روزنامه شرق
1396/01/14
در رثاي برادرم حسين
حسين توفيق در روز شنبه 29 تير1308 در محله پاچنار تهران به دنيا آمد. او در دبستان مولوي و در دبيرستان‌هاي دارالفنون و دارايي، تحصيلات ابتدايي و متوسطه خود را به پايان رساند و از دانشكده علوم معقول و منقول فارغ‌التحصيل شد. او دانشجوي دوره دكتراي دانشگاه «مون‌پليه» فرانسه بود. حسين توفيق طنزنويس و طنزسرا در 70 سال پيش مدير داخلي روزنامه توفيق بود و در دوران زمامداري دولت ملي دكتر محمد مصدق، سردبير روزنامه توفيق شد. در روز كودتاي 28 مرداد 1332 كه روزنامه و خانه مدير توفيق، غارت و به آتش كشيده شد، كودتاچيان قصد كشتن حسين توفيق را داشتند كه خوشبختانه موفق به فرار شد. پس از چهارسال‌ونيم توقيف و تعطيلي روزنامه توفيق، دوره پرآوازه سوم توفيق به وسيله برادران توفيق در شب نوروز 1337 منتشر شد. در اين دوره حسين توفيق يكي از سه ناشر روزنامه توفيق و مدير اجرائي آن بود. حسين توفيق در 1341 موفق شد امتياز مجله ماهانه «توفيق فكاهي» را به دست بياورد. او در همين سال مديرعامل چاپخانه روزنامه توفيق: «چاپ رنگين» شد. حسين توفيق از پاييز سال 1339 تا آخرين شماره توفيق در سال 1350 سردبيري توفيق را بر عهده داشت. پس از توقيف غيرقانوني روزنامه توفيق در تيرماه 1350 و 10 سال مبارزه با اين توقيف غيرقانوني، حسين توفيق روزنامه‌نگاري را براي هميشه كنار گذاشت.چندسالي را در آمريكا و سپس در ايران گذراند. حسين توفيق در تمام سال‌هاي دراز اخير در آپارتمان قديمي معروف برادران توفيق در تهران، خيابان وليعصر، كوچه پرويز روشن زندگي مي‌كرد. در آخرين هفته‌هاي سال گذشته او متأسفانه دچار بيماري شديد ريوي شد. در نخستين روز سال نو در بيمارستان فيروزگر تهران بستري شد و با تأسف بسيار در عصر روز چهارشنبه 9 فروردين ماه جاري در 88سالگي درگذشت و در 11 فروردين ماه 1396 در قطعه نام‌آوران رسانه‌ها در بهشت زهرا به خاك سپرده شد. غمگنانه مؤسس روزنامه توفيق، حسين توفيق اول نيز در 78 سال پيش در 1318 با همين بيماري ريوي دار فاني را وداع گفته بود.از شادروان حسين توفيق دوم دو فرزند برومند باقي مانده است: دكتر شيرين توفيق كه استاد جراحي در دانشگاه معروف كاليفرنياي جنوبي (USC) و جراح معروفي در لس‌آنجلس است و دكتر حميد توفيق در بورلي هيلز، وكيل دادگستري موفقي است.روزنامه فكاهي و طنزآميز توفيق كه حسين توفيق ربع قرن از عمر خود را صرف آن كرده بود، حدود صد سال پيش، در زمان احمدشاه قاجار، در روز يكشنبه سوم شوال 1341 قمري برابر 30 ثور (ارديبهشت) 1302 شمسي نخستين شماره آن به بهاي شش شاهي در تهران به وسيله شادروان «حسين توفيق اول» منتشر شد. هفت سال پس از روي‌كارآمدن رضاشاه، به علت خطرناك‌شدن اوضاع سياسي، از 1311 به مدت شش سال روزنامه توفيق به صورت يك روزنامه بيشتر ادبي درآمد. از 1317 توفيق به شكل روزنامه‌اي صرفا فكاهي- اجتماعي و كاملا غيرسياسي منتشر شد. با وجود اين، شادروان «حسين توفيق اول» در سال بعد، دو بار به زندان افتاد و در بهمن ماه 1318 به علت بيماري ريوي شديدي كه در زندان به آن مبتلا شده بود، درگذشت.پس از چند ماه تعطيلي، دوره دوم توفيق به صاحب‌امتيازي شادروان محمدعلي توفيق با همان روش به انتشار خود ادامه داد.پس از شهريور ماه 1320 و بركناري رضاشاه و شروع «دوره آزادي قلم» توفيق يك روزنامه كاملا «فكاهي- سياسي» شد. چند ماه بعد به علت انتقاد شديدي كه روزنامه توفيق از قواي اشغالي روس و انگليس كرده بود، مدير توفيق به زندان متفقين افتاد. اين زندان‌هاي مدير توفيق بارها تكرار شد.
از 1323 به بعد ما برادران توفيق، حسن، حسين و عباس، به ترتيب سن، يكي پس از ديگري همكاري خود را با روزنامه توفيق آغاز كرديم. حسن كاريكاتوريست، حسين طنزنويس و طنزسرا بود و من كاريكاتوريست و طنزپرداز بودم. در دوران «جنبش ملي‌كردن نفت» ما برادران توفيق گردانندگان اصلي هيئت تحريريه توفيق بوديم. در آغاز مبارزات «ملي‌كردن نفت در سراسر كشور» با هدايت شادروان دكتر محمد مصدق كه حزب توده ايران مخالف «ملي‌كردن نفت در سراسر كشور» و طرفدار دادن امتياز نفت شمال ايران به روسيه شوروي بود، توفيق نويسندگان توده‌اي خود را كنار گذاشت و به شدت از مبارزه براي «ملي‌كردن نفت در سراسر كشور» و سياست خارجي ملي و مستقل دكتر مصدق حمايت كرد ولي از سياست داخلي او در موارد زيادي انتقاد كرد. توفيق تا آخرين روز انتشارش نيز هرگز شيفته يا مطيع قدرت، حتي قدرت ملي و دموكراتيك نشد و فاصله خود را از قدرت، چه قدرت حاكم و چه قدرت مخالفان آن حفظ كرد. در كودتاي 28 مرداد 1332 مديرمسئول روزنامه توفيق، محمدعلي توفيق به زندان افتاد و پس از آزادي از زندان، روزنامه‌نگاري و سياست را به كل كنار گذاشت. در شب نوروز 1337 در دوران سانسور شديد پس از كودتا، روزنامه «فكاهي» ما برادران توفيق با استقبال بي‌سابقه‌اي منتشر شد و محمدعلي توفيق كليه حقوق خود در روزنامه توفيق را به ما برادران توفيق واگذار كرد. در شروع اين دوره، توفيق ابدا اجازه دخالت در سياست را نداشت. اما توفيق پس از ماه‌ها و سال‌ها تلاش، با پشتكاري خستگي‌ناپذير، با بهره‌برداري هوشمندانه و به‌موقع از اوضاع و احوال داخلي و بين‌المللي و با خطرکردن و تحمل سانسورها و توقیف‌ها، به تدریج و قدم‌به‌قدم، «حق شوخی و انتقاد طنزآمیز سیاسی در کشور» را كه «صفر» و حتی «زیر صفر» بود، به صورتی اعجاب‌انگیز بالا برد و به انتقاد طنزآمیز از وکیل، وزیر و نخست‌وزیر و اوضاع سیاسی کشور پرداخت. یکی از بزرگ‌ترین رموز موفقیت توفیق این بود که هیچ نقطه‌‌ضعفی نداشت و یکی از بزرگ‌ترین قدرت‌های توفیق این بود که «می‌توانست نخواهد». می‌توانست عزیزترین دارایی خود: «روزنامه توفیق» را بگذارد و بگذرد و همگی دیدند که توفیق، «توفیق همراه با نوکری دولت» را نخواست... و گذاشت و گذشت... و سربلندي توفیق را صدچندان کرد تا به امروز که به مناسبت درگذشت حسین توفیق، یکی از سه ناشر آن، تمامی رسانه‌های گروهی ایران و جهان این‌چنین تجلیلی از او و از روزنامه توفیق می‌کنند. متأسفانه و بسیار متأسفانه در هفتم تیرماه 1350 روزنامه شریف توفیق پس از نیم‌قرن انتشار –برخلاف تمام شایعات- بدون اینکه مرتکب کوچک‌ترین خلافی شده باشد- برخلاف قانون و قانون اساسی همان زمان توقیف شد. کلیه شماره‌های جدید و قدیم روزنامه توفیق، ماهنامه صرفا فکاهی توفیق، سالنامه صرفا فکاهی توفیق و 14 کتاب مختلف توفیق را دولت کینه‌توزانه توقیف، جمع‌آوری و مقوا کرد و چاپخانه بزرگ قدیمی توفیق: «چاپ رنگین» را تعطیل و لاک و مهر کرد.1توفیق حاضر شد «ناحق بمیرد» ولی «ناحق ننویسد».
پی‌نوشت:
1- برای اطلاع دقیق و کامل مبهوت‌کننده و پرماجرای توقیف روزنامه توفیق و تمام نشریات آن و علل واقعی توقیف توفیق به کتاب من: «چرا توفیق را توقیف کردند؟» که در همین ماه به وسیله نشر معروف هرمس در تهران منتشر میشود، رجوع کنید.
سایر اخبار این روزنامه
چرا «توفيق» توقيف مي‌شد
چرا «توفيق» توقيف مي‌شد
متقاضيان بليت «بهشت»
متقاضيان بليت «بهشت»
چرا دوباره به روحاني رأي مي‌دهيم
چرا دوباره به روحاني رأي مي‌دهيم
هشدار رئيس‌جمهوري به ناقضان حقوق شهروندي
هشدار رئيس‌جمهوري به ناقضان حقوق شهروندي
مقابل كساني كه بخواهند رأي مردم را بشكنند مي‌ايستم
مقابل كساني كه بخواهند رأي مردم را بشكنند مي‌ايستم
بيانيه انگليس براي تجارت با ايران
بيانيه انگليس براي تجارت با ايران
دستور روحاني براي پيگيري بازداشت فعالان رسانه‌ای
دستور روحاني براي پيگيري بازداشت فعالان رسانه‌ای
«سوخو» روي ميز مذاكره
«سوخو» روي ميز مذاكره
مرگ کمتر در تصادفات نوروز 96
مرگ کمتر در تصادفات نوروز 96
واكنش آيت‌الله جنتي به خبر فوتش
واكنش آيت‌الله جنتي به خبر فوتش
تحریم شطرنج ایران برای یک‌میلیاردو 300 میلیون تومان
تحریم شطرنج ایران برای یک‌میلیاردو 300 میلیون تومان
ترمیم اقتصاد ایران
ترمیم اقتصاد ایران
چرا «توفيق» توقيف مي‌شد
چرا «توفيق» توقيف مي‌شد
در رثاي برادرم حسين
در رثاي برادرم حسين
