روزنامه ابتکار
1397/02/22
برنده جایزه نوبل ادبیات، بدون اجرای برنامه‌های پیش بینی شده از ایران رفت تهران شرمنده پاموک
فاطمه امینالرعایااز ابتدای نمایشگاه کتاب خبر حضور اورهان پاموک، برنده جایزه نوبل ادبیات، در ایران به مناسبت نمایشگاه بین‌المللی تهران سر و صدای بسیاری به پا کرد. در رسانه‌ها و فضای مجازی اخبار مرتبط با او همچنین ساعت برنامه‌هایش دست به دست می‌شد. حتی چهارشنبه صبح نشست خبری او در مجموعه فرهنگی کاخ نیاوران برگزار شد اما به یک‌باره تمام برنامه‌هایی که در ایران برای او تدارک دیده شده بود لغو شد.
اورهان پاموک، نویسنده و رمان‌نویس اهل کشور ترکیه و برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۰۶ است. او نخستین ترک‌تباری است که این جایزه را دریافت کرده است. پاموک در ترکیه نویسنده‌ای بسیار شناخته شده است. آثار او پیش از دریافت جایزه نوبل ادبیات به ۴۶ زبان و پس از آن به ۵۶ زبان ترجمه شده‌است. 15 اردیبهشت، انتشارات ققنوس اعلام کرد که به مناسبت نمایشگاه کتاب، پاموک قرار است به دعوت این انتشارات برای سه روز به ایران سفر کند و علاقه‌مندان می‌توانند با او در غرفه گروه انتشاراتی ققنوس در نمایشگاه بین‌المللی کتاب دیدار کنند. ابتدا قرار بود این دیدار مردمی 18 اردیبهشت ماه برگزار شود اما مدتی بعد این دیدار به 20 اردیبهشت موکول شد. همچنین قرار بود 19 اردیبهشت ماه «شب اورهان پاموک» برنده جایزه نوبل ادبیات که در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شود.
آمدن پاموک به ایران در میان طرفداران کتاب و کاربران شبکه‌های مجازی به شدت مورد استقبال قرار گرفت. یکی از کاربران نوشت: «من که نمی‌تونم برم نمایشگاه کتاب ولی شما پاشید برید. اورهان پاموک اومده ظاهرا. برید یه برنده نوبل ببینید بلکه یه نقطه عطفی تو زندگیتون داشته باشید»، کاربر دیگری نوشت: «اورهان پاموک از اون آدم هاست که دوست داشتم ببینمش. با افتخار یه متن کوچیک ازش ترجمه کردم و روزی که به همت دوست خوبم منتشر شد یکی از روزای فراموش نشدنی بود برام»
بسیاری از افراد هم در صفحه اینستاگرام انتشارات ققنوس از آمدن این نویسنده به ایران ابراز خوشحالی کرده بودند و حتی کاربری قصد داشت برای دیدنش به تهران بیاید.
لغو ناگهانی تمام برنامه‌ها با اتهام امنیتی
پاموک صبح چهارشنبه در مجموعه فرهنگی کاخ نیاوران نشست خبری خود را برگزار کرد اما ناگهان تمام برنامه‌هایش در ایران لغو شد. علت لغو «شب اورهان پاموک» عدم در اختیار گذاشتن سالن ذکر شد. دلیل لغو دیدار او با مخاطبان در نمایشگاه هم جلوگیری از ازدحام جمعیت اعلام شد اما قرار بود که علاقه‌مندان در فروشگاه ققنوس با او دیدار کنند ولی این برنامه هم متاسفانه لغو شد.
این اتفاق با واکنش بسیاری روبه‌رو شد. کاربران شبکه‌های مجازی از این اتفاق به شدت انتقاد کردند و لغو برنامه‌های پوماک در ایران را با گفته‌های نصرالله پژمان‌فر، نائب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، در مورد او مرتبط می‌دانستند. پژمان‌فر در گفت‌وگو با فارس گفت: «گاهی نشست‌هایی در حاشیه نمایشگاه برگزار میشود که مباحث امنیتی و اعتقادی ما را زیر سوال می‌برد، به هر حال برگزاری یک نشست و دعوت کردن یک انتشارات از کسی که اعتقادات ما را زیر سوال برده و به فرمایش امام راحل در مورد سلمان رشدی را که به طور واضح در اقصی نقاط دنیا مطرح شد، وجود منحوس این مرتد را از زمین پاک کنند و این را در سیاست خارجی ما هم اعلام کردند؛ فکر می‌کنم که دستگاه‌های امنیتی نیز باید به این مسئله وارد شوند، غیر از ارشاد که باید پاسخگو باشد و ما نیز از طریق مجلس پیگیری خواهیم کرد که چطور چنین افرادی که پشتیبان این جریان فکری بوده‌اند و از آن حمایت کرده‌اند، به راحتی بیایند و همان مبانی و سخنان خودشان را در نمایشگاه طرح کنند. فکر می‌کنم این اقدام انتشارات ققنوس اقدامی ضدامنیتی، ضدفرهنگی و ضددینی است و کسانی هم که در ارتباط با این موضوع سهل انگاری و همکاری می‌کنند، دستگاه‌های مسئول باید با آنها برخورد مطلوب داشته باشد.
او همچنین خاطرنشان کرد: «قطعا این اتفاقات سهوی نیست، یک موقع هست که سهوا اتفاقی می‌افتد اما این موضوع را به صورت سهوی نمی‌بینیم و دستگاه‌های امنیتی باید بررسی کنند، این که امروز راه باز شده که یک تعداد افرادی بی‌حساب و کتاب از مرزها می‌آیند جلساتی برگزار می‌کنند و محتواهایی را رد و بدل می‌کنند و نشست‌هایی می‌گذارند و تصمیماتی می‌‌گیرند و بیانیه‌هایی صادر می‌کنند، این‌ها اتفاقی نیست، فکر می‌کنم بخشی از این ناهنجاری‌هایی که در حوزه مسائل فرهنگی شکل می‌گیرد، متاسفانه با تساهل و تسامح دستگاه‌های اجرایی شکل می‌گیرد و اتفاق می‌افتد»
تمام این موارد در حالی است که چندین کتاب از اورهان پاموک تا به حال به فارسی ترجمه شده است، کتاب‌هایی چون «قلعه سفید»، «زندگی نو»، «نام من سرخ» و ... این کتاب‌ها همگی توسط انتشارات مطرح در ایران با تایید وزارت ارشاد به چاپ رسیده‌اند، اما سوال این است چرا تا پیش از این چنین موارد اتهامی در خصوص این برنده جایزه نوبل ادبیات مطرح نبود؟
مستور: شرمنده‌ام!
مصطفی مستور، نویسنده کتاب «روی ماه خداوند را ببوس» در یادداشتی به این ماجرا واکنش نشان داد و نوشت: «مسئله از نظر فرهنگی بسیار ساده است؛ ناشری قانونی از نویسنده‌ای که آثارش را به شکل قانونی در کشور ترجمه و منتشر کرده و خوانندگان زیادی هم در جامعه ما دارد به شکل قانونی دعوت کرده تا در چند گردهمایی ادبی که قبلا برایشان مجوز قانونی گرفته، شرکت کند. نویسنده هم به شکل قانونی وارد کشور شده تا در این نشست‌ها شرکت کند. مسئله اما از نگاه اهالی سیاست، مثل همیشه، پیچیده و طراحی‌شده و امنیتی است و بوی توطئه می‌دهد. جلوگیری از حضور اورهان پاموک در چند محفل ادبی و فرهنگی، گذشته از غیراخلاقی و غیرمدنی بودنش، نشان می‌دهد برخی سیاستگذاران فرهنگی ما تا چه حد با مقوله‌هایی مانند توسعه فرهنگی و تعامل فرهنگی با جهان، بیگانه‌اند. مایه تاسف است که با نویسنده‌ای اینگونه رفتار شد که در مجال اندکش، جز در تحسین ایران و هنر ایرانی‌ها و تعلق عمیقش به سرزمین ایران سخن نگفت. من به سهم خودم از کمیسیون فرهنگی مجلس و فلان روزنامه انتظار ندارم برای ترویج فرهنگ کتابخوانی و تعامل فرهنگی با جوامع دیگر و توسعه فرهنگی و رفع ممیزی و ایجاد نشاط فرهنگی در ایام برگزاری نمایشگاه کتاب و کمک به ناشران خصوصی و معرفی سرمایه‌های ملی فرهنگی به جهان گام‌های موثری بردارند، تنها انتظارم این است که برای رشد فرهنگ مانع‌تراشی نکنند. می‌دانم انتظار زیادی است.
به سهم خودم، به عنوان یک نویسنده ایرانی، از رفتاری که با یک نویسنده ترک شد، احساس شرمساری می‌کنم.»
آغداشلو: اورهان پاموک را می‌ستایم
«شب اورهان پاموک» یکی از مهمترین برنامه‌های پاموک قرار بود با حضور سخنران شناخته شده برگزار شود که متاسفانه چنین نشد، آیدین آغداشلو، نقاش، نویسنده و منتقد یکی از این سخنرانان بود. متن کتبی سخنرانی او که هرگز انجام نشد چنین است: «با نام «اورهان پاموک» سال‌ها پیش آشنا شدم: با شگفتی و تحسین و احترام؛ و وقتی دیدم نویسنده بزرگی از این سو متولد شده است و حرف زیاد و تازه‌ای برای گفتن دارد. شاید هم در این تحسین و احترام، هم‌ذات‌پنداری با نویسنده‌ای که نقاشی را دوست دارد بی‌دخالتی نبوده است: مهر نقاشی به نقاشی. مهر آدمی به نویسنده کارآمدی که نگارگری‌های قدیمی را تماشا و ستایش می‌کند. انگار که در دو دوردست و در یک لحظه لذتی برابر تقسیم میشود. تا این که کتاب «نام من سرخ» را در یک کتابفروشی در تورنتو پیدا کردم. با روی جلدی که نشان از نقاش نگارگری می‌داد که قرن‌ها پیش از ما می‌زیست ... و هنوز هم داشت می‌زیست! «نام من سرخ» پیوندی شد میان من و او ... میان من و روایتِ او از جهانی در معرض فراموشی که ترکیب شده بود از انسان و حیوان و منظر ... و تعریف می‌شد از قول و روایت عناصری که در کنار هم کلّ پیوسته‌ای را تکمیل می‌کردند؛ همان‌طور که در نگارگری‌های چهارصد سال پیش، چشم‌انداز به یمن این تجمع بود که ملموس می‌شد.
«نام من سرخ» مدتی کتاب بالینی من شد. لایه‌لایه بودنش، ارتباط و برخورد آدم‌ها – مانند اصابت ظاهراً تصادفی گوی‌های بازی بیلیارد، آمد و شد میان خیال و واقعیت، میان حقیقت و وَهم، لذتی بسیار به همراه داشت. چه درخشان و درست بود این هم‌آوایی میان در و دیوار و سنگفرش کوچه و جهان ظریف و لطیف و رمزآلود نگارگری‌ها و کار پیچیده نگارگری که کارش نه‌تنها اجرای فنی یک صنعت و هنر شریف، که مدخلی بود برای ورود به عالمی خیال‌انگیز و سخت‌وصول – و چه با دقت و دانایی، دقایق اجرایی این هنر سپری‌شده توصیف می‌شد.
اورهان پاموک را می‌ستایم و می‌دانم که کارش ابعاد متعدد و فراوانی دارد: همان‌قدر ریشه در این سوی جهان که در ساختار قصه‌نویسی پیشتاز سی سال گذشته جهان غرب ... و همین نکته است که جایگاهش را برایم جذاب و خاص می‌کند و برای منی که همه‌ی عمر در آرزو و جستجوی هنرمند و متفکر دوجهانه بوده‌ام، اورهان پاموک را به صورت توفیق و مثالی شایسته درمی‌آورد و در میان این خیل انبوه، تصویر او را دلخواه‌تر و واضح‌تر و دوست‌داشتنی‌تر می‌یابم و آسوده می‌شوم.
پاموک، روایتگر ناگفته‌های استانبول
فریبا وفی، رمان‌نویس و نویسنده داستان کوتاه ایرانی، نیز قرار بود دیگر سخنران آن مراسم باشد. متن سخنرانی او نیز از این قرار است: «برای من ادبیات اورهان پاموک منفک از ادبیات ترکیه نیست که سال‌ها با آن مانوس بودیم و هستیم. خوانندگان ایرانی، هنوز هم مشتاق و پیگیر رمان و داستان و شعر ترکیه هستند. کتاب‌های نویسندگانی چون یاشار کمال، عزیز نسین، لطیفه تکین، الیف شفق و شاعرانی چون ناظم حکمت و اورهان ولی و دهها شاعر و نویسنده دیگر ترک در کتاب‌خانه‌های ما جا دارند. اورهان پاموک با کتاب‌هایش، هوای تازه‌ای به این گنجینه دمید و آن را غنی‌تر کرد.
من سال‌ها پیش با داستان آدم‌های مشهور ـ این داستان با عنوان‌های دیگری نیز ترجمه شده ـ با قلم اورهان پاموک آشنا شدم و از آن به بعد خواننده پیگیر این نویسنده بودم. در مورد آثار او می‌توان ساعت‌ها بحث کرد ولی مایلم از کتابی که در میان آثار پاموک، بیشتر از همه تحت‌تاثیرم قرار داد، بگویم. از کتاب استانبول او.
من بارها به استانبول سفر کرده‌ام اما بعد از خواندن کتاب استانبول، سفر واقعی‌ام به این شهر آغاز شد. این بار با همراهی پاموک به استانبول رفتم و بیش از پیش معتقد شدم که تنها رمان‌نویس می‌تواند از کالبد ساده شهر زادگاهش بگذرد و به لایه‌های زیرین و پنهان آن و به عبارتی به روح آن نفوذ کند و تصویری چند بعدی از آن پیش چشمان ما بگسترد. چنانچه در کتاب نیز ذکر شده تا اوایل قرن بیستم اغلب تصاویری که از استانبول ارائه می‌شد از چشم غربیانی بود که به استانبول سفر می‌کردند. سیاستمدارها، سیاحان، نویسنده‌هایی چون فلوبر و آندره ژید، نقاشان و ....
خود استانبولی‌ها کم به شهرشان می‌پرداختند. پاموک آن نگاه غربی را وام می‌گیرد تا بتواند با فاصله به خود و شهر خود بنگرد و بدیهی است که از این طریق چیزهای بیشتری می‌بیند. همین چشم غربی به او امکان می‌دهد تا شاهدی منصف باشد. به دام احساساتی‌گری نیفتد. اغراق نکند. در جاهایی شاعر باشد اما واقع‌بینی و روشن‌بینی‌اش را واگذار نکند و استانبول را با شفافیت بی‌نظیری به ما نشان دهد.
اما پاموک فقط یک شاهد نیست. تماشاگر بی‌خیال شگفت‌زده هم نیست. او با شهر در تعامل دائمی است. کودکی و نوجوانی و جوانی خود را همراه با تغییرات شهر می‌کاود و زندگی خود و خانواده و شهر را به هم پیوند می‌دهد و در این درهم‌تنیدگی صمیمانه، رابطه ژرف و عمیقِ زیستن در شهر را تجربه می‌کند.»
سه روز اقامت پاموک در ایران به پایان رسید و این فرصت کم‌نظیر و رویارویی علاقه‌مندان به کتاب با یک برنده نوبل ادبیات از دست رفت. اما سوال این است که تا کی قرار است در زمینه فرهنگی با دلایل سیاسی فرصت‌سوزی شود؟
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران :
کتاب و کتابخوانی از ضرورت‌های زندگی مردم بویژه جوانان است
پس از بمباران مواضعی در خاک سوریه از سوی اسرائیل، بلندی‌های جولان هدف حمله موشکی قرار گرفت
برنده جایزه نوبل ادبیات، بدون اجرای برنامه‌های پیش بینی شده از ایران رفت
تهران شرمنده پاموک
محمدعلی وکیلی
بهت ملت ازآتش افروختن درخانه سبزخود!
«ابتکار» در گفت‌وگو با فعالان سیاسی بررسی می‌کند
نقش گروه‌های سیاسی در روزگار جدید برجام
«ابتکار» از رد کلیات لایحه تفکیک وزارتخانه های ادغام شده در کمیسیون مشترک گزارش می دهد
نگاهی به وضعیت وخیم بی‌آبی در شهر بهشت منابع آبی آفریقا
روز صفر چگونه فرا می‌رسد؟
«ابتکار» وضعیت قرارداهای شرکت های اروپایی با ایران پس از خروج آمریکا از برجام را بررسی می کند
«ابتکار» مشکلات خانه تئاتر و فضای تئاتر حرفه‌ای را در گفت‌وگو با «محمدرضا خاکی» بررسی می‌کند
ماهاتیر محمد با کسب 115 کرسی پارلمان مالزی به عنوان کهن‌سال‌ترین رهبر منتخب جهان سوگند یاد کرد
جهان در عصر پسا خروج از برجام
وزیر کشوردر همایش علمی توسعه و تحزب:
احزاب با مسائل سهمگین توسعه مواجه شوند
قانون اجبارى کجا و عادت ملى کجا؟
