزهای شوروی سابق دست یابد. این پایگاه این امکان را به کرملین می‌دهد که عمق راهبردی و ظرفیت عملیاتی خود در سراسر شرق مدیترانه و لاذقیه را توسعه داده و منافعش در حوزه مدیترانه را به طور موثرتری دنبال کند.در شرایط حاضر هم مهم‌ترین شریک استراتژیک مسکو یعنی آنکارا پیروزی‌هایی را در جبهه عفرین در شمال سوریه به دست آورده است. به واقع پیروزی آنکارا در عملیات شاخه زیتون در عفرین و صف‌آرایی آتی آن در منبج یا سایر مناطق کرد‌نشین، همان چیزی است که مسکو به دنبال آن است، چراکه طرف اصلی کارزار عفرین و منبج واشنگتن است و همین که آنکارا بتواند پیروزی‌هایی در این جبهه‌ها به دست آورد، در حقیقت گامی برای تحقق اهدافی است که روسیه در خاورمیانه و مشخصا در صحنه میدانی و سیاسی سوریه به دنبال آن است. به واقع دلیل موافقت و همراهی مسکو با آنکارا بابت عملیات شاخه زیتون، به معنای حفظ دستاورد‌های روسیه در خاورمیانه و سوریه و همچنین به چالش گرفتن منافع آمریکاست. اما مهم‌ترین هدفی که روسیه با حضور در نشست آنکارا به دنبال آن است، همراه شدن با تهران و آنکارا در مواجهه با غرب آن هم به دنبال بحران دیپلماتیک روسیه با غرب بر سر ماجرای قتل سرگئی اسکریپال است. این نشست کمک خواهد کرد که مسکو در مواجهه با غرب تنها نباشد و خود را مستظهر به حمایت‌های تهران و آنکارا کند. محققا تعقیب منویات و اهداف مسکو مورد قبول تهران و آنکارا خواهد بود و از اینکه بحران سوریه آنها را در این نشست و نشست‌های آتی گرد هم آورده، آنها را بیشتر از گذشته به نتایج آن امیدوار کرده است.
*مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com