روزنامه مردم سالاری
1397/04/03
جرایم رایانه‌ای و مجازات‌های آن
جرایم رایانه‌ای و مجازات‌های آنحسن رحیمی*
امروزه امور زیادی از طریق اینترنت انجام می‌گیرد. از این‌رو، جای تعجب نیست که مجرمان اینترنتی در فضای مجازی، مرتکب جرم شوند. به خصوص گمنامی این فضا بر گسترش این نوع جرایم، دامن می‌زند. در این فضا، کمتر هویت واقعی، مشخص میشود و افراد با کتمان هویت خویش به راحتی مرتکب انواع جرایم می‌شوند.
تا چند سال قبل، مردم و حتی دولت‌ها، جرایم اینترنتی را به عنوان یک تهدید بزرگ و جدی به حساب نمی‌آوردند؛ از این‌رو در ساخت‌های امنیتی ملی و بین‌المللی کمتر به آن توجه می‌شد در حالی که تهدید ناشی از اینگونه جرایم بسیار پویاست.
بحث جرايم رايانه‌اي در ايران، ابتدا در اوايل دهه80 مطرح شد. آن زمان، بيشتر حوزه‌هایي را در بر مي‌گرفت كه به جعل اسناد دولتي و شخصی مربوط مي‌شد؛ چنانکه اولين جرم رايانه‌اي در خرداد 1378 به ثبت رسيد كه در آن يك دانشجوي كامپيوتر و يك كارگر چاپخانه در كرمان، اقدام به جعل چك‌هاي تضمینی مسافرتي مي‌كردند. جعل اسكناس، بلیت شركت‌هاي اتوبوسراني، اسناد دولتي از قبيل گواهينامه رانندگي، كارت پايان خدمت، مدرك تحصيلي، اوراق خريد و فروش خودرو، چك‌هاي مسافرتي و ... از ديگر موارد جرم رايانه‌اي در اوايل دهه 80 به حساب مي‌آمد.
با توجه به گسترش استفاده از اینترنت در ایران، ضرورت وجود نظام حقوقی سایبر به شدت احساس می‌شد. نخستین قانون مصوب درباره جرایم رایانه‌ای سال 1379 قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای در مجلس شورای اسلامی است. سپس قانون تجارت الکترونیکی در سال 1382 و سرانجام قانون جرایم رایانه‌ای در سال 1388 برای تعیین مصادیق استفاده مجرمانه از سامانه‌های رایانه‌ای و مخابرات به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. قانون جرایم رایانه‌ای در 5 بخش و 55 ماده تنظیم شده است. حبس و جریمه نقدی یا هر دو، مجازات‌هایی است که برای مرتکبین این جرایم، وضع شده است. تخصصی و علمی بودن، دارا بودن حیثیت عمومی و خصوصی توامان، دشوار بودن تعیین صلاحیت کیفری، جهانی و فراملی بودن و دشوار بودن کشف بزهکار، از جمله ویژگی‌های مشترک جرایم رایانه‌ای است.
جرایمی که در قانون جرایم رایانه‌ای تعیین شده، شامل این موارد است:
- دسترسی غیرمجاز به داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی و یا شنود غیر مجازآن جاسوسی رایانه‌ای
- جعل داده‌های قابل استناد یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه داده‌ها و تغییر داده‌ها یا علایم موجود در کارت‌های حافظه یا قابل پردازش در سیستم‌های رایانه‌ای، مخابراتی، تراشه‌ها، ایجاد و واردکردن متقلبانه داده‌هایا علایم
- تخریب و اخلال در داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی دیگری
- سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه
- توليد، ارسال، توزيع يا معامله داده‌هاي محتويات مستهجن (تصوير، صوت يا متن واقعي يا غير واقعي)
- تحريك، ترغيب، تهديد، دعوت، فريب يا آموزش ارتكاب جرايم منافي عفت، استعمال مواد مخدر، روانگردان، خودكشي، انحرافات جنسي، اعمال خشونت آميز
- هتك حيثيت و نشر اكاذيب، شامل تغيير يا تحريف و انتشار فيلم يا تصوير ديگري- انتشار صوت يا تصوير يا فيلم خصوصي و خانوادگي ديگري بدون رضايت او و انتشار مطالب دروغ به قصد اضرار به غير يا تشويش اذهان عمومي يا مقامات رسمي
- توليد و انتشار، توزيع، معامله داده‌ها يا نرم افزارها يا هر نوع ابزار الكترونيكي كه صرفاً به منظور ارتكاب جرايم رايانه‌اي به كار مي‌روند.
- فروش يا انتشار و در دسترس قرار دادن گذر واژه يا هر داده‌اي كه امكان دسترسي غير مجاز به داده‌ها و سيستم‌هاي رايانه‌اي يا مخابراتي متعلق به ديگري را فراهم مي‌كند.
- آموزش نحوه ارتكاب جرايم دسترسي غير مجاز، شنود غير مجاز، جاسوسي رايانه‌اي و تخريب و اخلال در داده‌ها يا سيستم‌هاي رايانه‌اي و مخابراتي.
یکی از رایج‌ترین جرایم رایانه‌ای، هتک حیثیت و نشر اکاذیب رایانه‌ای است. امروزه از طریق رایانه هتک حرمت، نشر اکاذیب و آزار و اذیت به شیوه‌های گوناگون و متعدد صورت می‌گیرد و می‌توان هتک حرمت‌ها و نشر اکاذیب را مورد مجازات مناسب قرار داد. چه بسا برخی از این هتک حرمت‌ها و نشر اکاذیب، موجب ترک وطن، انصراف از دانشگاه و استعفا از کار و شغل بزه‌دیده یا باعث طلاق زوجین شده یا مشکلات دیگری شود؛ لذا قانونگذار به منظور تحدید این جرایم، مجازات‌های متعددی برای مرتکبین آن پیش‌بینی کرده است.
در ماده 16 قانون جرایم رایانه‌ای آمده است: «هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف، منتشر کند به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
ماده 17 نیز بیان می‌دارد: «هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت و جز در موارد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات، محکوم خواهد شد.»
همچنین در ماده 18 فصل پنجم از قانون جرایم رایانه‌ای قانونگذار می‌گوید: «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید، یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد، اعمالی را برخلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یاد شده به نحوی از انحاء، ضرر مادی یا معنوی به دیگران وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت در صورت امکان به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون تا چهل میلیون یا هر دو مجازات، محکوم خواهد شد.»
*قاضی دادگاه تجدیدنظر تهران
سایر اخبار این روزنامه
راه مقابله با شیطنت دشمن انسجام و هوشیاری است
راه مقابله با شیطنت دشمن انسجام و هوشیاری است
راه‌های عبور اروپا از سد ترامپ
راه‌های عبور اروپا از سد ترامپ
جرایم رایانه‌ای و مجازات‌های آن
آگاهي، زمينه‌ساز توانايي - منصور فرزامی
بازی با پرتغال، جذاب‌ترین و مهم‌ترین بازی تیم ملی است
خداحافظ صدری!
ورود مجلس به موضوع حضور کارشناسان خارجی در صداوسیما
پادگان‌های نظامی تهران براساس قانون باید به خارج از محدوده شهری منتقل شود
راهکارهای سه گانه برای رفع تنش آبی آبادان
راهکارهای سه گانه برای رفع تنش آبی آبادان
تشکیل کارگروه برخورد با سوداگران ارز، سکه، مسکن و خودرو
واردات ۱۴۰۰ قلم کالا ممنوع
واردات ۱۴۰۰ قلم کالا ممنوع
