گزارش «ابتکار» از سربازهایی که بوی سیگار می دهند، در روز جهانی بدون دخانیات به نَکشی که بیفتی بیشتر می کِشی!

پویان خوشحال
سربازی دوره ای است که بسیاری از آن به عنوان دوران خوشی از زندگی یاد می کنند که هیچوقت دوست ندارند دوباره تکرار شود. پسرانی که یک روز خدمت کرده اند و یا 21 ماه، برای شما به اندازه سال ها خاطره دارند که تعریف کنند. خاطراتی ازجنس شیطنت و یا پیچاندن و حتی طاقت نیاوردن ها که به اصطلاح به آن «نَکِشی» می گویند. با نگاهی به آمارهای مصرف دخانیات در کشور درمی یابیم که سن مصرف سیگار به نوجوانان رسیده است، پس تصور اینکه در حال حاضر بسیاری از جوانانی که به سربازی می‌روند، پیش از رفتن به خدمت سربازی به اصطلاح سیگاری باشند، مورد عجیبی نیست. حال اینکه بسیاری از افراد در دوران سربازی به سمت دخانیات کشیده می‌شوند اما چرا؟
مصرف دخانیات در کشور ما حداقل بر اساس قانون برای افراد زیر 18 سال ممنوع است. سن رفتن به خدمت سربازی 18 سال تمام است. دو جمله قبلی به این معنی است که مصرف دخانیات برای افراد آزاد است! حال اینکه با توجه به افزایش میزان سواد در کشور، بیشتر سربازان پس از اخذ مدارک کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و یا دکترا به سربازی می روند و در این دوره ممکن است سیگاری شده باشند. معضلی که این افراد با آن رو به رو هستند، مصرف سیگار در دوران سربازی است که حداکثر 21 ماه به طول خواهد انجامید. فقط کافی است حدود ساعت 5 تا 7 صبح به نزدیکی پادگان ها بروید و یا در کلانشهر ها در اطراف ایستگاه های مترو منتهی به پادگان ها قدم بگذارید؛ سربازانی با لباس های مختلف که شمار آن ها زیاد هم نیست، ایستاده اند و اولین سیگار روز خود را می کشند، آن هم صبح، آن هم ناشتا!
از یکی از این سرباز ها که در خفا سیگار می‏کشید، پرسیدیم که چرا این وقت صبح سیگار می کشد و او جواب می دهد: «تو پادگان که نمیشه کشید! میشه؟ هر روز صبح که از خونه می‏زنم بیرون با مترو میام تا اینجا،یک نخ می کشم، بعد می رم تو پادگان.»


از او پرسیدیم که با بوی بد سیگار روی لباسش چکار می کند؟ او از جیب پاکتی روی سینه اش یک قوطی عطر کوچک در می آورد و بدون اینکه چیزی بگوید آن را به روی لباس و زیر گلوی خود می مالد. او درجواب به این سوال که پیش از دوران سربازی سیگاری بوده یا بعدش رو به مصرف سیگار آورده است، می گوید: «سنی از من و امثال من گذشته است. پدرم می‏گفت قبلاً شعار پادگان ها این بود که خر برو آدم بیا! درست است که این یک شوخی است اما اگر من بعد از گذراندن دوره لیسانس و ارشد و با این سن آدم نشده باشم، دیگر هم نمی شوم.»
او می خندد و از ما می خواهد اگر امکانش هست در مسیر به ادامه مصاحبه بپردازیم، چرا که دیرش شده بود. پس از طی مسیری از او جدا شدیم و به سراغ شخص دیگری رفتیم. فردی که گویا جوان تر بود و از نوع لباسش معلوم بود که به تازگی دوره دو ماهه آموزشی را به پایان رسانده و وارد یگان خدمتی شده است. او که نامش محسن است به «ابتکار» می گوید: «دیپلم که گرفتم اومدم سربازی. نخواستم وقتم تلف بشه تا بعد از سربازی دغدغه نداشته باشم. سیگار را از 15-16 سالگی شروع کردم. فرمانده ما در دوره آموزشی می گفت این دوماه فرصت خوبی است برای ترک دخانیات و مواد مخدر که افراد به آن آلوده شدند. فرصت خوبی بود اما حرف های فرمانده که تمام شد ما رفتیم در دستشویی هَنگ و سیگار کشیدیم.»
محسن که به تازگی وارد 18 سالگی شده بود و تصمیم داشت پس از دوره سربازی به تحصیل ادامه دهد می گوید: «سیگار پیدا کردن تو دوره سربازی خیلی سخت است، علی الخصوص در آموزشی! به سختی می شود یک نخ سیگار پیدا کرد. سیگار بهمن که در دکه ها بسته ای 1500 تومان است در هنگ آموزشی ما 10 هزار تومان خرید و فروش می شد. البته همانطور که گفتم به سادگی نمی شد به سیگار دست پیدا کرد ولی خب جوینده یابنده است.» فرید، یک ماه دیگر سربازی اش به پایان می رسد، او می گوید چند روز دیگر به پایان دوره می رود و تمام! فرید که برخلاف دو نفر قبلی در مسیر رفتن به پادگان در حال سیگار کشیدن بود، توجه ما را به خود جلب کرد. از او پرسیدیم که آیا می داند که سیگار کشیدن در لباس نظامی بر اساس قانون جرم است؟ او پاسخ می دهد: «دانستن را که می دانم اما یک ماه دیگر سربازی من تمام می شود و تمام! حواسمم به اطراف است که دژبان مرکز نیاید. آنها سرباز را در حال سیگار کشیدن بگیرند می برند بازداشتگاه و یک سری مشکلات احتمالا در دوره خدمت برای سرباز پیش می‏آید.»
فرید می گوید: «در طول این دو سال بارها شده برای شیطنت هم که شده مخفیانه سیگار بردیم داخل پادگان و دور از چشم کادری ها و با ترس و استرس کشیدیم. حقیقتا برای فردی که سیگاری است خیلی سخته حداقل 8 ساعت سیگار نکشد. من خودم بعد از خدمتم سعی می کنم به سربازهایی که سیگاری هستند و ساعت ها سر پست واستادن و یا سر چهارراه ها، یک نخ سیگار برسانم. باور کنید سربازی تا 15-16 ماه خیلی خوبه اما از اونجا به بعدش دیگه نمی گذره! یعنی اون 5-6 ماه آخر خودش چند سال طول می کشد؛ همین هست که خیلی ها تو همین دوره و تحت فشار روانی و البته تعارف اطرافیان سیگار می کشند. اصلا یک جمله معروف هست بین بچه های قسمت ما که میگن به نکشی که بیفتی فقط باید بکشی تا بگذره. باور کنید بعضی اوقات خستگی یک نگهبانی طولانی فقط با سیگار رفع می شود.»
فرید آنچنان از سیگار برایمان گفت که بدمان نیامد یک نخ با او هم‏کام شویم؛ هرچند این کار را نکردیم و برای نوشتن گزارش راهی روزنامه شدیم.
شاید بد نباشد حال که روز جهانی مبارزه با دخانیات است آخرین آمارهای منتشر شده را در رابطه با مصرف سیگار در ایران و جهان مرور کنیم؛ مردم ایران روزانه حدود ٩‌ میلیارد تومان سیگار و انواع دخانیات مصرف می‌کنند که این مبلغ تقریباً چهار برابر پولی است که برای خرید کتاب می‌دهند. علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت: در کشور ما سالیانه ۵۵ میلیارد نخ سیگار مصرف می‌شود که ۱۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد و هزینه‌ های سلامت آن تقریبا ۲۰ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان است و سن مصرف سیگار در دختران به ۱۴ سال رسیده است. در سال ۲۰۱۵، بیش از ۶میلیون نفر در جهان به علت مصرف سیگار فوت کرده‌اند. مطالعات سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد استعمال دخانیات و قرار گرفتن در معرض دود آن ۱۲ درصد تمامی مرگ و میرهای ناشی از بیماری‌های قلبی را شامل می‌شود. استعمال دخانیات پس از فشار خون بالا دومین عامل ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی است. در بدترین حالت ۱۰ میلیون سیگاری در کشور داریم و میانگین نخ مصرفی نیز ۱۰ نخ است؛ یعنی روزانه ۱۰۰ میلیون نخ که در سال به ۳۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون نخ می‌رسد.